Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

«Σταυρού πανήγυρις και ποίος να μην σκιρτήσει;»1

«Δεῦτε πιστοί, τὸ ζωοποιὸν ξύλον προσκυνήσωμεν, ἐν ᾧ Χριστὸς ὁ Βασιλεὺς τῆς δόξης, ἑκουσίως χεῖρας ἐκτείνας, ὕψωσεν ἡμᾶς εἰς τὴν ἀρχαίαν μακαριότητα, οὕς πρὶν ὁ ἐχθρός, δι᾿ ἡδονῆς συλήσας, ἐξορίστους Θεοῦ πεποίηκε» (ιδιόμελο της εορτής, ψαλλόμενο εν όσω προσκυνείται ο υψωμένος Σταυρός).

Σήμερον σύμπασα η οικουμένη κλίνει γόνυ καρδίας και σώματος μπροστά στον Ζωηφόρο Σταυρό του Αναστάντος Κυρίου μας και αναπέμπει, εν μέσω της σημερινής παγκόσμιας πτώσης, ικευτικά και σιωπηλά παράκληση «Σταυρέ τοῦ Χριστοῦ, σῶσον ἡμᾶς τῇ δυνάμει Σου».
Σήμερον, υψώνεται ο Σταυρός και συνανυψώνεται, για να προγευθεί το φως της ανάστασης, η ανθρωπότητα, που έχει βυθιστεί στον λήθαργο της αμαρτίας και της αδιαφορίας απέναντι στο Θεό και τον συνάνθρωπο. Υψώνεται ο Σταυρός, η κτίση φωταγωγείται και αγιάζεται, ενώ το σκοτάδι του πονηρού, εχθρού του ανθρώπου, διαλύεται. Υψώνεται ο Σταυρός και η κάτω Εκκλησία, ως μια ψυχή και ένα σώμα, ψάλλει «Τὸν Σταυρόν σου προσκυνοῦμεν Δέσποτα, καὶ τὴν ἁγίαν σου Ἀνάστασιν δοξάζομεν».
Η Παγκόσμια Ύψωση του Τιμίου Σταυρού αποτελεί έναν σπουδαίο εορτολογικό σταθμό του εκκλησιαστικού μας έτους. Στις 14 Σεπτεμβρίου εκάστου έτους σύμπασα η Ορθοδοξία, τιμά τον Σταυρό του Κυρίου μας, Ιησού Χριστού, που είναι γι’ αυτήν το «καύχημά» Της και η «δόξα» Της.
Η γιορτή είναι αρχαιοτάτη και συμπεριλαμβάνεται στις Δεσποτικές εορτές, εκείνες, δηλαδή, που είναι αφιερωμένες στον Δεσπότη Χριστό‧ ενώ συνδέεται άμεσα και με μεγάλα ιστορικά γεγονότα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, γι’ αυτό έχει συγχρόνως και πανηγυρικό χαρακτήρα. Τιμάται, όμως, με αυστηρή νηστεία, όπως η Μεγάλη Παρασκευή. Εξάλλου και το Ευαγγέλιο, που διαβάζεται στη Θεία Λειτουργία την κυριώνημο ημέρα της Υψώσεως, είναι το ίδιο με εκείνο της Μεγάλης Παρασκευής.
Πηγές της εκκλησιαστικής μας ιστορίας αναφέρουν ότι η εορτή της Παγκόσμιας Ύψωσης είχε καθιερωθεί από τα αρχαία χρόνια. Ίσως μάλιστα να είχε καθιερωθεί και από τον Μέγα Κωνσταντίνο, κατά προτροπή προφανώς της μητέρας του Αγίας Ελένης, αμέσως μετά την εύρεση του Τιμίου Ξύλου στα Ιεροσόλυμα, γύρω στο 330 μ.Χ.
Οι ορθόδοξοι πιστοί τιμούμε με ιδιαίτερο τρόπο την αγία ημέρα της Υψώσεως του Σταυρού του Κυρίου μας. Ο Σταυρός του Κυρίου παραμένει μέτρο της αγάπης και της συγχώρεσης του Σωτήρος Χριστού, αλλά και σταθμός της δικής μας υπομονής, αγάπης και συγχώρεσης προς τον κάθε συνάνθρωπό μας.
Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η τιμή και η προσκύνηση του Σταυρού είναι προσκύνηση του Ίδιου του Εσταυρωμένου Λυτρωτή μας Χριστού και όχι ειδωλολατρική πράξη, όπως κακόβουλα μας κατηγορούν οι ποικιλώνυμοι αιρετικοί. Ο Σταυρός του Κυρίου μας είναι το καύχημά μας, το νικηφόρο λάβαρο κατά του μεγαλύτερου εχθρού μας, του διαβόλου, το αήττητο όπλο κατά του πολυπρόσωπου κακού.
Με την καθιέρωση της εορτής της Παγκοσμίου Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού διαιωνίζεται στο διηνεκές η επαλήθευση του ψαλμικού στίχου «ὑψωθήσομαι ἐν τοῖς ἔθνεσιν, ὑψωθήσομαι ἐν τῇ γῇ» (45ος ψαλμ. εδ. 11). Και πράγματι υψώθηκε ο Ιησούς Χριστός, διότι σταυρώθηκε σε μέρος υψηλόν και επηρμένον, ώστε να είναι ορατός από όλο το πλήθος των ανθρώπων.
Ιστορική προσέγγιση της γιορτής
Η Αγία Ελένη αναζήτησε τον Τίμιο του Κυρίου Σταυρό και με την βοήθεια του Κυρίου τον βρήκε παραχωμένο μέσα στη γη‧ ανέσυρε τρεις σταυρούς και απορία όλων ήταν ποιος ήταν ο Σταυρός του Κυρίου. Ο Πατριάρχης Μακάριος έδωσε την λύση: πλησίασε με τους τρεις σταυρούς το φέρετρο μιας νεκρής γυναίκας. Μόλις ακούμπησε πάνω της το Τίμιο Ξύλο εκείνη ανεστήθη. Έτσι, στο σημείο ανακάλυψης του Γολγοθά και του Παναγίου Τάφου ανηγέρθη ο Ναός της Αναστάσεως, όπου, όταν ολοκληρώθηκε, έγιναν με κάθε λαμπρότητα τα εγκαίνιά του στις 14 Σεπτεμβρίου του 336 μ.Χ.
Εκείνη την ημέρα, επειδή το πλήθος του λαού ήταν πολύ, ο Πατριάρχης ανέβηκε στον άμβωνα του, που ήταν στη μέση του Ναού, και ύψωσε το Τίμιο Ξύλο για να δουν όλοι και να προσκυνήσουν τον Τίμιο του Κυρίου Σταυρό. Τότε οι πιστοί προσκυνούσαν κράζοντας «Κύριε ελέησον». Αυτή ουσιαστικά ήταν και η δεύτερη Ύψωση. Έκτοτε καθιερώθηκε η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και η Εκκλησία μας στη μέση του Ναού υψώνει τον Σταυρό ψάλλοντας «Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου…» και ομολογώντας ότι ο Χριστός επί του Σταυρού «ἥπλωσας τὰς παλάμας, καὶ ἥνωσας τὰ τὸ πρὶν διεστῶτα». Πάνω στον Σταυρό το προαιώνιο χάσμα γεφυρώθηκε, η απροσμέτρητη απόσταση εκμηδενίστηκε ενώνοντας τη γη με τον ουρανό, τον άνθρωπο με τον Θεό, για την μετάβαση σε Αυτόν. Η Εκκλησία μας έχει καθιερώσει η Ύψωση του Σταυρού να γίνεται με κλάδους βασιλικού, γιατί ήταν το φυτό που είχε φυτρώσει στο σημείο εκείνο που εκρύπτετο ο Τίμιος Σταυρός.
«Σταυρός, ὁ φύλαξ πάσης της οἰκουμένης. Σταυρός, ἡ ὡραιότης τῆς Ἐκκλησίας. Σταυρός, βασιλέων τὸ κραταίωμα. Σταυρός, πιστῶν τὸ στήριγμα. Σταυρός, ἀγγέλων ἡ δόξα καὶ τῶν δαιμόνων τὸ τραῦμα».

* Πανοσιολογιώτατος
Αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Θρόνου

 

1 Ο τίτλος, που τέθηκε από τον συγγραφέα του παρόντος άρθρου, αντλήθηκε από το κείμενο: «Λόγος Α´ εἰς τὴν Ὕψωσιν τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ [PG 97, 1017-36]» του Αγίου Ανδρέου του Ιεροσολυμίτου Αρχιεπισκόπου Κρήτης.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα