Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Σκέψεις… από μιαν εθελόντρια

Ξάφνου το διαδίκτυο γέμισε με αναρτήσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Προφανώς, σκέφτηκα, ο μεγάλος ρουφιάνος που όλα τα ξέρει(για τον υπολογιστή ομιλώ, βέβαια) γνωρίζει την αγάπη μου για τους παλιούς πολιτισμούς και μου βάζει αντίστοιχα θέματα. Μετά πρόσεξα ότι όλα τα άρθρα αναφέρονταν στα γενέθλια ενός αρχαιολόγου, μύθου εδώ στην Κρήτη.

Για τον Άρθουρ Έβανς μιλούσαν, που γεννήθηκε αρχές του Ιούλη του 1851 στην Αγγλία. Και όλα τα κείμενα έλεγαν για τον διαπρεπή πρωτοπόρο της μελέτης των Αιγιακών πολιτισμών της εποχής του Χαλκού και πόσο σημαντική υπήρξε η ανακάλυψή του τού ανακτόρου της Κνωσού. Πώς έκανε γνωστό τον πολιτισμό της Κρήτης που ο ίδιος τον ονομάτισε Μινωϊκό και πώς τα κατάφερε να συνδέσει το παλάτι που βρήκε, με τον Μίνωα, τον Λαβύρινθο και να το ταυτίσει με τους αρχαίους μύθους και με τα γραπτά αρχαίων συγγραφέων σαν τον Όμηρο. Και όλοι συνδέωμε την εύρεση του αρχαίου Κρητικού πολιτισμού με τον άνθρωπο αυτό που πέθανε έναν Ιούλιο πάλι, μετά από 90 χρόνια.

Εκείνο που αγνοούμε οι περισσότεροι και που σιγά σιγά στις μέρες μας αρχίζει να γίνεται γνωστό είναι ότι δεν είναι ο Έβανς αυτός που ανακάλυψε και έσκαψε αρχικά την περιοχή αυτή. Την πρωτιά την χρωστάμε σε ένα συντοπίτη μας Ηρακλειώτη, τον Μίνωα Καλοκαιρινό. Αυτός είναι που πρώτος εντόπισε τον λόφο της Κεφάλας και με βεβαιότητα τον ταύτισε με το βασιλικό παλάτι του Μίνωα του Α΄ όπως έλεγε.

Ο Μίνωας Καλοκαιρινός γεννήθηκε το 1843. Ο πατέρας του από το Κύθηρα και η μητέρα του γόνος φραγκοκρητικής οικογένειας με μεγάλη αστική και αγροτική περιουσία. Οι γονείς του δίνουν αρχαιοελληνικά ονόματα στα πέντε τους παιδιά. Ο Μίνως λες κι από την γέννηση και την βάπτισή του έχει σημαδευτεί από το όνομα του παλιού Κρήτα βασιλιά που φέρει και που όλοι εκείνη την εποχή τον θεωρούν ένα ακόμα ρομαντικό παραμύθι των αρχαίων συγγραφέων. Τελειώνει το γυμνάσιο στην Σύρο και εγγράφεται στην Νομική σχολή Αθηνών.

Με το τέλος του πρώτου έτους αναγκάζεται να επιστρέψει στο Ηράκλειο λόγω της ασθένειας και του θανάτου του πατέρα του. Οι οικογενειακές, κοινωνικές και οικονομικές υποχρεώσεις που επωμίζεται αυτός και ο μόνος επιζών αδελφός του Λυσίμαχος τον αναγκάζουν να εγκαταλείψει τις σπουδές. Ασχολείται πλέον με επιχειρήσεις. Σαπούνια, λάδια, αμπέλια, κρασιά. Η αγάπη για τις κλασικές σπουδές παραμένει όμως, σαράκι και πόθος κρυφός. Εξακολουθεί να μελετά αρχαίους συγγραφείς.

Μέχρι το 1897 εγγράφεται στην Νομική άλλες τέσσερεις φορές. Στο μεταξύ παντρεύεται, παιδιώνει, οικοδομεί με τον αδελφό του ένα απαράμιλλο για τα δεδομένα της εποχής μέγαρο που χρησιμοποιείται και ως προξενείο της Αγγλίας, αφού ο Λυσίμαχος κατέχει την θέση του υποπροξένου και ο Μίνωας του διερμηνέα σε αυτό. Κάποια στιγμή η οικονομική εταιρεία που διατηρούν τα δύο αδέλφια διαλύεται και ο Μίνωας ιδρύει δικό του εμπορικό οίκο με ίδιες δραστηριότητες. Με τις βελτιώσεις στην ποιότητα των σαπουνιών του κερδίζει παγκόσμια βραβεία και γίνεται προμηθευτής των βασιλικών αυλών Αθηνών και Κωνσταντινουπόλεως.

Ενεργό και δραστήριο μέλος της κοινωνίας, γίνεται έφορος και ταμίας σε σχολεία του Ηρακλείου. Είναι από τα ιδρυτικά μέλη του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου. Διορίζεται υποπρόξενος της Ισπανίας. Ενώ προβάλλει την εικόνα του επιτυχημένου επιχειρηματία, ο ίδιος διαβάζει πάντα, ενδιαφέρεται για τα αρχαία και την ιστορία τόσο που κάνει έναν Ιταλό αρχαιολόγο να πει ότι ο Καλοκαιρινός « ήταν ένας παθιασμένος εραστής παλαιών πραγμάτων».

Έχει την πεποίθηση ότι τα γραφόμενα στον Όμηρο για την Κρήτη με τις ενενήντα πόλεις και τον μεγάλο συνονόματό του βασιλιά είναι αλήθεια και προσπαθεί να το αποδείξει και στον υπόλοιπο κόσμο. Μελετώντας τους αρχαίους συγγραφείς και γνωρίζοντας πολύ καλά την ευρύτερη περιοχή του Ηρακλείου (ήταν Κνώσιος από την μητέρα του και καθώς στην περιοχή είχε κτήματα ελαιώνες και αμπέλια την περιδιάβαινε ιππεύοντας καθημερινά ) εντοπίζει τον λόφο της Κεφάλας του Τσελεμπή. Γύρω υπήρχαν και άλλοι λόφοι στους οποίους ανέκαθεν ευρίσκονταν ελληνορωμαϊκά κατάλοιπα, αλλά αυτός ψάχνει για πράγματα που ανάγονται σε εποχές πολύ παλαιότερες. Συμφωνεί με τον Τούρκο ιδιοκτήτη του λόφου, υπογράφουν συμφωνητικό και ο Καλοκαιρινός με δικά του έξοδα προσλαμβάνει εργάτες και επιστάτη για την «σκαφή» που πραγματοποιεί. Αυτή διήρκησε μερικές βδομάδες και σταμάτησε όταν την επισκέφθηκε ο Χριστιανός Γενικός Διοικητής της Κρήτης Ιωάννης Φωτιάδης πασάς, που του ανακοίνωσε ότι πρέπει να αναστείλει τις εργασίες του. Αλλά και ο ίδιος ο Καλοκαιρινός είχε συνειδητοποιήσει ότι οποιαδήποτε ανακάλυψή του θα κατέληγε στα μουσεία της Κωνσταντινούπολης και ότι τα ευρήματά του θα έδιναν την ευκαιρία εκμετάλλευσής των από τους Τούρκους. Ωστόσο είχε ήδη σκάψει ένα μεγάλο μέρος των προπυλαίων, είχε φθάσει λίγο πριν το δωμάτιο του θρόνου –στον προθάλαμο του όπως λένε οι ερευνητές- και είχε βρει και έξι από τις είκοσι μία αποθήκες. Συντάσσει κατάλογο με τα ευρήματα της ανασκαφής τα οποία ( δικαιούται το 1/3 σύμφωνα με τον ισχύοντα Οθωμανικό νόμο) φυλάσσει στο υπόγειο του σπιτιού του.

Επειδή όμως αγωνιά για την τύχη της τουρκοκρατούμενης Κρήτης στέλνει ένα μέρος από αυτά σε όλη την Ευρώπη. Πιθάρια από την Κνωσό στέλνονται στα μουσεία Αθηνών και Ρώμης, στο Βρετανικό καθώς και στο Λούβρο, που πρώτη φορά κατέχουν τέτοιας ποιότητας και αξίας αντικείμενα της εποχής του Χαλκού. Οι αποστολές του αυτές αφήνουν πολλαπλά μηνύματα στους Ευρωπαίους παραλήπτες. Τόσο για την ιστορία της περιοχής που αποτελεί και ιστορία της Ευρώπης όσο δίδουν και πολιτική επισήμανση για το Κρητικό ζήτημα και την κατάσταση υποτέλειας που ευρίσκεται ακόμα το νησί.

Ο Καλοκαιρινός είναι πεπεισμένος ότι έχει βρει το «βασίλειον μέγαρον Μίνωος του πρώτου». Επίσης κατανοώντας την σημασία της ανακάλυψής του για την Κρητική και Ευρωπαϊκή ιστορία δημοσιοποιεί τα αποτελέσματα της έρευνάς του. Φιλοξενεί και επιδεικνύει τον λόφο και τα ευρήματά του σε όλους τους Ευρωπαίους πολιτικούς, διπλωμάτες, δημοσιογράφους, επιχειρηματίες, τραπεζίτες και αρχαιόφιλους που επισκέπτονται την πόλη του. Πόθος του διακαής να δει την ανασκαφή να συνεχίζεται. Πολλοί υπήρξαν οι επίδοξοι συνεχιστές ανάμεσα σε αυτούς και ο ίδιος ο Σλήμαν, που λίγα χρόνια πριν είχε ανακαλύψει την Τροία.. Οι αστρονομικές τιμές που ζητούν οι Τούρκοι ιδιοκτήτες της περιοχής , αναγκάζουν όλους τους εν δυνάμει συνεχιστές της ανασκαφής να φύγουν.

Ο Εβανς είναι ένας από αυτούς που υποδέχεται ο Καλοκαιρινός το 1894 και που τον ξεναγεί στον λόφο και στα ευρήματά των ερευνών του. Ενθουσιάζεται καθώς αντιλαμβάνεται αμέσως την ευκαιρία και αγοράζει το ¼ του λόφου της Κεφάλας. Λόγω της έκρρυθμης όμως κατάστασης στην Κρήτη, δεν μπορεί να κάνει εργασίες. Μερικά χρόνια μετά το νησί γίνεται αυτόνομο. Με την ανακήρυξη της Κρητικής Πολιτείας αγοράζει την υπόλοιπη περιοχή και χρηματοδοτεί τις ανασκαφές με δικά του χρήματα. Με την αυγή του 20ου αιώνα η ανακάλυψη του ανακτόρου που επιβεβαιώνει την ύπαρξη ενός λαμπρού πολιτισμού που φτάνει μέχρι τα 3000 π.Χ. κάνει τον ανασκαφέα του Άρθουρ Έβανς, θρύλο. Ο Καλοκαιρινός παραμένει λησμονημένος μέχρι τις μέρες μας, όταν αρχίζουν να εμφανίζονται διάφορα έγγραφα που πιστοποιούν την δράση και την συμβολή του στην όλη υπόθεση. Όπως λένε οι ερευνητές: «ο χαρισματικός Έβανς ανακάλυψε την Κνωσό αλλά δεν ξέρουμε αν θα είχε επιμείνει τόσο, αν δεν είχε δει τα αποτελέσματα της πρώτης σκαφής του Ηρακλειώτη αρχαιοδίφη».

Το 1895 ο Μίνωας Καλοκαιρινός κηρύσσει πτώχευση και μετοικεί στην Ελλάδα. Στην εξέγερση των Τούρκων βασιβουζούκων στο Ηράκλειο την 25η Αυγούστου 1898 θα αποκεφαλιστεί ο αδελφός του Λυσίμαχος και ο πρωτότοκος γιός του Ανδρέας και θα εξαφανιστεί η ανηψιά του Σκεύω. Θα λεηλατηθεί η συλλογή του των αρχαίων (που την είχε θέσει υπό την προστασία του διαδόχου τότε Κωνσταντίνου και ήθελε να την στείλει στο αρχαιολογικό μουσείο Αθηνών) και θα πυρποληθεί το σπίτι του.

Ωστόσο δεν παραιτείται από την ζωή. Μια ακόμα φορά εγγράφεται στην Νομική και καταφέρνει να την τελειώσει στα 58 του χρόνια. Η διδακτορική του διατριβή έχει τίτλο: ¨Νομοθεσία του βασιλέως της Κρήτης Μίνωος. Περί ακοσμίας εν τω συντάγματι¨. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του (πέθανε το 1907) δικηγορεί στο Ηράκλειο. Συγχρόνως εκδίδει το περιοδικό «Κρητική αρχαιολογική εφημερίς» που είναι αφιερωμένο κυρίως στις έρευνές του στην Κνωσό.

Γράφει ο ίδιος: «Γεννηθείς εν Ηρακλείω Κρήτης επινείω της αρχαίας μητροπόλεως της Κνωσσού, κατά το έτος 1843… επεχείρησα κατά το έτος 1878 ανασκαφάς επί των ερειπίων της Κνωσσού, διά να διαφωτίσω την αρχαίαν ιστορίαν της νήσου και προ πάντων να βεβαιώσω την πραγματική ν ύπαρξιν του ομωνύμου μου βασιλέως και σοφού νομοθέτου αυτής Μίνωος ου η ύπαρξις διαμφησβιτείται ακόμη και σήμερον, θεωρουμένου ως μυθικού προσώπου και περί της υπάρξεως του Λαβυρίνθου και του Δαιδάλου».

Για μια ακόμα φορά η ιστορία αποδεικνύει ότι όνειρα πραγματώνονται και θαύματα γίνονται.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα