Τα εγκαίνια της επίσηµης ελληνικής συµµετοχής στη 19η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία πραγµατοποιήθηκαν την Παρασκευή στο Ελληνικό Περίπτερο στον χώρο των Τζαρντίνι, όπου φιλοξενείται η φετινή διοργάνωση µε τον γενικό τίτλο “Νοητό, Φυσικό Συλλογικό” (Ιntelligens NaturalCollective).
Όπως αναφέρεται σε ρεπορτάζ του ΑΠΕ-ΜΠΕ, η ελληνική πρόταση στη διοργάνωση είναι καρπός µιας συλλογικής προσπάθειας, που φέρει τη σφραγίδα του Πολυτεχνείου Κρήτης και συνιστά ένα διεπιστηµονικό εγχείρηµα και αφορά την αποκατάσταση και επαναπόδοση στο κοινωνικό σύνολο των εµβληµατικών βενετσιάνικων Νεωρίων του 16ου αιώνα στο Ηράκλειο και τα Χανιά, µέσα από τη χρήση υλικών φιλικών προς το περιβάλλον και τον σεβασµό στους ήδη υπάρχοντες αρχιτεκτονικούς και τεχνικούς κανόνες της πρώτης κατασκευής τους.
Η ιδέα, έµφορτη µε θεωρητικό στοχασµό και εξειδικευµένη τεχνική έρευνα και κοινωνική, αλλά και περιβαλλοντική ευαισθησία, ουσιαστικά αγκαλιάζει και τον κοινό ιστορικό και γεωπολιτικό παράγοντα, που µοιράζονται από το παρελθόν, αλλά και πάντα, τρεις “θαλασσινές” πόλεις: το Ηράκλειο, τα Χανιά κι η Βενετία (οικοδέσποινα της Μπιενάλε). Πόλεις που συνδέονται, όχι απλά µε ιστορικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, αλλά και από εκείνη την κοινή πολιτισµική σφραγίδα της Μεσογείου, όπως την περιγράφει ο Φερνάν Μπρωντέλ στο οµώνυµο έργο του.
Τα νεώρια των Χανίων και του Ηρακλείου κουβαλούν στο σώµα τους την θαλασσοκράτειρα παράδοση, που περικλείει τη νοηµοσύνη της ναυτικής τέχνης και της τεχνικής της, τον εγκλιµατισµό του εµπορικού πνεύµατος στο περιβάλλον της εξάπλωσής του και των σχέσεων που εγκαθιστά µε τις κοινωνίες όπου εφάπτεται. Αυτό το πνεύµα η ελληνική πρόταση επιδιώκει να αναβιώσει, ανασυσταίνοντας κι ανασυστήνοντας τα νεώρια στα δυο µεγάλα κρητικά λιµάνια.
Η οµάδα, που δούλεψε αρκετά χρόνια το σχέδιο αυτό υπό την επίβλεψη του καθηγητή στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, στο Πολυτεχνείο Κρήτης, Νικολάου Σκουτέλη και του Κλήµη Ασλανίδη, περιλαµβάνει τους Elisabetta Molteni, Αντώνη Καραµήτρο, Άννα Τσιτωνάκη και Χριστίνα Αραπάκη.
Στη µακρά διεπιστηµονική έρευνά τους, στο πλαίσιο του µεγαλεπήβολου προγράµµατος η αρχιτεκτονική συνδυάστηκε και µε άλλους κλάδους: την ιστορία, τη γεωλογία και τη γεωφυσική, αλλά και µε δοµοστατικούς, χηµικούς µηχανικούς, µε ειδικούς στην ακουστική και µελετητές ηλεκτροµηχανολογικών εγκαταστάσεων και φωτισµού.
Στη νέα τους χρήση, τα νεώρια δεν θα αποτελούν απλά ένα µνηµείο αρχιτεκτονικής παράδοσης, αλλά και µια ζωντανή πηγή «τεχνικής τεκµηρίωσης και πολιτιστικής επανένταξης», όπως φιλοδοξούν οι εµπνευστές της πρότασης.
Όπως τόνισε µιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Ν. Σκουτέλης, «στη φετινή διοργάνωση εντάξαµε οριακά ένα θέµα που αφορά την Intelligens, όπως σήµερα την εννοεί η ανθρωπότητα. Εµείς πιστεύουµε ότι πάνω σε αυτήν την τριλογία (νοηµοσύνη, φύση, Συλλογικό) οι εργασίες που προτείνουµε για τα νεώρια Χανίων κι Ηρακλείου συνδυάζουν τα ζητήµατα της φύσης, Γη και Θάλασσα, το ζήτηµα της Ιστορίας, από τα µέσα του 1.500 ως τις µέρες µας που χρησιµοποιήθηκαν αυτοί οι χώροι και πως µέσα από αυτή τη διαδροµή µπορέσαµε να πάρουµε στοιχεία κι εναύσµατα, προκειµένου να σχεδιάσουµε πιο εύστοχα την επανάχρηση αυτών των χώρων».
«Επιλέξαµε συµβατικούς τρόπους µε τον χαρακτήρα και τις χωρικές αρετές αυτών των Νεωρίων ώστε να αναδείξουµε και το σύγχρονο βήµα της Αρχιτεκτονικής µε υλικά τα οποία συνάδουν µε την ιδέα των «αναστρέψιµων» υλικών. Αλλά και να λύσουµε το πρόβληµα της στατικότητας των κτηρίων», πρόσθεσε.
Ο κ. Ασλανίδης από την πλευρά του ανέφερε πως «παρουσιάζουµε δύο µελέτες µας, ως εργαστήριο τεκµηρίωσης κι αποκατάστασης ιστορικών κτηρίων και συνόλων του Πολυτεχνείου Κρήτης µε άνεση από το ΥΠ.ΠΟ. και τον ∆ήµο Χανίων για τα βενετσιάνικα Νεώρια Χανίων κι Ηρακλείου. Τα δύο έργα παρουσιάζονται εδώ συνδυασµένα. Υπάρχει µια µεγάλη ξύλινη µακέτα, σε κλίµακα 1:15, που κατασκευάστηκε στην Ελλάδα και µεταφέρθηκε στη Βενετία, που συνδυάζει αυτές τις δύο µελέτες και ταυτόχρονα παρουσιάζονται και τα σχέδια κι η Ιστορία των συγκροτηµάτων, ώστε να έχει κάποιος µια πλήρη εικόνα».
Όπως υπογράµµισε ο κ. Ασλανίδης, τα δύο τούτα έργα πρόκειται να δηµοπρατηθούν άµεσα και να υλοποιηθούν, καθώς «αφορούν τις τοπικές κοινωνίες των Χανίων και του Ηρακλείου κι εδώ έρχεται κι η σχέση µε την τελευταία έννοια που τέθηκε από τον επιµελητή της Μπιενάλε, τη συλλογικότητα».
Μέσα από τα ξύλινα προπλάσµατα στις µακέτες σε κλίµακα 1:15, τις ψηφιακές αναπαραστάσεις και τις επεξηγήσεις για το θεωρητικό υπόβαθρο της µελέτης, ο θεατής αντιλαµβάνεται µε ενιαίο τρόπο πως η ανάπλαση στα Νεώρια θα δώσει νέα εικόνα και µια βελτιωµένη χρήση του χώρου και θα αναδείξει το ιστορικό βάρος σε δύο εµβληµατικά µνηµεία των δύο πόλεων.
Πλέον θα πάψουν να αποτελούν µια ροµαντική “καρτ ποσταλ” των λιµανιών τους, αλλά θα επαναχρησιµοποιούνται ως ενεργοί οργανισµοί, φιλοξενώντας µόνιµες και περιοδικές εκθέσεις, εκδηλώσεις, πειραµατικά σκηνικά δρώµενα, σηµεία συνάντησης και καθηµερινής συµβίωσης – από πωλητήρια µέχρι κοινόχρηστους χώρους καφέ. ∆είχνοντας έτσι πως η Ιστορία µπορεί να συµβαδίζει µε τις νέες χρήσεις, τις τεχνικές παρεµβάσεις και τον υπερσύνδεσµο που η χρήση της Τεχνητής Νοηµοσύνης επιβάλλει στον σχεδιασµό και τη λειτουργία των νέων κατασκευών.
Η 19η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας εγκαινιάζεται στις 24 Μαΐου και θα διαρκέσει έως τις 23 Νοεµβρίου 2025.
Γιώργης – Βύρων ∆άβος
