Αlain Badiou, διάσημος Γάλλος φιλόσοφος, ακαδημαϊκός καθηγητής και συγγραφέας
Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ Σειρά Αλήθεια
Μετάφραση Α.Π.
Ενα ζωντανό τολμηρό δοκίμιο ενός σύγχρονου μαχόμενου φιλοσόφου για αλήθεια, αγωνιστικότητα, οικουμενική νέα ευθύνη. Με όραμα για σωτηρία του πλανήτη της ανθρωπότητας, αλλά και των δύο δισεκατομμυρίων αποδιοπομπαίων ανθρώπων.
Αυτών που θεωρούνται ως “επαχθές” φορτίο στον κυρίαρχο καπιταλισμό στα πλαίσια του οποίου δεν χρησιμεύουν αυτοί οι νομάδες που αποκλείονται τόσο ως εργαζόμενοι όσο και ως καταναλωτές…
Παράλληλα όμως ο Badiou εκφράζει τις ενδιαφέρουσες σκέψεις του για τα γεγονότα της 13ης Νοεμβρίου στο Παρίσι.
Με εμμονή στην υπόρρητη εξίσωση “ανθρωπότητα = δύση!”. Οπου ένας θάνατος στη δύση είναι κάτι το τραγικό, ενώ χίλιοι νεκροί στην Αφρική, στην Ασία, στη Μ. Ανατολή, ακόμα και στη Ρωσία, είναι απλώς μια είδηση που τη διαβάζουμε ή την ακούμε στην τηλεόραση…
Αλλά ο Badiou, ενώ επισημαίνει ως πραγματικότητα τον θρίαμβο του εκμεταλλευτικού παγκοσμοποιημένου καπιταλισμού, θεωρεί ότι αποτελεί πρόκληση για την ανθρωπότητα του 80% να προβάλλεται ΑΠΡΟΚΑΛΥΠΤΑ ως η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ για το μέλλον του κόσμου μας. Ομως ο Badiou είπε σ’ αυτή την ομιλία – δοκίμιό του: Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτή η επικράτηση έχει χαρακτηριστικά και καταστροφικές συνέπειες. Και δεν μπορεί παρά να ανησυχεί κανείς διαπιστώνοντας πόσο υποτονική είναι η αντίσταση σε αυτές τις διαδοχικές επιθέσεις… οι οποίες έχουν στόχο την πλήρη εξάλειψη κάθε σκέψης ότι ένας άλλος δρόμος είναι εφικτός για την οργάνωση της παραγωγής και της κοινωνίας…
Ομως ο Badiou, όντας αταλάντευτα αισιόδοξος, πιστεύει ότι τελικά τα πράγματα θα εξελιχθούν προς μια άλλη κατεύθυνση από τη σημερινή. Ομως για να δημιουργηθεί μια άλλη κατεύθυνση πρέπει να αγωνιστούμε πριν να προλάβει το κακό που έρχεται από πιο μακριά να μας βλάψει.
ΣΕ ΠΟΙΟ ΣΗΜΕΙΟ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ
Ενα σημαντικό δοκίμιο του σύγχρονου Γάλλου φιλοσόφου Αlain Badiou κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη με τίτλο “Το κακό έρχεται από πιο μακριά” και υπότιτλο “Σκέψεις με αφορμή τα γεγονότα της 13ης Νοεμβρίου 2015” στο Παρίσι. Ο Badiou σ’ αυτό το δοκίμιό του επιχειρεί να φωτίσει τα γεγονότα με τον δικό του τρόπο αναζητώντας κοινωνικο-φιλοσοφικά με ερωτήσεις τύπου: ποιοι είναι οι αυτουργοί των μαζικών δολοφονιών, πώς μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τις ενέργειές τους; Σε ποιο σημείο βρίσκεται ο κόσμος στον οποίο ζούμε, με τη στροφή στον νεοφιλελευθερισμό που συντελέστηκε -πιο συγκαλυμμένα αρχικά απροκάλυπτα εν συνέχεια- πριν από περίπου τριάντα χρόνια…
ΛΕΙΠΕΙ ΑΠΕΛΠΙΣΤΙΚΑ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ…
Λείπει απελπιστικά, σε παγκόσμια κλίμακα, μια πολιτική αποσυνδεδεμένη από τον κυρίαρχο καπιταλισμό, όπου στο μέτρο που δε διασταυρώνεται μια εναλλακτική στρατηγική πρόταση, ο κόσμος θα παραμένει έρμαιο των δυνάμεων που ηγεμονεύουν σήμερα.
Για να καλούμαστε να συμβάλλουμε όλοι μας, ώστε η ιστορία της ανθρωπότητας να αλλάξει κατεύθυνση, να βγει από το τέλμα στο οποίο ολοένα και περισσότερο βυθίζεται…
Δοκιμιακές σκέψεις ενός από τους σύγχρονους μαχόμενους πνευματικά φιλόσοφους για τις απόψεις και τα έργα του οποίου έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στα κείμενά μου στα “Χανιώτικα νέα”.
Φίλος της Ελλάδας έχει έλθει πολλές φορές στην Ελλάδα.
ΝΕΑ ΑΦΟΡΜΗ ΤΑ ΔΡΑΜΑΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ
Εχουν μεταφραστεί αρκετά βιβλία του. Ειδικά από τις εκδόσεις Πατάκη έχουν εκδοθεί: 1) Από το είναι στο συμβάν (2004), 2) Δεύτερο μανιφέστο για τη φιλοσοφία (2011), 3) Η κομμουνιστική υπόθεση (2009), 4) Εγκώμιο για τον έρωτα (2013), 5) Η πολιτική και η λογική του συμβάντος (2008), 6) Μεταφυσική της πραγματικής ευτυχίας (2015), 7) Τι να κάνουμε με τον Μαρσέλ Γκοσέ (2016), 8) Εγκώμιο για τα μαθηματικά (2016). Στα περιεχόμενα αυτού του διεισδυτικού φιλοσοφικο-κοινωνικού πολιτικού και ιδεολογικού δοκιμίου του ο Αlain Badiou εστιάζει τη σκέψη του τα ερωτήματά του και τη γενικότερή του θεώρηση (σε ευρύτερη κλίμακα) παίρνοντας αφορμή από τα δραματικά, τρομοκρατικά γεγονότα εκείνης της εποχής που συγκλονίστηκε ο γαλλικός λαός και παράλληλα όλος ο ευρωπαϊκός και παγκόσμιος ανασφαλής πολιτισμός μας.
ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ
Ομως τα γεγονότα, τότε, στο Παρίσι συνεχίστηκαν με πρόσφατες τραγικές τρομοκρατικές ενέργειες στις Βρυξέλλες κ.λπ. Για να είναι όλη η ευρωπαϊκή ήπειρος, αλλά και άλλες ήπειροι και περιοχές σε διαρκή τρομοκρατικό συναγερμό. Ενώ τον ίδιο καιρό δημιουργούνται τεράστια προβλήματα και λαϊκές σε επίπεδο ευρωπαϊκών κρατών εξεγέρσεις κατά της σύγχρονης λιτότητας και πτώχευσης, της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών κατά των αντιλαϊκών και αντικοινωνικών μέτρων που επιβάλλει η κοινή θεσμική οικονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Με προηγούμενες εξεγέρσεις στο Βέλγιο και εδώ και στη Γαλλία που οι εργαζόμενοι και τα συνδικάτα μάχονται κατά του ίδιου του προέδρου Ολάντ που κι αυτός ανένδοτος προχωρεί με προεδρικά διατάγματα που καταργούν τη δημοκρατία.
ΧΩΡΙΣ ΦΡΑΓΜΟΥΣ ΠΛΕΟΝ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Ομως, όπως λέει, ο φιλόσοφος της κοινωνικής προμάχησης Alain Badiou στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του με τίτλο “Η δομή του σύγχρονου κόσμου”, αναφέρεται στον “θρίαμβο του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού”.
Με τον κυρίαρχο χαρακτήρα της παγκόσμιας αγοράς να συνοδεύεται από μια εντυπωσιακή (εμείς λέμε προκλητική) επιθετικότητα. Οι προσπάθειες που είχαν γίνει κατά το παρελθόν ώστε να τεθούν στο κεφάλαιο κάποιοι περιορισμοί και φραγμοί δείχνουν σήμερα να αποτυγχάνουν παντού. Μιλώντας για “φραγμούς” (συνεχίζοντας ο Badiou) εννοώ τους συμβιβασμούς που είχαν γίνει σε άλλες “λογικές”. Με συμβιβασμούς που σ’ αυτούς περιλαμβάνονται κρατικός έλεγχος, παραχωρήσεις στα συνδικάτα, περιορισμοί στην τάση συγκεντροποίησης του βιομηχανικού κεφαλαίου και του τραπεζικού στην αντιδημοπωλική νομοθεσία και άλλα…
Ενώ υιοθετώντας μέτρα για τα κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών με κατοχυρώσεις και επεκτάσεις τους.
Η ΒΑΘΜΙΑΙΑ ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ
Ο Alain Badiou στο πρώτο μέρος του βιβλίου του αναφέρεται στην αντικειμενική δομή του σύγχρονου κόσμου και ιδιαίτερα στο γενικό πλαίσιο της παραγωγικής διαδικασίας, της εγχώριας, αλλά και της παγκόσμιας, όπως αυτή διαμορφώθηκε ήδη από τη δεκαετία του 1980. Για να ρωτήσει: Ποια είναι λοιπόν σήμερα η κατάσταση του κόσμου μας, από τη σημαδιακή εκείνη δεκαετία και έπειτα για να καταλήξει σ’ αυτό το κεφάλαιο και το ερώτημα λέγοντας: Ζούμε σε μια περίοδο θριάμβου του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Ενώ παρατηρούμε, τη βαθμιαία εξασθένηση των κρατών, αν όχι και μια διαδικασία εξάλειψής τους… Προς όφελος του καπιταλισμού.
Με νεοαυτοκρατορικές… και νεοϊμπεριαλιστικές πρακτικές όχι μόνο να ανέχονται, αλλά και ευνοούν διαμελισμό ή ακόμα και διάλυση κάποιων κρατών. Οπως έγινε με την ανατροπή του Καντάφι, του Ιράκ, της κεντροαφρικανικής δημοκρατίας, της Γιουγκοσλαβίας κ.λπ.
ΟΙ ΤΕΡΑΤΩΔΕΙΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΗΜΕΡΑ
Αυτές όμως οι “στρατηγικές” δημιούργησαν συνθήκες περίπου χάους. Καταστάσεις που επιτρέπουν εύθραυστες, αλλά εξαιρετικά επωφελείς συμφωνίες με εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες, αλλά και με κάθε είδους ένοπλες ομάδες. Με καταστροφικές συνέπειες για τους λαούς και τους κατοίκους αυτών των περιοχών, αφού πρώτα οι κρατικές δομές έχουν πάψει ουσιαστικά να υπάρχουν.
Με πρώτη συνέπεια την άνιση ανάπτυξη με τερατώδεις ανισότητες που τις δημιούργησε ως νέες υποκειμενικότητες ο “νέος κόσμος” της εποχής στην οποία ζούμε… αυτές τις υποκειμενικότητες αναλύει στο τρίτο μέρος του βιβλίου του. Ενώ στο τέταρτο μέρος αναφέρεται σε ό,τι αποκαλεί σύγχρονες μορφές φασισμού, με τη σύγχρονη αναθεωρημένη έννοιά του, όπου το πέμπτο μέρος είναι αφιερωμένο στα γεγονότα βίας, καταστροφής, εκμετάλλευσης, υπερεξουσιών, παραεξουσιών κ.ά. Για να “φωνάξει” ανοικτά: Ποιοι είναι οι δολοφόνοι; Ποιοι είναι οι ηθικοί αυτουργοί;
Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: 1789 – 1976 ΕΧΕΙ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ
Στο έκτο μέρος εστιάζει στην “απάντηση” του κράτους και στον τρόπο με τον οποίο οι αντιδράσεις της κοινής γνώμης επιχειρείται να επηρεαστούν μέσω της χρήσης δύο κρίσιμων λέξεων: “Γαλλία – πόλεμος”.
Για να τονίσει ότι σε όλο το ιστορικό διάστημα από το 1789 της γαλλικής επανάστασης, ως το 1976 περίπου ήταν μια ιστορία που έχει τελειώσει πια…
Με τη Γαλλία σήμερα να έχει πάψει να μπορεί να εμφανίζεται, με τρόπο που να πείθει ως κληρονόμος μια επαναστατική παράδοση. Με αδυναμία της χώρας να σηματοδοτήσει κάτι θετικό, ευδιάκριτο και ενδιαφέρον…
Ως δε τον “πόλεμο” το βέβαιο είναι ότι δεν είναι οι “βάρβαροι” αυτοί που τον έχουν κηρύξει, αλλά το γαλλικό κράτος που προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων και ενίοτε των Αμερικανών. Για να έχει εμπλακεί σε βρώμικες ιμπεριαλιστικές περιπέτειες δημιουργίας “ζωνών” και διάλυσης κρατών.
Ομως όλα αυτά οδηγούν σε μια κατάσταση που ευνοεί ροπή προς τη βία, κυρίως νέων. Με πρόσθετο τραγικό στοιχείο ότι ένα μέρος (2 δισεκατομμύρια παγκόσμιου πληθυσμού) φαίνεται να μην έχει κανέναν μέλλον είτε ως εργαζόμενοι είτε ως καταναλωτές… οι οποίοι θεωρούνται περιττό βάρος για όλου τους κερδοσκόπους.
ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗΣ
Τέλος το έβδομο μέρος του βιβλίου “Το κακό έρχεται από πιο μακριά” προτείνει τις προϋποθέσεις για μια νέα πολιτική χειραφέτησης. Για να διερωτηθεί λέγοντας: Ομως κάτω από τις σημερινές συνθήκες του σύγχρονου νεο-αποικισμού τι σημαίνει να προσπαθήσει κανείς να χαράξει μια διαφορετική γραμμή πλεύσης; Ομως πώς μπορεί ν’ αποφύγει την προπαγάνδα που συνοδεύει πάντα κάθε πόλεμο. Εστω και αν πρόκειται για πόλεμο. Κυρίως στα λόγια, στις “πατριωτικές” εθνικιστικές μεγαλοστομίες, στην προπαγάνδα που βασίζεται στην υποβολή και στη δαιμονοποίηση.
ΝΑ ΣΚΕΦΤΟΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΔΡΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ ΟΡΙΖΟΝΤΑ
…Ομως πρέπει πρώτα απ’ όλα αντί να μιλάμε συνεχώς για τη Γαλλία και για τους “Γάλλους” (όπως κάποιοι τους φαντάζονται και όχι όπως πράγματι είναι) να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και να δρούμε με διεθνή ορίζοντα, με τρόπο που ν’ ανταποκρίνεται στα δεδομένα και στις απαιτήσεις της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, αφού άλλωστε εδώ και πολύ καιρό οι καπιταλιστές μας όπως τους γνωρίσαμε έχουν εξελιχθεί, έχουν πάψει να είναι Γάλλοι με τη στενή του όρου έννοια.
Ζουν και δρουν σε όλο τον κόσμο σαν το σπίτι τους. Κι εμείς οι ασήμαντοι Γάλλοι της μεσαίας τάξης τι θα κάνουμε; Θα μένουμε καθηλωμένοι στα στενά όρια της Γαλλίας, φτιαγμένης στα μέτρα τους; Κάτι τέτοιο θα ήταν ένδειξη μεγάλης καθυστέρησης ή ακόμα και οπισθοδρόμησης…”
ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ “ΦΑΙΔΡΑ” ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΟΥΣΙΩΔΕΣ ΝΕΟ ΟΡΑΜΑ
Ομως αυτό από το οποίο πάσχουμε γράφει ο Badiou (σελ. 106-111) είναι η απουσία, σε παγκόσμια κλίμακα μιας πολιτικής αποσυνδεδεμένη από κάθε ροπή και ανάγκη του καπιταλισμού. Η εμφάνιση μιας νεολαίας με φασιστικά χαρακτηριστικά είναι απόρροια αυτής ακριβώς της απουσίας μιας χειραφετικής πολιτικής ικανής να διαμορφώσει το δικό της όραμα και τις δικές της πρακτικές, για να υπερβεί ένα τέτοιο όραμα όλες τις παραπλανήσεις και ψευδαισθήσεις που μας έχουν κατακλύσει…
Για να αναφερθεί στην αρχαία ελληνική τραγωδία “Φαίδρα” που την έγραψε ο Ευριπίδης, για να γράψει τη δική του “Φαίδρα” ο μεγάλος Γάλλος συγγραφέας Ρακίνας με βάση τον αρχαίο μύθο: όπου η Φαίδρα, κόρη του Μίνωα και της Πασιφάης, σύζυγος του Θησέα, ερωτεύθηκε τον πρόγονό της γιο του Θησέα, τον Ιππόλυτο, ο οποίος την απέκρουσε και εκείνη για να τον εκδικηθεί τον συκοφάντησε στον Θησέα ότι θέλησε να τη βιάσει προκαλώντας έτσι τον θάνατο του νέου. Ενώ όταν αποκαλύφθηκε η αλήθεια, η Φαίδρα απαγχονίστηκε.
ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΠΙΟ ΜΑΚΡΙΑ
Για να εμπνευστεί ο Badiou τον τίτλο και την ουσία του σημαντικού δοκιμίου γράφοντας: Σκεπτόμενος ότι υπάρχει ανάγκη για μια τέταρτη υποκειμενική αντίδραση, πέρα από την υιοθέτηση των αρχών και των αξιών του κυρίαρχου παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού μου ήρθε στον νου η Φαίδρα στην τραγωδία του Ρακίνα, η οποία όταν πρόκειται να ομολογήσει τον έρωτά της, που στα μάτια της είναι εγκληματικός, λέει: Το κακό έρχεται από πιο μακριά. Ομως κατ’ αναλογία θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα σύγχρονα προβλήματά μας έρχονται από πιο μακριά…
