‘Αν σκηνοθετούμε περιόδους στις οποίες ο χρόνος θα ρέει χωρίς να μας κουράζει ή να μας κάνει να βαριόμαστε, τότε κτίζουμε την υγιή μας πραγματικότητα.’
Καθηγητής Mihaly Csikszentmihalyi
Την περασμένη εβδομάδα, ενώ παρατηρούσα τους νιόφερτους επισκέπτες μας σε μια μικρή παραλία του νομού μας την προσοχή μου τράβηξαν τρεις γυναίκες. Αντιπροσώπευαν τρεις γενιές, ήταν η φινετσάτη γιαγιά, η γυμνασμένη σαραντάρα κόρη και η λεπτή έφηβη εγγονή. Τι το περίεργο έχουν τρεις γυναίκες που μοιράζονται μια ομπρέλα στην παραλία; θα αναρωτηθείτε.
Εκ πρώτης όψεως, τίποτα. Η ιδέα ότι η ημέρα τους στην παραλία μου θα καταγραφεί διαφορετικά στην κάθε μια τους μου ήλθε ουρανοκατέβατη.
Στο σημείωμα παρουσιάζω τη διαφορετικότητα στην αντίληψη του χρόνου από τις τρεις γενιές και το τι συμβαίνει στις διακοπές μας.
Ο χρόνος της έφηβης
Είναι γνωστό ότι η αίσθηση του χρόνου είναι εντελώς διαφορετική για μια έφηβη από την αίσθηση του χρόνου που έχουν η μητέρα της και η γιαγιά της. Η έφηβη μας έχει την ασυνείδητη αίσθηση ότι ο χρόνος κυλά αργότερα. Θέλησα να το επιβεβαιώσω…
Την παρατηρώ να παίζει με το κινητό της τηλέφωνο, προφανώς είναι συνδεδεμένη στο ιντερνέτ, αφού δεν πρόλαβε να έλθει και ζήτησε τον κωδικό του wi-fi της καφετέριας. Φαντάζομαι να περιγράφει σε φίλες και φίλους στο face book πόσο βαρετή και αργόσυρτη είναι η μέρα της στην απρόσμενα ήσυχη παραλία.
Ολημερίς είναι κολλημένη στην οθόνη της. Ας είναι καλά το δυνατό wi-fi της καφετέριας. Δεν κάνει απολύτως τίποτα. Δεν παρατηρεί τι γίνεται γύρω της, ούτε καν τα νήπια δίπλα μας που χαλάνε τον κόσμο. Εμπειρίες μηδέν. Έτσι δεν καταγράφεται τίποτα στην αυτοβιογραφική της μνήμη που να της θυμίζει αυτήν την ημέρα. Η έφηβη μας δεν επιβεβαίωσε τον κανόνα.
Η ημέρα της σαραντάρας
Αντίθετα η μητέρα της γέμισε τη μέρα της. Η ενεργητική σαραντάρα κολύμπησε αρκετά, περπάτησε μέχρι την άκρη της παραλίας, έπιασε κουβέντα – ή μήπως φλέρταρε;- με τον νεαρό ναυαγοσώστη κι άλλαξε μαγιό.
Και φυσικά κάθε μισή ώρα άλλαζε θέση ηλιοθεραπείας και παρήγγειλε αναψυκτικά μερικές φορές. Φρόντισε, δηλαδή να γεμίσει την ημέρα της κάνοντας μικρά διαφορετικά πράγματα. Ήταν σαν να επιθυμούσε να ανακαλύψει μια νέα εμπειρία που θα σημάδευε τη μέρα της σαν μοναδική.
Ποιος ξέρει μπορεί και να τα κατάφερε στο τέλος της μέρας…
Η μέρα της γιαγιάς
Η συμπαθητική γιαγιά δεν έκανε πολλά πράγματα. Φαινόταν να ζει σε ένα διαφορετικό κόσμο. Φρόντιζε να εκτίθεται ελάχιστα στον ήλιο, να βάζει τις κρέμες της και τίποτα άλλο. Το πιθανότερο είναι να αναπολούσε τις μέρες που κατακτούσε τις παραλίες.
Ερευνητές πιστεύουν ότι οι ηλικιωμένοι αισθάνονται πως ο χρόνος τους επιταχύνθηκε μετά την εφηβεία τους. Είναι λογικό να αισθάνονται έτσι, αφού το χρόνο τον βιώνουμε από δύο διαφορετικές οπτικές, την ώρα που εξελίσσεται ένα γεγονός και όταν το αναπολούμε.
Ο χρόνος δεν τρέχει όταν περνάμε καλά, μπορεί εκείνη τη στιγμή να έχουμε αυτή την αίσθηση, αλλά αργότερα όταν αναπολούμε την απολαυστική εμπειρία, μας φαίνεται ότι διάρκεσε μια αιωνιότητα.
Το ίδιο συνέβαινε για άλλους λόγους στα νήπια που έσκαβαν την άμμο δίπλα μας.
Οι εκδρομείς του Σαββατοκύριακου
Οι έμπειροι εκδρομείς του Σαββατοκύριακου φροντίζουν να γεμίζουν κάθε ώρα του με κάτι διαφορετικό. Ενστικτωδώς γνωρίζουν ότι ο εγκέφαλος μας καταγράφει μόνο τις νέες μοναδικές εμπειρίες.
Έτσι, όταν τη Δευτέρα περιγράφουν πως πέρασαν το 3ήμερο, η αίσθηση που έχουν είναι ότι ήταν ένα μακρύ Σαββατοκύριακο. Ερευνητές το ονόμασαν ‘Το παράδοξο του Σαββατοκύριακου’ και εξηγεί, γιατί ο χρόνος φαίνεται να τρέχει όσο μεγαλώνουμε.
Ρωτήστε άτομα από διαφορετικές γενιές πως πέρασαν το προηγούμενο Σαββατοκύριακο για να επαληθεύσετε αυτό το παράδοξο.
Δυστυχώς, υπάρχει μια ηλικιακή ομάδα που χάνει την απόλαυση της ροής στις διακοπές. Είναι αυτοί που συνεχίζουν να εργάζονται κάτω από την ομπρέλα τους ή στο τραπέζι της παραλιακής καφετέριας.
Η ερμηνεία
Ως έφηβοι και νεαροί ενήλικες αποκτούμε γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρίες που μας κατακυριεύουν και μας υποχρεώνουν να βιώνουμε έντονα κάθε στιγμή.
Όταν, αργότερα, ενσωματωθούμε στη ρουτίνα της εργασίας οι καταγραφές νέων εμπειριών ελαχιστοποιούνται. Η υπέρ-αντιπροσώπευση μιας περιόδου της ζωής μας στην αυτοβιογραφική μας μνήμη δημιουργεί την αίσθηση της ελαστικότητας του χρόνου.
Αυτό το έχω καταγράψει στις πολλές συνεντεύξεις που πήρα από Χανιώτες όταν έγραφα το βιβλίο μου ‘Θυμάμαι εύκολα’.
Τέλος, αυτή την αίσθηση έχουν αρκετοί συνταξιούχοι.
Συνταξιούχος τακτικός επισκέπτης της πόλης μας, παρατήρησε
‘Διαπιστώνω ότι αρχίζω να ζω μόνο με το παρελθόν μου, ενώ εσείς συνεχίζετε να ζείτε το παρόν και να προγραμματίζετε το μέλλον σας’.
Συμπερασματικά
• Είναι δικαίωμά μας να ορίζουμε την αίσθηση του χρόνου που βιώνουμε καθημερινά.
• Η σκηνοθεσία μιας μέρας στην παραλία έτσι ώστε ο χρόνος να ρέει χωρίς να μας κουράζει ή να μας κάνει να βαριόμαστε, είναι εύκολη.
• Αν αναπολούμε την αίσθηση που είχαμε νεώτεροι, τότε αρκεί να μιμηθούμε τη γνωστική μας συμπεριφορά προηγούμενων δεκαετιών.
• Μαθαίνουμε νέα αντικείμενα, αλλάζουμε συνήθειες, εξερευνούμε τόπους, σπουδάζουμε, κάνουμε γνωριμίες και βγαίνουμε έξω περισσότερο.
• Ας δοκιμάσουμε να συλλέγουμε αυτοβιογραφικές μνήμες κάθε ώρα στην παραλία μέχρι τη δύση του ήλιου.
Τα βιβλία του “Μαθαίνω εύκολα”, “Θυμάμαι εύκολα”, “Γνωστική ανάπτυξη” διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία ΚΥΒΟΣ και LIBRAIRIE.
