Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι GLYCINE max (Γλυκίνη η μαξ). Έτσι την ονόμασε ο Κάρολος Λινναίος το 1737. Ανήκει στην οικογένεια των Ψυχανθών.
Η Σόγια είναι ένα φυτό με ηλικία 5000 χρόνων, που μπήκε μόλις πριν 2-3 δεκαετίες στην ελληνική αγορά. Η μεγάλη οικονομική αξία της σόγιας αλλά και το διατροφικό της προφίλ (υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και βασικά αμινοξέα, ακόρεστα λιπαρά οξέα, βιταμίνες., μέταλλα κλπ) έχει οδηγήσει την έρευνα προς την κατεύθυνση της όσο το δυνατό μεγαλύτερης αξιοποίησής της είτε με παραγωγή νέων προϊόντων είτε με την απομόνωση και χρήση συστατικών της σε άλλα τρόφιμα.
Κατάγεται από την Κεντρική ή τη Βόρεια Κίνα ή από την περιοχή της Μαντζουρίας. Η περίοδος ανάπτυξης των φυτών διαφέρει ανάλογα με την ποικιλία του , αλλά κυμαίνεται 150 έως 200 ημέρες και το ύψος του μπορεί να φτάσει από 20 έως 70 εκατοστά. Τα φύλλα και οι ρίζες του φυτού έχουν καφετί απόχρωση ενώ οι καρποί του έχουν σχήμα φασολιού και το καθένα περιέχει από δύο έως τέσσερις σπόρους.
Τα άνθη της σόγιας έχουν μήκος μόλις 6-7 χιλιοστόμετρα (mm) και είναι ερμαφρόδιτα. Αυτό σημαίνει ότι η γύρη που σχηματίζεται στο άνθος γονιμοποιεί το ωάριο του ίδιου άνθους. Τα άνθη σχηματίζονται στις μασχάλες των φύλλων με τον κεντρικό βλαστό και είναι βοτρυοειδής ταξιανθίες (racemes). Ο αριθμός των ανθέων που μπορούν να σχηματιστούν σε κάθε μασχάλη εξαρτάται από την ποικιλία αλλά, την θέση του μασχαλιαίου οφθαλμού πάνω στο φυτό και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η περίοδος ανθοφορίας στην σόγια είναι μεγάλη.
Τα φασόλια σόγιας χρησιμοποιούνται συχνά ως υποκατάστατο κρέατος. Αυτό οφείλεται στο ότι το φασόλι του φυτού περιέχει πολύ πρωτεΐνη, αλλά και άμυλο. Έτσι όποιος λαμβάνει πρωτεΐνες αποκλειστικά από τη Σόγια φορτώνει τον οργανισμό του και με άμυλο. Το γάλα της Σόγια δεν περιέχει αυτό το μειονέκτημα.
Περισσότερη από την μισή παγκόσμια παραγωγή σόγιας προέρχεται από χώρες όπως η Αργεντινή, η Παραγουάη και η Βραζιλία ενώ η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας. Σχεδόν όλη η παραγωγή σόγιας προορίζεται για την παρασκευή φτηνών ζωοτροφών που θα χρησιμοποιηθεί για την υπερπαραγωγή και υπερκατανάλωση κρέατος
Η αυξημένη ζήτηση σόγιας έχει προκαλέσει εδώ και χρόνια εκτεταμένες καταστροφές στην Λατινική Αμερική, τόσο σε περιβαλλοντικό όσο και κοινωνικό επίπεδο. Το στοιχείο που έρχεται να ολοκληρώσει την παραπάνω εικόνα είναι ότι η καλλιέργεια σόγιας σχεδόν μονοπωλείται από γενετικά τροποποιημένες ποικιλίες, την γνωστή Roundup Ready (RR), η οποία έχει τροποποιηθεί ώστε να είναι ανθεκτική στο αντίστοιχο τοξικότατο ζιζανιοκτόνο.
Στη χώρα μας η καλλιέργεια σόγιας συναντά αντιδράσεις από σημαντικό μέρος του αγροτικού δυναμικού. Οι τελευταίοι πιστεύουν ότι η καλλιέργεια σόγιας στην Ελλάδα δεν μπορεί να αποτελεί ασφαλή λύση στην αντιμετώπιση της διατροφικής και οικονομικής κρίσης. Η σόγια είτε είναι ήδη μεταλλαγμένη, είτε κινδυνεύει εύκολα να επιμολυνθεί στη συνέχεια. Παράλληλα η παγκόσμια αγορά σόγιας ελέγχεται μονοπωλιακά από πολυεθνικούς κολοσσούς βιοτεχνολογίας, όπως η ΜΟΣΑΝΤΟ και η τιμή της συνεχώς εκτοξεύεται!
Για τον λόγο αυτό προτείνουν την καλλιέργεια εγχώριων ποικιλιών ψυχανθών όπως το κουκί, το ρεβίθι και το μπιζέλι γιατί δεν είναι μεταλλαγμένα – η χώρα μας το 2011 εισήγαγε 571.000 τόνους σόγια ως ζωοτροφή εκ της οποίας το 70% (400.000 τόνοι) ήταν μεταλλαγμένη. Παράλληλα υπάρχει αυτονομία και επάρκεια αυτών των καλλιεργειών και δεν χρειάζονται λιπάσματα και πολύ νερό όπως η Σόγια.
Ιστορικά στοιχεία
Η σόγια μαζί με το ρύζι, το σιτάρι, το κριθάρι και το κεχρί ήταν οι 5 ιεροί σπόροι, στους οποίους αποδίδεται ένα μέρος της ανάπτυξης του κινέζικου πολιτισμού καθώς αναφέρεται ότι βοήθησαν στην διάδοσή του. Στο γεγονός αυτό οφείλονταν και οι μεγαλειώδεις τελετές που διοργάνωναν οι αυτοκράτορες κατά την συγκομιδή τους.
Η αρχαιότερη απόδειξη για την ύπαρξη της σόγιας χρονολογείται τουλάχιστον 4000 χρόνια πριν, στην Κίνα. Η σόγια επίσης αναφέρεται στο βιβλίο Pen Ts’oa Kong Mu που είχε γραφτεί από τον Αυτοκράτορα της Κίνας το 2838 π.Χ. Σε αυτό, περιγράφει τη σόγια ως μία από τις πέντε Θεότητες Φυτών . Οι άλλες τέσσερις είναι: το ρύζι, το κριθάρι, το σιτάρι και οι παπαρούνες. Γνωμικό “Το Σινικό Τείχος της Κίνας, δεν θα υπήρχε χωρίς τη σόγια». Το βασικό συστατικό για τα γεύματα των 350.000 εργατών που το έχτισαν ήταν η σόγια.
Συστατικά – χαρακτήρας
Η Σόγια περιέχει πρωτεΐνες (34,07%), λίπος (17,7%), υδατάνθρακες (33,48%), ασβέστιο, σίδηρο, βιταμίνη Α, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη και ασκορβικό οξύ. Περιέχει ακόνη μαγνήσιο, φωσφόρο, κάλιο, χαλκό, μαγγάνιο, άζωτο, θείο και ψευδάργυρο. Τα φασόλια περιέχουν σημαντικές ποσότητες φυτικό οξύ, α-λινολενικό οξύ, ισοφλαβόνες και νταϊντζείνη.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Συνήθως από τη στιγμή εμφάνισης του σπορόφυτου στην επιφάνεια του εδάφους μέχρι την εμφάνιση του πρώτου άνθους, περνάνε έξι με οχτώ περίπου εβδομάδες (εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, ένας από αυτούς είναι η ποικιλία). Το μέγεθος των φυτών καθώς και ο αριθμός ανθέων εξαρτώνται κατά πολύ από τις συνθήκες που επικρατούν κατά την καλλιέργεια της. Οι πρώτοι λοβοί αρχίζουν να εμφανίζονται 10-14 μέρες μετά την εμφάνιση του πρώτου άνθους οι οποίοι θα είναι έτοιμοι 3 εβδομάδες περίπου αργότερα.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
H σόγια και τα προϊόντα της αποτελούν εδώ και αιώνες καθημερινή τροφή των ασιατικών λαών. Πολλές μελέτες συμπεραίνουν πως η σόγια αποτελεί παράγοντα μακροζωίας για τους λαούς αυτούς, αλλά και καλής υγείας, αφού δρα αποτρεπτικά σε πολλές ασθένειες. Tα τελευταία χρόνια, βέβαια, πολλές είναι οι φωνές που προειδοποιούν για τις αρνητικές επιπτώσεις της σόγιας στην υγεία μας, ιδίως της μεταλλαγμένης.
Οι θεραπευτικές ιδιότητες που αποδίδονται στη Σόγια είναι πολλές. Σύμφωνα με τις μελέτες που παρουσιάζουν διάφοροι ερευνητές, η Σόγια βοηθά το καρδιακό σύστημα, μειώνει τη χοληστερίνη, προλαμβάνει ή και διαλύει τις πέτρες στη χολή και τα νεφρά, ελαττώνει τα τριγλυκερίδια, ρυθμίζει τις κενώσεις του εντέρου, ανακουφίζει από τη διάρροια, ρυθμίζει το σάκχαρο, μειώνει τον κίνδυνο του καρκίνου, αποκαθιστά τα οιστρογόνα και βοηθά στην αντισύλληψη.
Παρασκευή και δοσολογία
Είναι προτιμότερο να αγοράζουμε βιολογική σόγια ή πιστοποιημένα μη μεταλλαγμένη Σόγια. Να μην προτιμάμε προϊόντα Σόγια πολύ επεξεργασμένα. Να προτιμούμε τα κλασικά προϊόντα όπως το γάλα, το τοφού, το μίζο. Να τρώμε σόγια με μέτρο και να συμπληρώνουμε τη διατροφή μας με όσπρια ή άπαχο κρέας για πρωτεΐνη. Να μην θεωρούμε τη σόγια διατροφικό θαύμα αλλά ακόμα ένα κρίκο σε μια ισορροπημένη διατροφή.
Προφυλάξεις
Είναι γεγονός ότι η αρχικά η Σόγια προβλήθηκε ως μια τροφή θαύμα. Η κατανάλωση προϊόντων σόγιας παρέχουν οφέλη για την υγεία, αλλά πολλά από αυτά έχουν αποδειχθεί ότι δεν είναι τόσο ευεργετικά, όπως πίστευαν παλαιότερα, σύμφωνα με πολλές πρόσφατες έρευνες.
Καταναλώνοντας σόγια με μέτρο, ιδιαίτερα αν αντικαταστήσετε το κρέας που είναι πλούσιο σε κορεσμένα λίπη, τα οφέλη μάλλον υπερτερούν των κινδύνων. Ωστόσο, η επιλογή της σόγιας ως βασικό συστατικό της διατροφής δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται από ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού (εγκύους, παιδιά κλπ.)
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
