Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Σκέψεις… ταξίδια… ιστορίες

9 του Φλεβάρη. Μια μέρα σαν κι αυτή το 1857 πεθαίνει στην Κέρκυρα ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός. Εθνικός όχι μόνο γιατί ηγείται της νεοελληνικής ποίησης που ουσιαστικά ξεκινά με αυτόν. Όχι μόνο γιατί ύμνησε με τα ποιήματά του θαυμαστά, τον αγώνα της Ελληνικής ανεξαρτησίας. Όχι μόνο γιατί έγραψε τον εθνικό μας ύμνο.


Εθνικός γιατί πέρα από όλα αυτά, είναι ο πρώτος που χρησιμοποίησε στο έργο του ποιητικό και πεζό, την εθνική μας λαϊκή γλώσσα. Την ταύτισε με την ελευθερία και την καλλιέργησε συστηματικά με εμμονή, επιμονή και πείσμα. Όπως γράφει ο Σεφέρης «… την πορεία της Ελληνικής γλώσσας την εχάραξε μια για πάντα η διάνοια του Σολωμού ….που δεν ήξερε Ελληνικά, αλλά τα έμαθε και τα μάθαινε ως το τέλος της ζωής του».
Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στην Ζάκυνθο το 1798. Πατέρας του ο κόντες Νικόλαος Σαλαμών. Έμπορος που η καταγωγή του φτάνει μέχρι τον Ενετοκρατούμενο Χάνδακα απ όπου ένας πρόγονος φεύγει μετά την κατάκτησή του από τους Τούρκους το 1669 και εγκαθίσταται στα Επτάνησα. Η οικογένεια ριζώνει, πλουτίζει με το εμπόριο ταμπάκου και ευημερεί.

Ο 60χρονος κόντες είναι ήδη παντρεμένος και έχει δύο νόμιμα παιδιά, όταν φτάνει στο σπίτι του η πανέμορφη δεκατριάχρονη Αγγέλικα Νίκλη κόρη Μανιατών προσφύγων. Λένε πως την αντάλλαξε ό ίδιος της ο πατέρας με ένα σακκούλι νομίσματα για να μπορέσει να ζήσει την υπόλοιπη φαμελιά του που περιφέρεται ανέστια, πεινασμένη και κατατρεγμένη. Μετά από τετρακόσια περίπου χρόνια Βενετσιάνικης κατοχής, τα Επτάνησα έχουν υιοθετήσει πολλά από τα συνήθεια και τις πραχτικές των καταχτητών τους. Οι μαντενούτες, «οι σπιτωμένες» αποτελούν καθεστώς για την Τζαντιώτικη αριστοκρατία όλη την εποχή της ενετικής επικυριαρχίας. Τόσο που πολλές φορές συνοικούσαν οι νόμιμες με τις εκτός νόμου συζύγους. Και υπήρχαν στον ισχύοντα αστικό κώδικα διατάξεις που καθόριζαν την αναγνώριση, την θέση και τα κληρονομικά δικαιώματα των παιδιών που γεννιόντουσαν μέσα σ αυτές τις σχέσεις τις παράνομες ηθικά και νομικά, αλλά αποδεκτές κοινωνικά.
Μέσα σε ένα τέτοιο δεσμό γεννήθηκε ο Διονύσιος και αργότερα ο αδελφός του Δημήτριος. Σε λίγα χρόνια η νόμιμη σύζυγος πεθαίνει. Ο κόντες συνεχίζει να ζει όπως πρώτα. Αρρωσταίνει όμως και λίγες μέρες πριν αποβιώσει παντρεύεται την Αγγέλικα και αναγνωρίζει ως νόμιμα τα δυό τους παιδιά.

Μετά τον θάνατο του γέρο ταμπακέρη, επίτροποι αναλαμβάνουν την κηδεμονία των παιδιών και την διαχείριση της τεράστιας περιουσίας τους. Τον 10ετή Διονύσιο τον στέλνουν σε σχολείο στην Ιταλία. Ο μικρός Νιόνιος δεν περνά καλά εκεί-του λείπει η μητέρα του- αλλά παραμένει και συνεχίζει με πανεπιστημιακές σπουδές στην Νομική σχολή. Τα νομικά όμως δεν τον ενδιαφέρουν. Έχει ήδη γνωρίσει τα μεγάλα ονόματα της Ιταλικής λογοτεχνίας, έχει μπει σε φιλολογικούς κύκλους και έχει αρχίσει να γράφει ποίηση. Λαβαίνει μέρος σε ποιητικούς διαγωνισμούς και εξελίσσεται σε ένα καλό ποιητή της ιταλικής γλώσσας, μιας και αυτή είναι πλέον η γλώσσα που ομιλεί, γράφει και κατέχει. Όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, μετά από δέκα χρόνια σε τόσο μικρή ηλικία στην αλλοδαπή, τα Ελληνικά τού είναι απόμακρα και ξεχασμένα.
Στα 1818 επιστρέφει στην Ζάκυνθο. Η μεγάλη περιουσία που έχει αφήσει ο πατέρας τού επιτρέπει να ζήσει χωρίς να δουλέψει. Η πορεία του είναι πλέον προδιαγεγραμμένη. Θα ασχοληθεί με την ποίηση. Εκδίδει την πρώτη του ποιητική συλλογή Rime Improvvisate  (Αυτοσχέδιες Ρίμες), στα Ιταλικά.

Το 1822 φτάνει στο νησί ο Σπυρίδων Τρικούπης. Οι δυό άνδρες συναντιούνται και ο Σολωμός, ως δείγμα ποιητικής δεινότητας, απαγγέλλει στον συνομιλητή του ένα ιταλικό του πόνημα. Ο Τρικούπης τον διακόπτει και τον ρωτά γιατί δεν γράφει στα Ελληνικά. «Η ποιητική σας ιδιοφυία σάς επιφυλάσσει μια διαλεχτή θέση στον ιταλικό Παρνασσό». Του λέει. «Αλλά οι πρώτες θέσεις εκεί, είναι πιασμένες. Ο ελληνικός Παρνασσός δεν έχει ακόμη τον Δάντη του.» Ο Σολωμός απαντά ότι δεν γνωρίζει τα νέα ελληνικά και ο Τρικούπης προσφέρεται να τον βοηθήσει.
Από τότε ο Διονύσιος εγκαταλείπει τα ιταλικά. Αρχίζει να μελετά Ελληνικά, διαβάζει όλη τα λογοτεχνικά κείμενα του καιρού του και εμβαθύνει στην δημοτική μας ποίηση. Το μέγεθος της προσπάθειάς του φαίνεται από το γεγονός ότι ξαναμαθαίνει στην ουσία, τα Ελληνικά από την αρχή. Το 1823 ακούει από τον λόφο του Στράνη, τα τούρκικα κανόνια να βομβαρδίζουν απέναντι στην Στερεά Ελλάδα, το μαρτυρικό Μεσολόγγι. Εμπνεόμενος από αυτά, συνθέτει τον ύμνο εις την Ελευθερία. Ποίημα 158 τετράστιχων στροφών, το εκτενέστερο έως τότε και από τα πρώτα του ελληνόγλωσσα. Σ αυτό μιλά για την ιδεολογία της επανάστασης-τον δίκαιο αγώνα για ελευθερία- υμνεί κάποια από τα πολεμικά κατορθώματα των Ελλήνων, ενθαρρύνει τους πολεμιστές και επισημαίνει γεγονότα και συμπεριφορές όπως την διχόνοια που διαιρεί τους Έλληνες και την υποκρισία των Μεγάλων Δυνάμεων. Το έργο γίνεται αμέσως γνωστό. Το 1824 ένα μέρος του μεταφράζεται στα αγγλικά και ολόκληρο στα γαλλικά. Τον ίδιο χρόνο δημοσιεύεται στα ελληνικά και στα ιταλικά στα «Ελληνικά Χρονικά», την εφημερίδα που εκδίδει ο Ιάκωβος Μάγερ στο Μεσολόγγι Το άστρο του Σολωμού ανατέλλει. Είναι πια ο ποέτας. Πρόσωπο αναγνωρίσιμο και σεβαστό σε όλη την κοινωνία των Επτανήσων.

Γύρω στο 1833 δημιουργούνται προβλήματα οικονομικής φύσεως με τα ετεροθαλή του αδέλφια. Με τον πρώτο γιο του πατέρα του τον Ροβέρτο, τα πράγματα κάποια στιγμή διευθετούνται με κοινή συναίνεση. Ξάφνου όμως ο άλλος πρώτος γιός από την νέα οικογένεια της μητέρας του-που είχε παντρευτεί τον Εμμανουήλ Λεονταράκη, παλιό συνεργάτη του κόντε, σχεδόν αμέσως μετά τον θάνατο του ταμπακέρη-και του οποίου τις σπουδές πλήρωνε ο ίδιος ο ποιητής, ανακινεί ένα θέμα. Ισχυρίζεται ότι είναι ο τρίτος γιός του κόντε και της Αγγέλικας και διεκδικεί μέρος της πατρικής περιουσίας. Μετά την άρνηση των αδελφών Διονυσίου και Δημητρίου να αποδεχθούν τα λεγόμενά του τους σύρει στα δικαστήρια. Τα αδέλφια κερδίζουν εν τέλει τον δικαστικό αγώνα αλλά ο Διονύσιος πληγώνεται πολύ από την μητέρα τους που παίρνει το μέρος του Γιάννη Λεονταράκη και παρ όλη την αδυναμία που της έχει, σταματά όλες του τις σχέσεις μαζί της.
Το 1828 ο Σολωμός μετακομίζει στην Κέρκυρα. Εκεί βρίσκεται σύντομα στο επίκεντρο ενός κύκλου θαυμαστών και ποιητών, ενός πυρήνα από πνευματικούς ανθρώπους με μεγάλη μόρφωση, με προοδευτικές και φιλελεύθερες ιδέες, με αισθητική κατάρτιση και με αυστηρές αξιώσεις για την τέχνη όπως ο Μάντζαρος, ο Ζαμπέλιος, ο Πολυλάς. Είναι ο κύκλος που δημιουργεί την Επτανησιακή σχολή με καθοδηγητή και σύμβουλο τον ίδιο. Από τον κύκλο αυτό λένε, αρχίζει η άνοδος της ελληνικής ποίησης.
Τα περισσότερα γραφτά του αυτής της περιόδου μένουν ανολοκλήρωτα σε διάφορα στάδια σύνθεσης (α΄, β΄, γ΄σχεδίασμα κ.ο.κ). Ωστόσο αυτά είναι τα ωριμότερά του έργα, από άποψη θεματολογίας, μέτρου και χρήσης της γλώσσας (ελεύθεροι πολιορκημένοι, Κρητικός, πόρφυρας).
Δημιουργεί μέχρι το 1855. Τα τελευταία δύο χρόνια της ζωή του ο Διονύσιος δεν ήταν καλά. Αλλά οι γιατροί δεν μπορούσαν να αποφασίσουν αν η ασθένειά του ήταν του κεφαλιού ή της καρδιάς. Στις 9 Φεβρουαρίου του 1857 παθαίνει συμφόρηση και πεθαίνει σε ηλικία 59 ετών.
Η Ιόνιος Βουλή συνεδρίαζε τη στιγμή που γίνηκε γνωστός ο θάνατος του ποιητή και σταμάτησε τις εργασίες της. Η δημοτική εξουσία διέταξε να πάψει κάθε διασκέδαση ως την ημέρα της ταφής. Η κηδεία του ήταν πρωτοφανής για την Κέρκυρα, μιας και όλος ο Κερκυραϊκός λαός από τους ευγενείς μέχρι τους ποπολάρους, παρακολούθησε το ξόδι του.

Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί
όπου και να θολώνει ο νους σας
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη

μας προτρέπει ο Οδυσσέας Ελύτης.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα