Σεργιάνι στα Χανιά με τον “Ματρακά”

1 από 10

Τ ο ντριν – ντριν από τη μεγάλη κουδούνα ακουγόταν κάθε πρωί, όταν ο ταχυδρόμος βαριοπεταλίζοντας, έμπαινε στην γειτονιά με το ποδήλατο του, φωνάζοντας… “ταχυδρόμοοος γράμμααα”. Τον ήχο όμως από την κουδούνα συνόδευαν κάποιοι θόρυβοι που προέρχονταν συνήθως από το πίσω φρυούλι, τα ξεβίδωτα λαμάκια των φτερών, την αγρασάριστη αλυσίδα καθώς και το πήδημά της, καθώς γυρνούσε αργά πάνω στα φθαρμένα δόντια του δίσκου των πεντάλ.
Αυτή την εικόνα παρουσίαζαν, άλλα σε λιγότερο ή περισσότερο βαθμό, τα διπλοσκέλετα ποδήλατα που κυκλοφορούσαν στην πόλη μας αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα, την μεταπολεμική περίοδο, αρχές του ’50, ενώ οι πωλήσεις τους σημείωσαν αλματώδη άνοδο την δεκαετία του ’60 αφού έγιναν ιδιαίτερα αγαπητά από τους Ελληνες,για την γερή κατασκευή τους, την αντοχή τους στον χρόνο, ήταν σχετικά φτηνά στην απόκτησή τους αλλά και στο ότι ήταν ποδήλατα, που αν ο κάτοχός τους είχε  κάποιες στοιχειώδεις γνώσεις και ένα -δύο κλειδιά, η επισκευή τους ήταν σχετικά εύκολη. Οι ιδιοκτήτες τους, τα καβαλούσαν για να κάνουν τη δουλειά τους, χωρίς να ενδιάφερονται ιδιαίτερα για την εμφάνισή τους ή τη συχνή συντήρησή τους, αφού από μόνα τους -όπως αναφέραμε- τα ποδήλατα αυτά, ήταν “σκυλιά” αντοχής. Aποτελούσε,όμως, και το   φτηνό μεταφορικό όχημα που διέθεταν οι περισσότεροι Ελληνες, για τη διασκέδασή τους, για μικρές ή μεγάλες βόλτες στα περίχωρα και τις γειτονιές των πόλεων, μόνοι ή με παρέες, αφού ελάχιστοι είχαν την πολυτέλεια να είναι κάτοχοι “κούρσας”.
Χρησιμοποιήθηκαν ως ποδήλατα εργασίας, για πολλά επαγγέλματα όπως για: μεταφορά πάγου, φιαλών υγραερίου,διανομές τροφίμων και εφημερίδων, γάλα, καθώς επίσης και για την εργατιά που πήγαινε κάθε πρωί στο μεροκάματο.
Τους “ματρακάδες” συναντάμε και σε παλιές ελληνικές κινηματογραφικές ταινίες. Οι πιο χαρακτηριστικές από αυτές είναι στην ταινία ο  “Μπακαλόγατος” με τον Κώστα Χατζηχρήστο, που μέσα σε μια ψάθινη τσάντα μεταφέρει κάποια προϊόντα για το μπακάλικο, και στο “Πάρε κόσμε” με τον Θανάση Βέγγο, ο οποίος μοιράζει μπουκάλια γάλα…
Τα ποδήλατα αυτά άρχισαν σιγά-σιγά να εξαφανίζονται από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 όταν βελτιώθηκε το βιωτικό επίπεδο του Ελληνα που έκανε την απόκτηση αυτοκινήτου πιο εύκολη.
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας στα ποδήλατα αυτά έχουν δώσει το παρατσούκλι “Ματρακάδες” που σημαίνει, σαράβαλο, όχημα που κάνει διάφορους θορύβους καθώς κινείται ενώ ματρακά ονόμαζαν το κακοσυντηρημένο.

Αναμνήσεις και εικόνες του χθες… σήμερα
Στην πόλη μας υπάρχουν αρκετοί φίλοι των ματρακάδων. Δύο από αυτούς φιλοξενούμε στο αφιέρωμά μας. Τον Γιώργο Παπαδοκοκολάκη και τον Παύλο Σουβλάκη, που με μεράκι και πολλές ώρες προσωπικής δουλειάς, κατάφεραν να διατηρήσουν ζωντανές τις αναμνήσεις των παιδικών τους χρόνων, αναπαλαιώνοντας ο καθένας τους, τον δικό του “ματρακά”. Πραγματικά στολίδια οι δύο αυτοί “ματρακάδες”, μοιάζουν σαν να βγήκαν τώρα από το εργοστάσιο, άσχετα βέβαια, αν κατασκευάστηκαν πριν από  μισό αιώνα. Οι παραπάνω αναφερθέντες είναι μέλη της Λέσχης Κλασικής Μοτοσυκλέτας Χανίων, που από φέτος, το νέο Δ.Σ. συμπεριέλαβε και τα κλασικά ποδήλατα στο καταστατικό της.

1 από 6

Γιώργος Παπαδοκοκολάκης: «Εργαλείο δουλειάς»…
«Θυμάμαι μικρός το μπακάλικο που διατηρούσε ο πατέρας μου, είχε ένα ποδήλατο μάρκας Bismarck το οποίο είχε αγοράσει το 1968. Με αυτό κουβαλούσαμε τρόφιμα και άλλα είδη μέχρι και φιάλες υγραερίου στους πελάτες μας. Ηταν το εργαλείο δουλειάς μας στο μαγαζί. Την ημέρα για διάφορες εργασίες και το απόγευμα για την βόλτα μας».

Μέρος της ιστορίας του τόπου μας..
«Κάπου στη δεκαετία του ’80 αναζήτησα το ποδήλατό μας, αφού ο πατέρας μου πριν μεγαλώσω το είχε πουλήσει. Δεν το βρήκα όμως, αλλά αυτό δεν με πείραξε. Το ζήτημα ήταν να ανακασκευάσω ένα ποδήλατο και ας ήταν διαφορετικής μάρκας από το δικό μας. Ουσιαστικά όλα τα διπλοσκέλετα ήταν ίδια πάνω-κάτω, διέφεραν μόνο στο σήμα και στα επί μέρους περιφερειακά τους (τιμόνι, φρένα, στεφάνια τροχών και άλλες μικρές λεπτομέρειες). Ετσι απόκτησα το BSA του 1950. Συγχρόνως με την αναπαλαίωση, προσπάθησα να σώσω ό,τι έβρισκα, γιατί στεναχωριόμουν που τα έβλεπα να γίνονται παλιοσίδερα. Τα ποδήλατα έχτισαν την μεταπολεμική Ελλάδα, είναι μέρος της ιστορίας του τόπου μας. Ευτυχώς που υπάρχουν δεκάδες συλλέκτες κλασικών ποδηλάτων που ασχολούνται με την αναπαλαίωση και τη διατήρησή τους».

Για όλα τα γούστα..
«Η μερακλίδικη δουλειά για μια σωστή αναπαλαίωση, δεν προϋποθέτει πάντα ότι πρέπει κάποιος  να ξοδέψει πολλά χρήματα.  Ο παράγοντας κόστους και πόσα θέλεις να δώσεις, εξαρτάται κυρίως από την ποιότητα των περιφερειακών που θα πρέπει να αντικατασταθούν πάνω στο ποδήλατο, αν τα δικά του δεν επιδέχονται ανακατασκευή. Τα επώνυμα ανταλακτικά είναι  αλήθεια είναι ότι στοιχίζουν αλλά ξεχωρίζουν πάνω στο ποδήλατο. Ομως στην αγορά υπάρχουν, ακόμα, εξαρτήματα (τιμόνια, πεντάλ, σετ φρένων, κουδούνια, σχάρες κ.ά.) σε πολύ καλές τιμές,που με αυτά το κόστος ανακατασκευής είναι πραγματικά μικρό»

Βράχος… τα διπλοσκέλετα!
Ο σκελετός τους ήταν διπλά ενισχυμένος, όπως και οι τροχοί τους, ενώ το βάρος τους ξεπερνούσε στα περισσότερα τα 20 κιλά. Θυμάμαι μικρός που έλεγαν, ότι έπεσε ο τροχός σε μια λακούβα και “έσπασε” η λακούβα, τόσο πολύ γερά ήταν. Στην ισιάδα πήγαιναν “ρολόι”, ξεκούραστα και σε αυτό συντελούσε και η αναπαυτική σέλα με τα 6 ελατήρια, που αν δεν την είχε από το εργοστάσιο, όλοι έσπευδαν να αγοράσουν μια τέτοια. Στην ανηφόρα όμως, λόγω βάρους φυσικά, σου “έβγαζε την ψυχή” αφού τα περισσότερα είχαν μία ταχύτητα ενώ υπήρχαν και ποδήλατα με τρεις ταχύτητες, τα οποία όμως δεν τα αγόραζε ο Ελληνας γιατί ήταν πολύ ακριβά».

Ορεξη να υπάρχει και βρίσκεις τα πάντα!
«Χιλιάδες τέτοια ποδήλατα  πουλήθηκαν στην Ελλάδα και αυτός ήταν και ένας λόγος ότι μέχρι και τη δεκαετία του ’90 υπήρχε αρκετό στοκ από διπλοσκέλετα ποδήλατα, σε μεγάλα ποδηλατάδικα κυρίως της πρωτεύουσας. Σύντομα όμως πουλήθηκαν, αφού αρκετοί έσπευσαν να τα αγοράσουν, καθένας για τους δικούς του λόγους. Κάποιοι για συλλογή, ενώ δεν ήταν λίγοι αυτοί που τα αγόρασαν, για να διατηρήσουν τις αναμνήσεις των  παιδικών τους χρόνων. Ενώ κάποιοι άλλοι, επειδή απλά τους αρέσουν τα παλιά αντικείμενα. Μπορεί να μην υπάρχουν, πλέον, καινούργια τέτοια ποδήλατα, όμως, υπάρχει ακόμα στοκ σε καινούργια ανταλακτικά της εποχής, καθώς και μεταχειρισμένα για αναπαλαίωση ή έτοιμα από ανακασκευή.
Ετσι όποιος σκέφτεται να αναπαλιαώσει ή να αγοράσει “ματρακά”, δεν θα συνατήσει ιδιαίτερη δυσκολία».

1 από 8

Παύλος Σουβλάκης: “Φορτωμένο” με αναμνήσεις
«Η απόφασή μου να το ανακατασκευάσω ήταν οι αναμνήσεις και οι εικόνες που θυμάμαι όταν ήμουν μικρός. Ο πατέρας μου το χρησιμοποιούσε για δουλειά, στη βόλτα, ενώ το φόρτωνε με λογής πράγματα και τα έφερνε στο σπίτι. Μέχρι και κατσικάκι φόρτωσε κάποτε».

Με τη φθορά του χρόνου
«Το ποδήλατο μάρκας Bismarck αγοράστηκε καινούργιο από τον πατέρα μου το 1964. Το κυκλοφόρησε μέχρι και το 2006 που απεβίωσε. Η αναπαλαίωσή του ξεκίνησε το 2012, αλλά ήταν σε πολύ κακή κατάσταση, γιατί όλα τα χρόνια ήταν έξω χειμώνα -καλοκαίρι. Είχε πολύ φθορά γιατί ο πατέρας μου, όπως και οι περισσότεροι ιδιοκτήτες τέτοιων ποδηλάτων, δεν τα πρόσεχαν ιδιαίτερα. Το μόνο που κοιτούσαν ήταν να έχουν αέρα τα λαστιχα για να κινείται, άντε και καμιά φορά άλλαζαν και αλυσίδα».

Με αυθεντικά ανταλλακτικά…
«Οταν αποφάσισα να το επαναφέρω στην αρχική του κατάσταση, δεν ήξερα πώς να ξεκινήσω. Ακόμα και την προέλευσή του αγνούσα, μαύρα μεσάνυχτα δηλαδή. Απευθύνθηκα λοιπόν στον φίλο μου, τον Γιώργο Παπαδοκοκολάκη που γνώριζα ότι ασχολείται με παλιά ποδήλατα. Οι γνώσεις του Γιώργου με βοήθησαν αρκετά στο ξεκίνημα της ανακατασκευής αλλά και στη συνέχεια όταν αντιμετώπιζα κάποια δυσκολία. Με πολλή προσωπική δουλειά και αρκετές ώρες ψάξιμο, συγκέντρωσα όλα τα ανταλλακτικά που χρειαζόμουν, ώστε τελιώνοντάς το, έπειτα από 9 μήνες, το ποδήλατο έγινε όπως ακριβώς βγήκε από το εργοστάσιο το 1964. Να σημειώσω ότι εκτός από καταστήματα ποδηλάτων και συλλεκτών στην Αθήνα, προμηθεύτηκα ανταλλακτικά από Γερμανία, Ιταλία ακόμα και από Αμερική».

Λίγη ιστορία των πιο γνωστών ποδηλάτων που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα
To πιο γνωστό διπλοσκέλετο της εποχής ήταν το γερμανικό Bismarck που θεωρείται το αγαπημένο ποδήλατο της εργατιάς στην μεταπολεμική Ελλάδα. Γερή κατασκευή και καλή ποιότητα κύλησης.
Η Phillips ήταν μια αγγλική εταιρεία κατασκευής ποδηλάτων στο Birmingham με την ιστορία της να ξεκινά από τις αρχές της δεκαετίας του ’20.  Στην δεκαετία όμως του ’50 την εξαγόρασε η Ralleigh.
Το συγκεκριμένο πλαίσιο (δισκέλετο ανδρικό, και το γυναικείο) θα το συναντήσουμε με μικρές διαφορές και σε άλλες αγγλικές εταιρείες κατασκευής ποδηλάτων όπως στις BSA, Rudge, Humber, Triumph.
Τα ποδήλατα της Ralleigh ήταν τα πιο ακριβά και με σημαντική μάλιστα διαφορά από όλα τα υπόλοιπα, γιατί χρησιμοποιούσαν κορυφαία περιφερειακά όπως σασμάν τριών ταχυτήτων της Sturney Archer, φανάρια Miller, κέντρα και φρένα Phillips, στεφάνια τροχών Dunlop και βέβαια σέλλες Brooks.
Η Goricke είναι μια από τις πιο παλιές γερμανικές εταιρΕίες (από το 1874), που εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και σήμερα. Κάποιοι παλιοί ποδηλατάδες τα θεωρούσαν από τα καλύτερα διπλοσκέλετα.
πηγή: “restorebicycles.com”

Αλλες μάρκες ποδηλάτων είναι και οι: Alexander, Adler, Eastman, Miele, Hamilton, Hero, Hercules, Falke Delux, Goebel κ.ά..