Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Σκέψεις… ταξίδια… ιστορίες…

Το πρώτο Χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Ελλάδα, διαβάζω, ότι στολίστηκε έξω από το σπίτι του νεαρού βασιλιά Όθωνα το 1834 στο Ναύπλιο. Έθιμο που συνεχίστηκε και στα επόμενα χρόνια στα ανάκτορα πλέον, όταν η Αθήνα καθιερώθηκε ως πρωτεύουσα της Ελλάδας.
Το 1843 στολίστηκε και το πρώτο δέντρο σε Αθηναϊκό σπίτι. Ήταν του Ναξιώτη διπλωμάτη Ιωάννη Παπαρρηγόπουλου. Λέγεται πως όλη η πόλη πέρασε έξω από το οίκημα στην Πλάκα, για να θαυμάσει το γιορτινό δέντρο και για να ευχηθεί στους σπιτονοικοκυραίους «Καλά Χριστούγεννα». Ήταν στολισμένο με κεράκια και στολίδια που είχε αγοράσει ο Παπαρρηγόπουλος από την Ρωσία σε ένα από τα ταξίδια του εκεί, καθώς ήταν γενικός πρόξενος της Ρωσίας στην Ελλάδα. Μάλιστα ο στρατηγός Μακρυγιάννης σαν το είδε σχολίασε πως «αυτός δεν αφήνει τα δέντρα να φυτρώσουν μέσα στην κάμαρη. Μόνο τα άρματά του φυτρώνουν εκεί», όπως τόνισε. Και ήταν η οικία αυτή ένα από τα πρώτα σπίτια που είχε δικαίωμα ύδρευσης καθώς ο διπλωμάτης είχε χρηματοδοτήσει ο ίδιος την επισκευή του δικτύου. Το έθιμο του στολισμένου δέντρου βρήκε μιμητές εκατό χρόνια μετά σε κάποια αστικά Αθηναϊκά σπίτια, αλλά διαδόθηκε ταχύτερα σε όλη την επικράτεια μόνο μεταπολεμικά.
Θεωρείται πως ο στολισμός των δέντρων για τα Χριστούγεννα, ξεκίνησε τον 16ο αιώνα από την Βόρεια Ευρώπη και εξαπλώθηκε σιγά σιγά σε όλο τον κόσμο. Από την άλλη, οι παραδόσεις που θέλουν δέντρα ως εορταστικά σύμβολα χάνονται στα βάθη των αιώνων. Τα δένδρα και ειδικά τα αειθαλή λόγω της ιδιότητάς τους να μην χάνουν τα φύλλα τους τον χειμώνα, συμβόλιζαν για πολλούς αρχαίους λαούς όπως των Αιγυπτίων των Κινέζων των Εβραίων, την αιωνιότητα και την αθανασία.
Στην αρχαία Ελλάδα κάθε χρόνο, περίπου στο τέλος του σημερινού Σεπτεμβρίου παιδιά με ζωντανούς και τους δυό τους γονείς, περιφέρονταν στους δρόμους κρατώντας την Ειρεσιώνη, κλαδιά ελιάς ή δάφνης δηλ. στολισμένα με άσπρες και κόκκινες κλωστές από όπου κρεμούσαν καρπούς και φρούτα όπως σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, καθώς και μικρά μπουκαλάκια με λάδι, μέλι και κρασί. Συγχρόνως έψαλαν τις καλένδες (μήπως η λέξη αυτή σας θυμίζει τη σημερινή «κάλαντα»; Μην παραξενεύεστε είναι η ίδια) που είχαν καταγραφεί από τον ίδιο τον Όμηρο. Τα παιδιά γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι δίνοντας ευχές και παινέματα. Προσπαθούσαν να πετύχουν γενναιόδωρα φιλοδωρήματα ή κεράσματα από τους σπιτονοικοκύρηδες. Όταν επέστρεφαν στο δικό τους, κρεμούσαν την Ειρεσιώνη στην εξώπορτα όπου παρέμενε μέχρι το επόμενο έτος. Το έθιμο αυτό λέγεται πως είχε να κάμει με την γονιμότητα και την ευφορία της γης. Ήταν κατά κάποιον τρόπο ένα ευχαριστώ στους θεούς για την σοδειά του φετινού χρόνου και μια παράκληση για την συνέχισή της και το επόμενο έτος.
Σύμφωνα με την παράδοση, αυτό το έθιμο των κλαδιών καθιερώθηκε από το Θησέα, όταν ξεκίνησε να πάει στην Κρήτη για να σκοτώσει τον Μινώταυρο. Τότε σταμάτησε στη Δήλο, όπου έκανε θυσία στον Απόλλωνα. Εκεί, υποσχέθηκε στον θεό ότι αν κέρδιζε τη μάχη, θα του πρόσφερε στολισμένα κλαδιά ελιάς για να τον ευχαριστήσει. Επιστρέφοντας νικητής στην Αθήνα , ο Θησέας εκπλήρωσε το τάμα του καθιερώνοντας έτσι το θεσμό και την γιορτή της Ειρεσιώνης. Μια άλλη εκδοχή είναι ότι πρόδρομος του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην Ελλάδα, ήταν το παραδοσιακό Χριστόξυλο. Ένα κούτσουρο από αγριοκερασιά, πεύκο ή ελιά που έβαζαν στο τζάκι και το συντηρούσαν ώστε να καίει όλο το Δωδεκαήμερο από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα. Αυτό το κομμάτι ξύλο λέγεται πως έφερνε τύχη και γούρι. Και πως έδιωχνε και τα καλικατζάρια που ήταν σε παλιότερες εποχές μεγάλος πονοκέφαλος.
Στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το έθιμο της Ειρεσιώνης συνεχίστηκε και εμπλουτίστηκε. Μάλιστα πάνω στα κλαδιά της ελιάς άρχισαν να κρεμούν και φαναράκια που φώτιζαν.
Στην σύγχρονη εποχή, το πρώτο ηλεκτρικά φωτισμένο Χριστουγεννιάτικο δέντρο του κόσμου στολίστηκε στην πόλη της Νέας Υόρκης το 1882, στην κατοικία του Έντουαρτ Τζόνσον, ενός συναδέλφου και συνεργάτη του εφευρέτη Τόμας Έντισον.
Έτσι σιγά σιγά εξελίχθηκαν οι σημερινές μας Χριστουγεννιάτικες συνήθειες. Που όπως φαίνεται δεν είναι τόσο νέες, ούτε τόσο σημερινές. Έρχονται από τα βάθη των χρόνων και κουβαλούν σοφία μα και δεισιδαιμονίες πολλών αιώνων. Γιατί στις πρωτόγονες κοινωνίες, ότι δεν μπορούσε να εξηγηθεί με τις τότε γνώσεις γινόταν θρύλος και παραμύθι. Αλλά και φόβος για το άγνωστο και το ανεξήγητο. Ωστόσο υπήρχε τότε και μια ενσυναίσθηση και μια γνώση που εμείς σήμερα την έχομε χάσει. Την έχομε αφήσει πίσω μας. Ήταν η κατανόηση για τον φυσικό κόσμο. Κάτι που κατείχε ο άνθρωπος που ζούσε κοντά στην φύση. Μπορεί να μην ήξερε να εξηγήσει με επιστημονικούς όρους ό,τι συνέβαινε, μα γνώριζε την γη, το περιβάλλον, τα ζωντανά και ό,τι άλλο βρισκόταν πάνω της με ένα τρόπο διαισθητικό θα έλεγα, που εμείς τον έχομε απολέσει δια παντός. Υπάρχει και μια άλλη διαφορά του τότε και του τώρα. Οι άνθρωποι τότε σέβονταν την φύση. Δεν την θεωρούσαν δεδομένη γιαυτό και αισθάνονταν υποχρεωμένοι να την ευχαριστούν, Σήμερα εμείς που όλα τα κατέχομε την θεωρούμε του χεριού μας. Γι αυτό και παθαίνομε τέτοια σύγχυση όταν μετά από κάποια ακραία καιρικά φαινόμενα συνειδητοποιούμε ότι τα πράγματα μπορεί να μην είναι έτσι ακριβώς, όπως τα νομίζομε.
Πάντως όπως και να έχει, αυτές οι παλιές συνήθειες που διαφοροποιούνται και εμπλουτίζονται μέσα στα χρόνια, ανάλογα με τα πιστεύω και τις κοσμοθεωρίες των ανθρώπων, είναι αυτές που κάνουν τόσο όμορφες και ενδιαφέρουσες τούτες τις γιορτινές μέρες.
Χρόνια πολλά φίλοι συμπολίτες. Με υγεία πάνω από όλα. Να περάσωμε όμορφες, χαρούμενες και ανέφελες γιορτές.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα