» Μέρες αφιερωµένες στις ψυχές των κεκοιµηµένων
Μετά των Αγίων ανάπαυσον, Χριστέ, τάς ψυχάς τών δούλών σου, ένθα ούκ έστι πόνος, ου λύπη, ου στεναγµός, αλλὰ ζωὴ ατελεύτητος.
Τι είναι το Ψυχοσάββατο και πόσα Ψυχοσάββατα έχει η Εκκλησία µας; κάθε Σάββατο είναι αφιερωµένο στους κεκοιµηµένους , Όπως η Κυριακή είναι η ηµέρα της Αναστάσεως του Κυρίου, έτσι και το Σάββατο είναι η ηµέρα των κεκοιµηµένων, για να τους µνηµονεύουµε και να έχουµε (επι)κοινωνία µαζί τους. Τα δύο όµως Ψυχοσάββατα τιµώνται από τους πιστούς, το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω, και το Σάββατο της Πεντηκοστής .
Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω έχει το εξής νόηµα: Η εποµένη ηµέρα είναι αφιερωµένη στη ∆ευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Εκείνη τη φοβερή ηµέρα κατά την οποία όλοι θα σταθούµε µπροστά στο θρόνο του µεγάλου Κριτή. Για το λόγο αυτό µε το Μνηµόσυνο των κεκοιµηµένων ζητούµε από τον Κύριο να γίνει ίλεως και να δείξει την συµπάθεια και την µακροθυµία του, όχι µόνο σε µας αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς, και όλους µαζί να µας κατατάξει στην Επουράνια Βασιλεία Του.
Στην γιορτή λοιπόν της αγίας Πεντηκοστής, οι χριστιανοί (την παραµονή) προσεύχονται για τους αδερφούς τους που έχουν φύγει από αυτόν τον κόσµο και έχουν περάσει στην κατάσταση που προσδιορίζεται µόνον από την παρουσία του Χριστού. Με το δεύτερο Ψυχοσάββατο διατρανώνεται η πίστη µας για την καθολικότητα της Εκκλησίας, της οποίας την ίδρυση και τα γενέθλια (επί γης) γιορτάζουµε κατά την Πεντηκοστή. Μέσα στη µία Εκκλησία περιλαµβάνεται η στρατευοµένη εδώ στη γη και η θριαµβεύουσα στους ουρανούς.
Ο λόγος που τα καθιέρωσε η Εκκλησία µας, παρ ότι κάθε Σάββατο , όπως προείπαµε είναι αφιερωµένο στους κεκοιµηµένους είναι ο εξής: Επειδή πολλοί κατά καιρούς απέθαναν µικροί σε ηλικία η στην ξενιτιά η στην θάλασσα η στα όρη και τους κρηµνούς η και µερικοί, λόγω πτωχείας, δεν αξιώθηκαν των διατεταγµένων µνηµόσυνων, «οι θείοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούµενοι εθέσπισαν το µνηµόσυνο αυτό υπέρ πάντων των απ αἰῶνος ευσεβώς τελευτησάντων Χριστιανών». Συγχρόνως δε, ενθυµούµενοι και εµείς τον θάνατο, «διεγειρόµεθα προς µετάνοιαν ».
Για την ιστορία και µόνο ας γνωρίζουµε ότι: «Η καθιέρωσης του Σαββάτου προ των Απόκρεω ως Ψυχοσάββατου εγένετο µάλλον κατ αποµίµηση του Σαββάτου προ της Πεντηκοστής, ως µόνου προϋπάρχοντος».
Η ωφέλεια από τα µνηµόσυνα¨
Ο Χριστός «επεξηγώντας» στους Σαδδουκαίους το µυστήριο της αναστάσεως των νεκρών έλεγε ότι είναι Θεός του Αβραάµ, του Ισαάκ και του Ιακώβ και «οὐκ ἔστιν Θεός νεκρῶν, ἀλλά ζώντων» (Ματθ. 22, 32). Αυτή την διδαχή του Χριστού ακολουθώντας η Εκκλησία και παρακαλεί και ικετεύει. «∆έξου Κύριε δεήσεις και ικεσίες και ανάπαυσε όλους τους γονείς, τους αδερφούς, τα τέκνα όλων και κάθε άνθρωπο, όλους όσους έχουν πεθάνει, στην αγκαλιά του Αβραάµ, του Ισαάκ και του Ιακώβ…». Την µεγαλύτερη ωφέλεια στους νεκρούς την προξενεί η τέλεση της θείας ευχαριστίας στη µνήµη τους, γιατί τότε, µε τις µερίδες τους στο άγιο δισκάριο, «ενώνονται αόρατα µε το Θεό και επικοινωνούν µαζί Του και παρηγορούνται και σώζονται και ευφραίνονται εν Χριστώ» (άγιος Συµεών Θεσσαλονίκης).
Ο Απόστολος Παύλος Στην αναφέρει για τον Ονήσιµο πού είναι ήδη νεκρός, στην Β’ προς Τιµόθεον επιστολή: «Είθε ο Κύριός µας Ιησούς Χριστός να δώση να βρή έλεος από τον Κύριο και Πατέρα την ηµέρα εκείνη τις ∆ευτέρας Παρουσίας» (Β’ Τιµ. 1,18).
Υπάρχουν λοιπόν σαφή χωρία τής Αγίας Γραφής που αναφέρονται στην προσευχή υπέρ των κεκοιµηµένων.
Γι’ αυτό και τα µνηµόσυνα συναντώνται από τούς πρώτους αιώνες στη ζωή τής Εκκλησίας µας. Και τούτο, διότι, όπως γράφει ο Απόστολος Παύλος, ζωντανοί και νεκροί είµαστε «σώµα Χριστού και µέλη εκ µέρους» (Α’ Κορ. 12,27).
Έτσι λιπών το Ψυχοσάββατο, εκτός από την πνευµατική του πλευρά, που είναι και η σηµαντικότερη (ότι µνηµονεύονται υπέρ αναπαύσεως στην εκκλησία οι κεκοιµηµένοι ), έχει και µια άλλη σηµαντική πλευρά, παραγνωρισµένη. Μας συνδέει µε τους προγόνους µας και µε τους δικούς µας που έφυγαν πρόσφατα από τούτη τη γη, µεταξύ των οποίων και στενούς συγγενείς, κι εκείνους που έφυγαν πρόωρα, και τους παλιούς φίλους µας, καθώς και µε τους απανταχού την οικουµένη Χριστιανούς , όπου η φυγή τους σηµάδεψε την καρδιά µας για πάντα – ή µάλλον όχι «για πάντα», αλλά µέχρι να πάµε κι εµείς εκεί, να τους συναντήσουµε, όπως ευχόµαστε, µέσα στο θείο και ανέσπερο Φως.
Σε όλες τις θείες Λειτουργίες αναφέρονται ευχές για τους κεκοιµηµενους. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστοµος αναφέρει σχετικά: «∆εν νοµοθετηθήκαν αυτά τυχαία από τούς θείους Αποστόλους, το να θυµούµαστε δηλαδή αυτούς πού έφυγαν από τη ζωή αυτή κατά την διάρκεια των φρικτών µυστηρίων, γνωρίζουν ότι από αυτό προκύπτει πολύ κέρδος, µεγάλη ωφέλεια» (ΕΠΕ 21,440). Η θεία Ευχαριστία και η συµµετοχή των πενθούντων στην θεία κοινωνία κατά την τέλεσι των µνηµοσύνων ευχαριστεί τις ψυχές, κυρίως διότι έτσι δείχνεται ότι έχει ήδη γίνει πραγµατικότητα γι’ αυτούς, τους πενθούντας δηλαδή, ό,τι ο άφρονας πλούσιος παρεκάλεσε τον Αβραάµ για τα αδέλφια του. Να στείλει δηλαδή τον Λάζαρον να ειπή στα αδέλφια του να µετανοήσουν. Η ιδική µας χριστιανική ζωή, η ζωή σύµφωνα µε το θέληµα του Θεού, ασφαλώς ευχαριστεί τους κεκοιµηµένους προσφιλείς µας, αλλά κάνει και τις προσευχές µας να εισακούονται από τον Θεόν καλύτερα, γιατί ενώ «αµαρτωλών ο Θεός ουκ ακούει», «πολύ ισχύει δέησις δικαίου ενεργουµένη» ( Ιακώβου Ε΄ 16).
Ο ιερός ∆αµασκηνός, τονίζει και το εξής «ο Θεός βούλεται ίνα υπ’ αλλήλων οι πάντες ευεργετούµεθα και ζώντες και µετά θάνατον», αφού προσφέρουµε Χριστόν «έσφαγιασµένον υπέρ των ηµετέρων αµαρτηµάτων έξιλεούµενοι υπέρ αυτών και ηµών τον φιλάνθρωπον Θεόν», όπως τονίζει και ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύµων.
Το δεύτερο Ψυχοσάββατο το τελεί η εκκλησία µας εννέα µέρες µετά την Ανάληψη του Σωτήρος µας Ιησού Χριστού δηλαδή το Σάββατο προ της Πεντηκοστής, στο µνηµόσυνο αυτό η εκκλησία µας µνηµονεύει όλους τους ευσεβείς κοιµηθέντας από Αδάµ µέχρι σήµερα, προσεύχεται για αυτούς και ζητά από το Χριστό που αναλήφθηκε στους ουρανούς και κάθισε στα δεξιά του πατρός να τους αξιώσει την ώρα της κρίσεως να δώσουν καλή απολογία σε αυτόν που θα κρίνει όλη τη γη . και τέλος σε αυτό το σηµείο µπορεί να δει κανείς την αγάπη της εκκλησίας µας για όλο το ανθρώπινο γένος.
Σταχυολογούµε επίσης στίχους και από ένα Στηχηρό που ψέλνεται την ιδία ηµέρα στον Εσπερινό. ..Των απ αιώνος σήµερον νεκρών απάντων κατ όνοµα µετά πίστεως ζησάντων ευσεβώς µνήµην τελούντες οι πιστοί τον Σωτήρα και Κύριον ανυµνήσωµεν. Αιτούντες εκτενώς. Τούτους εν ώρα της κρίσεως απολογίαν αγαθήν δούναι αυτώ τω Θεώ ηµών. Τω πάσαν κρίνοντι την γήν της δεξιάς αυτού παραστάσεως τυχόντας εν χαρά. Εν µερίδι ∆ικαίων. Και εν Αγίων κλήρω φωτεινώ. Και αξίους γενέσθαι της Ουρανίου βασιλείας αυτού!
Πολλοί φίλοι διερωτώνται: Μπορούµε εµείς οι ζώντες χριστιανοί που είµαστε τα µέλη της στρατευοµένης εκκλησίας να ζητούµε τη συγχώρεση των ψυχών των απ αιώνος κοιµηθέντων; Βεβαίως και µπορούµε. ∆ιότι ο Κύριος µας είπε: Αιτείται και δοθήσεται! Γι΄ αυτό όλοι εµείς ζητάµε από τον Κύριο Ιησού Χριστό: Πάντας ανάπαυσον Κύριε. Τους κοιµηθέντας ευσεβώς, ή εν ερήµοις, ή πόλεσιν, ή εν θαλάσση, ή εν γη, ή εν παντί τοπω, Βασιλείς τε, ιερείς, αρχιερείς, µοναστάς και µιγάδας εν ηλικία πάση παγγενεί. Και αξίωσον αυτούς της Ουρανίου βασιλείας σου!
Τελειώνοντας ο Εσπερινός ο ιερέας παρακαλεί λέγοντας την ευχή: Κύριε… ανάπαυσον και τας ψυχάς των Κεκοιµηµένων δούλων σου. Βασιλέων, Πατριαρχών, Αρχιερέων, Ιερέων, Ιεροµονάχων, Ιεροδιακόνων, Μοναχών, Μονασασών, και πάντων των από περάτων της οικουµένης κοιµηµένων ευσεβών ορθοδόξων χριστιανών Πατέρων, Προπατόρων, Πάππων, προπάππων, Γονέων, Συζύγων, Τέκνων, Αδελφών και συγγενών ηµών..! Τη παραµονή ( Ψυχοσάββατο Πεντηκοστής) στον Όρθρο διαβάζεται ο Συναξαριστής της εορτής: ..µνείαν πάντων των απ αιώνος κοιµηθέντων ευσεβώς επ΄ ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου, οι θειότατοι Πατέρες εθέσπισαν…!
ΤΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΟΥΝ ΤΑ ΥΛΙΚΑ ΤΩΝ ΚΟΛΛΥΒΩΝ
Το στάρι: Είναι το σύµβολο της γης και συµβολίζει και τις ψυχές των πεθαµένων.
Το ρόδι: συµβολίζει την λαµπρότητα του παραδείσου.
Τα ασπρισµένα αµύγδαλα: συµβολίζουν τα γυµνά οστά για να µας θυµίζουν την πορεία που θα έχουµε όλοι.
Τα µπαχαρικά: Είναι τα αρώµατα αυτού του κόσµου.
Ο µαϊντανός (σε κάποιες παραλλαγές ο δυόσµος): Είναι η ευχή για ανάπαυση «εν τόπω χλοερώ».
Οι ξηροί καρποί: Είναι η ζωή που αναπαράγεται
Το τρίµµα από τα στραγάλια ή η φρυγανιά ή το αλεύρι: Συµβολίζει το ελαφρύ χώµα.
Η σταφίδα: την γλύκα της ζωής έως τον Χριστό που είναι η άµπελος.
Και τέλος Η ζάχαρη που συµβολίζει τον γλυκό παράδεισο.
Μη λησµονούµε τους κεκοιµηµένους,
Ότι Συ ει η ανάστασις, η ζωή και η ανάπαυσις πάντων των κεκοιµηµένων ευσεβώς ορθοδόξων χριστιανών, βασιλέων, πατριαρχών, αρχιερέων, ιερέων, ιεροµονάχων, ιεροδιακόνων, µοναχών, πατέρων, προπατόρων, πάππων, προπάππων, γονέων, συζύγων, τέκνων, αδελφών και συγγενών ηµών εκ των απ’ αρχής και µέχρι των εσχάτων, και υπέρ του συγχωρηθήναι αυτοίς παν πληµµέληµα εκούσιόν τε και ακούσιον. Χριστέ ο Θεός ηµών και Σοι την δόξαν αναπέµποµεν, συν τω ανάρχω σου Πατρί, και τω παναγίω, και αγαθώ και ζωοποιώ σου Πνεύµατι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
Αιωνία η µνήµη, Αιωνία η µνήµη, Αιωνία η µνήµη.
Αρχιµανδρίτης του οικουµενικού θρόνου εφηµέριος Στερνών
π. Μελχισεδέκ Αµπελικάκης
