Λόγω της πρόσφατης συνάντησης Τράµπ – Πούτιν ήρθε στο προσκήνιο η µεγαλύτερη σε έκταση Πολιτεία των ΗΠΑ (1.723.000 Khm2 σχεδόν 13 φορές η Ελλάδα).
Πολλοί ξέρουν την περιοχή αυτή που είναι συνώνυµη του ψύχους και αποκτήθηκε το 1867 από τους Ρώσους, έναντι ευτελούς τιµήµατος 7.200.000 $, ήτοι σε σηµερινές αξίες 130 εκατοµµύρια. Όσο αγοράζεις µερικά στρέµµατα εντός σχεδίου στον Πλατανιά.
Ενδιαφέρον όµως παρουσιάζουν τόσο το µυστήριο υπόβαθρο της αγοροπωλησίας, οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι της 49ης Πολιτείας των ΗΠΑ, όσο και οι λόγοι επαναπροσέγγισης στην συνάντηση εκεί µε την Ρωσία.
Το Παρασκήνιο
1799 Με αυτοκρατορικό διάταγµα του Τσάρου Παύλου Α (γιου της Μ. Αικατερίνης ) ιδρύεται η Ρωσο Αµερικανική Εταιρία (κάτι αντίστοιχο µε την Βρετανική Εταιρία Ανατολικών Ινδιών), µε µετοχές που περνάν στα χέρια των ευγενών της τσαρικής Ρωσίας, µε µονοπώλιο στην εµπορία γουναρικών στα Αµερικανικά εδάφη πέραν του Βερίγκιου πορθµού. Τα γουναρικά είναι περιζήτητα εκείνη την εποχή στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης, ως παλτά και καπέλα, αποκαλούνται δε το τριχωτό δολάριο, µιας και ένα δέρµα κάστορα αξίζει όσο ένα δολάριο. Η αντίστοιχη Αµερικανική Εταιρία Γουναρικών που ίδρυσε ο J. Αston στις ΗΠΑ θα γνωρίσει για 40 χρόνια µεγάλες δόξες.
Η Ρωσο Αµερικανική Εταιρία ιδρύει σταθµούς εµπορίου κατά µήκος των παραλίων της Αλάσκας, µε πρωτεύουσα τον Νέο Αρχάγγελο (όπως Νέο Άµστερνταµ, Νέα Υόρκη κλπ). Οι δουλειές πάνε µια χαρά. Μέχρι το 1821 η Εταιρία έχει εξάγει γουναρικά που η αξία τους ανέρχεται σε 16 εκατοµµύρια ρούβλια. (1,3 εκατοµµύρια αλεπούδες, 34 χιλιάδες κάστορες, 17 χιλιάδες λύκους, 15 χιλιάδες φώκιες, αρκούδες, θαλάσσιους ελέφαντες κλπ)
Στην Αγ Πετρούπολη οι µέτοχοι σκέφτονται να αγοράσουν δουλοπάροικους αγρότες και να τους µεταφέρουν για τον συστηµατικό αποικισµό της Αλάσκας, επεκτεινόµενοι προς νότο. Τα καράβια τους έχουν διαπιστώσει ότι µέχρι το Σαν Φρανσίσκο δεν υπάρχουν κατά µήκος της ακτής οχυρά άλλων. Μόνο οι Ισπανοί έχουν ένα µικρό οχυρό (presidio) στο Σαν Φρανσίσκο, η όρεξη έχει ανοίξει για τα καλά. Έρχεται να τους προσγειώσει ο κόµης Καρλ Νεσσελόρντ ο µακροβιότερος ΥΠΕΞ της Ρωσίας, διάδοχος του δικού µας του Καποδίστρια. Σαράντα χρόνια ΥΠΕΞ (1821-1861) ποιο πολλά και από τον Μολότωφ ο έµπειρος Γερµανός διπλωµάτης.
Τους ανακοινώνει ότι Μ. Βρετανία και ΗΠΑ δεν θα µείνουν αδρανείς σε µια τέτοια κίνηση, καθώς διεκδικούν την ευρύτερη περιοχή του ακατοίκητου τότε Όρεγκον, ως προέκταση του Καναδά η πρώτη και ως διέξοδο προς τον Ειρηνικό η δεύτερη.
∆όγµα Μονρόε. Πράγµατι το 1823 ο Πρόεδρος Μονρόε, ανακοινώνει στο περίφηµο δόγµα του . Μεταξύ άλλων ότι δεν θα ανεχθεί καµιά νέα αποικία στην Αµερικανική Ήπειρο. Η καµπάνα είναι για την Ισπανία που έχει χάσει την Νότια και Κεντρική Αµερική µε τις επαναστάσεις του Σιµόν Μπολιβάρ, του Χοσέ Μαρτίν, εξ ίσου όµως απευθύνεται και προς την Ρωσία για περαιτέρω επέκταση. Αν κοιτάξει κάποιος το σχήµα της Αλάσκας στον χάρτη θα δει ότι η επικράτεια της κατεβαίνει ως µια στενή λωρίδα κατά µήκος των ακτών του Καναδά. Αυτό φοβήθηκαν ΗΠΑ και Μ. Βρετανία µήπως οι Ρώσοι τους κλείσουν την µελλοντική διέξοδο προς τον Ειρηνικό.
Τον επόµενο χρόνο 1824 υπογράφεται στην Αγ Πετρούπολη, η συνθήκη Ρωσίας ΗΠΑ µε την οποία ορίζεται ως νότιο όριο της Ρωσικής Αλάσκας οι 54 µοίρες και 40΄ γεωγραφικό πλάτος. Έτσι εφαρµόζεται το ∆όγµα Μονρόε και εξασφαλίζεται η διέξοδος στον Ειρηνικό.
Οregon Treaty. Μερικά χρόνια αργότερα το 1846 ΗΠΑ και Μ. Βρετανία θα µοιράσουν µεταξύ τους την αχανή περιοχή της ∆υτικής ακτής µε βάση τον 49 παράλληλο. Η Βρετανία ( Καναδάς ) παίρνει Αλµπέρτα και την Βρετανική Κολοµβία µε το Βανκούβερ, οι δε ΗΠΑ τις σηµερινές Πολιτείες Ουάσινγκτον, Όρεγκον και Άινταχο.
H Αγοροπωλησία
Μετά τον Κρηµαικό πόλεµο 1853-56 τα χρέη της Ρωσικής αυτοκρατορίας είναι µεγάλα. Πάντα οι πόλεµοι δηµιουργούν ελλείµµατα. Ο Τσάρος Αλέξανδρος ΙΙ αναγκάζεται να πουλήσει την κτήση της Αλάσκας αφού δεν υπάρχουν κεφάλαια για αξιοποίηση της. Η συµφωνία υπογράφεται από τον Seward ΥΠΕΞ του Προέδρου Α. Τζόνσον, που έχει διαδεχθεί τον δολοφονηµένο Λίνκολν.
Στις 18.10.1867 σε τελετή στην τότε πρωτεύουσα της στον Νέο Αρχάγγελο κατεβαίνει η Ρωσική σηµαία και υψώνεται η Αµερικανική, παρουσία επισήµων, πολεµικών πλοίων και στρατιωτικών µονάδων. Από τότε η µέρα καθιερώνεται ως επέτειος, µέρα της Αλάσκας. Το τίµηµα των 7,2 εκατοµµυρίων $ κρίνεται υπερβολικό από τον αντιπολιτευόµενο τύπο αφού αγοράστηκε ένα τεράστιο άχρηστο παγόβουνο.
Όµως 13 χρόνια πριν το 1854 οι ΗΠΑ έχουν δώσει 10 εκατοµµύρια $ για την αγορά από το Μεξικό µιας έκτασης 76,768 Khm2 ερήµου στην νότια Αριζόνα ( την υπόλοιπη Αριζόνα όπως και την Καλιφόρνια και άλλες Ν∆ Πολιτείες τις είχαν κατακτήσει µε τον πόλεµο του 1846-48). Μια συγκριτικά πολύ ποιο ακριβή αγορά. Είναι η αγορά Gadsden.
Η συµφωνία για την Αλάσκα µελλοντικά θα αποδειχθεί η 2η καλύτερη αγορά των ΗΠΑ µετά από αυτή της Λουιζιάνας το 1804 από τον Μ. Ναπολέοντα, ακόµη καλύτερη και από αυτή της Φλόριντα το 1819.
Τον Μάη του 1942 οι Αλεούτιες νήσοι που ανήκουν στην Αλάσκα, θα είναι το µοναδικό έδαφος των ΗΠΑ που θα γνωρίσει προσωρινή κατοχή, από τους Ιάπωνες, κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων στο Μίντγουεη.
Ο πλούτος της Αλάσκας
H πρώτη αξιοποίηση έρχεται µε την ανακάλυψη χρυσού στα σύνορα µε τον Καναδά το 1898. Ξεσπά ο πυρετός του χρυσού όπως 50 χρόνια πριν µε την ανακάλυψη χρυσού στην βόρεια Καλιφόρνια. 100 χιλιάδες συρρέουν στην Αλάσκα δηµιουργούνται οι πρώτες πόλεις. Η άγρια φύση και ζωή εκεί εµπνέει συγγραφείς όπως ο Τζακ Λόντον που γράφει το 1903 το βιβλίο του Το κάλεσµα της άγριας φύσης, την ιστορία του αδάµαστου σκύλου Μπακ που θα γυριστεί και ταινία.
Το 1960 η Αλάσκα θα γίνει η 49η Πολιτεία των ΗΠΑ επί Αιζενχάουερ όπως και η 50η Χαβάη.
Όντως ο πραγµατικός πλούτος της Αλάσκας βρίσκεται στο υπέδαφος, αλλά είναι ο µαύρος χρυσός. Το 1968 ανακαλύπτεται το τεράστιο κοίτασµα πετρελαίου Prudhoe Bay στην βόρεια ακτή στον αρκτικό κύκλο, το οποίο εκµεταλλεύονται οι εταιρίες Exxon και BP. Είναι το µεγαλύτερο κοίτασµα της Β. Αµερικής µε 25 δισεκατοµµύρια βαρέλια, µεγαλύτερο και από αυτό του κόλπου του Μεξικού. Από το 1977 που έχει ολοκληρωθεί ο αγωγός TransAlaska το πετρέλαιο µεταφέρεται στην νότια ακτή στο λιµάνι Βαλντέζ όπου φορτώνεται σε δεξαµενόπλοια. Ο αγωγός είναι ένα θαύµα µηχανικής για την ικανότητα του να αντέχει σε ακραίες θερµοκρασίες, την αντισεισµική του πρόβλεψη ( Η Αλάσκα ανήκει στο δακτυλίδι της φωτιάς, την σεισµογενή ζώνη που κατεβαίνει µέχρι τις Άνδεις ), αλλά και τα συστήµατα αυτό- καθαρισµού του.
Το 1989 η πρόσκρουση του δεξαµενόπλοιου Exxon Valdez σε ύφαλο της περιοχής, έχει σαν επακόλουθο την ρύπανση ακτών µήκους 1.800 Khm της Αλάσκας, µια τεράστια οικολογική καταστροφή για το οικοσύστηµα της περιοχής. Η καταστροφή αυτή γίνεται αιτία για να ξεκινήσει η ναυπήγηση δεξαµενόπλοιων µε διπλά τοιχώµατα στα ύφαλα, µε κενό µεταξύ τους που προφυλάσσουν απο διαρροή σε παρόµοια ατυχήµατα.
Σήµερα η Αλάσκα εκτός από πετρέλαιο και φυσικό αέριο, εξάγει χρυσό και πολύτιµα µέταλλα. Η γεωργία είναι πολύ περιορισµένη, όχι όµως και η αλιεία, καθώς εξάγει σολοµούς, καβούρια και γενικά θαλασσινά 3 εκατοµµυρίων τόνων αξίας 2 δις $. Έχει ΑΕΠ 65 δις $, αλλά να σκεφτεί κανείς ότι ο πληθυσµός είναι µόνο 740 χιλιάδες κάτοικοι. Ο δε οµοσπονδιακός προυπολογισµός των ΗΠΑ εισπράττει 2,5 δις $ φόρους ετησίως .
Αλλά πέρα από τον οικονοµικό πλούτο της Πολιτείας, είναι η στρατηγική της θέση µε τις βάσεις στο Anchorage και Fairbanks, απέναντι σ αυτές των Ρώσων στην Καµτσάσκα. Επίσης είναι αυτή που δίνει διέξοδο στις ΗΠΑ στο Βόρειο παγωµένο Ωκεανό και την µελλοντική του αξιοποίηση.
Με τον λιώσιµο των πάγων η απόσταση των πλοίων από λιµάνια της Κίνας, της Κορέας και της Ιαπωνίας προς την Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ και της Βόρειας Ευρώπης το καλοκαίρι, πέφτει στο 1/3 αποφεύγοντας τον Παναµά µε τις καθυστερήσεις και τα υπέρογκα τέλη.
Συµπέρασµα
Ήταν άραγε µόνο η επιθυµία προσέγγισης για οικονοµικούς λόγους µε την Ρωσία; (οι 2 χώρες έχουν καταστεί οι µεγαλύτεροι εξαγωγείς ενέργειας στον κόσµο, υποσκελίζοντας τον ΟΠΕΚ καθώς και η από κοινού αξιοποίηση του Βόρειου παγωµένου Ωκεανού) ή ο Αµερικανός πρόεδρος γνωρίζει εκ των έσω πράγµατα, και απέµπεψε κατά την πρώτη τους συνάντηση τον Ζελένσκυ από τον Λευκό οίκο, λέγοντας του εσύ φτές για όλα.
Σίγουρα πάντως ρόλο έπαιξε και η φιλοδοξία να φορέσει τον µανδύα του Ειρηνοποιού. Στον Τάφο του Νίξον ενός άλλου Ρεπουµπλικάνου Προέδρου στην Yorba Linda της Καλιφόρνιας είναι γραµµένο. Ο µεγαλύτερος τίτλος που η ιστορία µπορεί να σου αποδώσει είναι αυτή του Ειρηνοποιού.
*Ο Ηλίας Σταµατόπουλος
είναι Οικονοµολόγος MSc
