23.4 C
Chania
Δευτέρα, 25 Αυγούστου, 2025

Ταυτότητα και αυτογνωσία

Η ταυτότητα ενός λαού περιλαµβάνει και περιγράφει τη συλλογική πολιτισµική έκφραση, τα στοιχεία που συνθέτουν την ιστορία, τις αξίες, τη γλώσσα και τις παραδόσεις της κοινότητας. Την ταυτότητα σαν λαός δεν την επιλέγουµε. Απλά µας συµβαίνει να την έχουµε. Βέβαια διαµορφώθηκε στα πολλά χρόνια που πέρασαν σαν αποτέλεσµα κάποιων επιλογών µας ή κάποιων συµβάντων τύχης ή ατυχίας που είχαµε. Για το λόγο αυτό την προβάλουµε, µε τα θετικά και τα αρνητικά της, χωρίς να την συνειδητοποιούµε ή να προβληµατιζόµαστε γιατί και πώς.

Η ταυτότητα ενός λαού αλλάζει πάρα πολύ αργά µε τα χρόνια, πάλι σαν συνέπεια των ίδιων παραγόντων. Όµως αν ένας λαός θέλει να µάθει γιατί προβάλει τη συγκεκριµένη ταυτότητα -και πολύ περισσότερο αν θέλει να επέµβει θετικά στα στοιχεία της ταυτότητάς του- είναι εκ των ων ουκ άνευ να αποκτήσει αυτογνωσία και αυτοσυνειδησία.
Η αυτογνωσία -το γνώθι σαυτόν- ενός ατόµου, ενός λαού ή ενός έθνους, είναι απόλυτα αναγκαίος όρος και προϋπόθεση για να βρει τις συντεταγµένες του στον κόσµο και να αυτοπροσδιοριστεί στο παγκόσµιο γίγνεσθαι. ∆ηλαδή, γνωρίζοντας από πού ξεκινά, να βάλει στόχους και να χαράξει πορεία για την επίτευξή τους. Αυτογνωσία σηµαίνει βαθιά κατανόηση του εαυτού· των ιστορικών, πολιτιστικών και κοινωνικών ιδιοτήτων, καθώς και των δυνατοτήτων και αδυναµιών του. Η αυτογνωσία ενός λαού -η οποία θα κάνει κατανοητή την εθνική του ταυτότητα- είναι ένα σηµαντικό του προσόν, ενώ η έλλειψή της µια σοβαρή και ίσως επικίνδυνη αδυναµία. Το «γνώθι σαυτόν» είναι ένα δύσκολο άθληµα κι εµείς οι Έλληνες, σαν άτοµα και σαν λαός, δεν έχουµε, κατά τη γνώµη µου, ιδιαίτερα καλές επιδόσεις σ’ αυτό.
Βασικά στοιχεία της σηµερινής ταυτότητας των Νεοελλήνων (πνευµατικά, πολιτιστικά και γλωσσικά) χωρίς αµφιβολία έχουν τις ρίζες τους στην Αρχαία Ελλάδα και στο Βυζάντιο. Βέβαια, κληρονόµος του αρχαίου κλασικού πολιτισµού δεν ήταν το Βυζάντιο, αλλά η ∆ύση µέσω της Αναγέννησης (την οποία εµείς δεν είχαµε). Από τη ∆ύση ξαναγνωρίσαµε τους αρχαίους µας και εµβαθύναµε στη σκέψη τους, χωρίς βέβαια να έχουµε εξαντλήσει το θέµα αυτό. Έχουµε πάντως δικαιώµατα επ’ αυτής της κληρονοµιάς, αλλά δεν τα διεκδικούµε σωστά. Μάλλον µας γελοιοποιεί ο τρόπος που τα προβάλουµε. Πότε µε τον τύπο του «Ελληνάρα» που ο πλανήτης όλος τάχα του οφείλει λόγω των αρχαίων του προγόνων (τους οποίους κατά τα άλλα αγνοεί παντελώς), πότε του φουστανελοφόρου µε περικεφαλαία που παίρνει τα λάβαρα και κατεβαίνει στις πλατείες να διαδηλώσει για τις ταυτότητες ή τη Συµφωνία των Πρεσπών και τα παρόµοια· µάλιστα καλυπτόµενος από κόµµατα και προσωπικότητες πανελλαδικής εµβέλειας. Αυτά είναι αποκριάτικα καµώµατα. ∆εν είναι σοβαρά πράγµατα. Η προσπάθεια διεκδίκησης θα έπρεπε οπωσδήποτε να ξεκινήσει από το Κράτος (ένα σοβαρό Κράτος), πρωταρχικά αλλά όχι περιοριστικά, µέσα από την εκπαίδευση και να κατατείνει στο να περάσει ο πλούτος της αρχαιότητας στην παιδεία και την κουλτούρα του σηµερινού Έλληνα, γνήσια και αβίαστα, όχι κακέκτυπα. Τώρα, τα χρόνια του Βυζαντίου -παρά το ότι ήταν σε αντίθεση µε την αρχαία ελληνική φιλοσοφία- υπήρξε εκεί ένας σηµαντικός πολιτισµός. ∆εν ήταν µεσαίωνας, όπως στη ∆ύση. Μάλιστα, το Βυζάντιο έδωσε στη ∆ύση τα πρώτα σπέρµατα της Αναγέννησης. Επ’ αυτού του πολιτισµού, πιστεύω, ότι έχουµε επίσης δικαιώµατα. Εµείς όµως, δυστυχώς, θεωρούµε ότι βυζαντινή κληρονοµιά είναι η άγρια όψη των παπάδων και ∆εσποτάδων.
Όσο πιο άγρια γίνεται. Και εδώ πάλι χρειάζεται η Πολιτεία. Συµβαίνει το περίεργο να έχουµε λογικά, ηθικά και νόµιµα δικαιώµατα επί δύο τεράστιων πολιτισµών, και να µην τα ασκούµε! Και τα δύο είναι τεράστιας σηµασίας από κάθε άποψη. Πολιτιστική, ηθική, οικονοµική και κυρίως εθνική. Υπαρξιακή, θα έλεγα! Αυτή η κληρονοµιά θα µπορούσε να είναι ένα «δυνατό χαρτί» ή και µια “βαριά βιοµηχανία” µας! Και να µη ξεχνάµε επίσης, ότι η ταυτότητά µας ως λαού σήµερα, φέρει και πάρα πολλά στοιχεία (κατά κύριο λόγο αρνητικά) χαραγµένα από τους αιώνες δουλείας κάτω από ένα άξεστο δυνάστη· στοιχεία που πρέπει να αποβάλουµε συν τω χρόνω. Προϋπόθεση όµως αναγκαία για όλα τα παραπάνω, η απόκτηση αυτογνωσίας.
Στα χρόνια µας, από δεκαετίες µέχρι τώρα, συµβαίνει η χώρα µας, η γειτονιά µας, οι παρέες µας και τα σχολεία µας να γίνονται πολυπολιτισµικά. Ένας αυξανόµενος αριθµός αλλοδαπών εργάζεται, διασκεδάζει, µεγαλώνει οικογένειες στον τόπο µας. Οι άνθρωποι αυτοί, που σπρωγµένοι από την ανάγκη ή από το φόβο, βρήκαν µια θέση δίπλα µας, είναι προς όφελος όλων να ενταχθούν στην κοινότητα, στην ελληνική κοινότητα. Αυτό θα µπορούσε να γίνει µε επιτυχία αν ο πολιτισµός µας, χωρίς υπεροψία αλλά και χωρίς εκπτώσεις, γινόταν ο άξονας γύρω από τον οποίο θα µπορούσαν να περιστραφούν µαζί µε µας και να συνδεθούν µαζί µας. ∆εν αποτελεί εθνικιστική κορώνα, αλλά αντίθετα κοινή λογική, ότι θα πρέπει να τραβήξουµε τους ξένους προς τις αξίες και τα ισχύοντα της κοινωνίας µας, ώστε κάποια στιγµή οι ίδιοι ή τα παιδιά τους να γίνουν δικοί µας. ∆εν αποτελεί εθνικιστική κορώνα ότι η κοινωνία µας και οι αξίες της πρέπει να είναι ελληνοκεντρικές. Θέλει ιδιαίτερη προσοχή αυτό επειδή η πολυπολιτισµική κοινωνία και οι θεωρητικοί της έχουν, περίπου εξ ορισµού, «δυσκολία» µε την κλασική παιδεία. Όµως, στις µέρες µας, που ο κόσµος έκπληκτος βλέπει την Ευρωπαϊκή ηγεσία και τις Ευρωπαϊκές ελίτ να παρακολουθούν αµήχανες τον Τραµπ να γκρεµίζει θεσµούς και σύµβολα, χωρίς να µπορούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, όλο και περισσότεροι αιτιώνται την ευρωπαϊκή παιδεία η οποία έχει εξοβελίσει τις κλασικές καταβολές της. Όλο και περισσότεροι συνειδητοποιούν ότι η Ευρώπη χάνοντας την κλασική παιδεία, χάνει ακριβώς τον συνεκτικό δεσµό του πολιτισµού της, προτάσσοντας συνταγές οικονοµικής και πολιτικής ανέλιξης που όµως έχουν κοντά ποδάρια.
Να λοιπόν που, θέλοντας και µη, ερχόµαστε πάλι και πάλι στα θέµατα της ταυτότητάς µας, της αυτογνωσίας, της εκπαίδευσης και της παιδείας µας.

*O Μανώλης Κουφάκης είναι δρ. µηχανικός
π. δ/ντής ∆Ε∆∆ΗΕ Α.Ε.

Όλα τα δηµοσιευµένα κείµενα της στήλης µπορείτε να τα βρείτε στο
http://www.haniotika-nea.gr/author/koufakis/


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα