Στις 23/7/2025, ο κ. πρωθυπουργός εξήγγειλε πέντε βασικούς άξονες διαχείρισης των υδατικών πόρων, για την αντιµετώπιση της λειψυδρίας.
1. Το νερό είναι και θα παραµείνει δηµόσιο αγαθό. Είναι αναµφίβολο ότι το νερό είναι ένα και µοναδικό (one water), χωρίς σύνορα, ανέκαθεν συνυφασµένο µε την ανάπτυξη των ανθρωπίνων πολιτισµών από τα προϊστορικά χρόνια, που η Πολιτεία οφείλει να διαχειρίζεται χωρίς κοµµατικές ή άλλες αποχρώσεις. Το νερό είναι και πρέπει να παραµείνει απόλυτα δηµόσιο αγαθό και η διαχείρισή του να παραµείνει υπό δηµόσιο έλεγχο σε κεντρικό, περιφερειακό ή δηµοτικό επίπεδο, όπως και οι αντίστοιχες δοµές και υπηρεσίες.
2. Βιώσιµες εταιρείες ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης, µε στόχο αποδεκτό κόστος για όλες τις χρήσεις. Από τα διαφαινόµενα, ο σχεδιασµός περιλαµβάνει τη διεύρυνση της ΕΥ∆ΑΠ και της ΕΥΑΘ πολύ πέραν των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης, που σήµερα καλύπτουν, αντίστοιχα. Θα δηµιουργηθεί µία τρίτη ανάλογου µεγέθους εταιρεία, που θα αναλάβει τη διαχείριση των υδατικών πόρων της υπόλοιπης χώρας. Αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Η µακρά διεθνής εµπειρία διαχείρισης των υδατικών πόρων χρονικά και χωροταξικά έχει αποδείξει ότι επιτυχής διαχείρισή τους προϋποθέτει βαθιά γνώση των υφιστάµενων δυνατοτήτων και των αναγκών των τοπικών κοινωνιών. Εποµένως, η εξ αποστάσεως διαχείριση ενός τόσο σηµαντικού αγαθού για τη ζωή και την ανάπτυξη των κοινωνιών εµπεριέχει τεράστιο κίνδυνο σοβαρών παρενεργειών, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται. Έτσι, η προσδοκώµενη βιωσιµότητα προδικάζεται ως εξωπραγµατική. Αντίθετα, ανάλογα µε τις τοπικές συνθήκες, θα µπορούσε να γίνει συνένωση δύο έως τριών µικρών σχετικά όµορων ∆ΕΥΑ (Αγγελάκης, 2025α), που θα συνέβαλε στη βελτίωση της βιωσιµότητάς τους και της αξιοποίησης των υφιστάµενων υποδοµών και του στελεχιακού δυναµικού. Το µέγεθος της εταιρείας δεν διασφαλίζει βιωσιµότητα! Η βιωσιµότητα εξασφαλίζεται µε τη χρηστή χρήση των διαθέσιµων οικονοµικών πόρων, τον ψηφιακό µετασχηµατισµό, που θα αυξήσει την αποτελεσµατικότητα, την εξάλειψη απωλειών του νερού στα δίκτυα µεταφοράς, τη µελέτη και την κατασκευή έργων διαχείρισης των υδατικών πόρων, και την παρακολούθηση/συντήρηση/ καλή λειτουργία των σχετικών έργων κάθε περιοχής.
Σε κάθε περίπτωση είναι αδιανόητο να αγνοούνται οι 129 ∆ΕΥΑ της χώρας, όταν οι περισσότερες από αυτές αποτελούν παραδείγµατα χρηστής διαχείρισης νερού επί µια πεντηκονταετία περίπου. Η τεράστια συµβολή τους, το έργο τους, που εκτιµάται πλέον των 26 δισ.€ και οι πολύτιµες προσφερόµενες υπηρεσίες τους, που συνέβαλαν ενεργά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών των Περιφερειών της χώρας είναι αυταπόδεικτα. 3. Ολιστικός σχεδιασµός και κεντρική διαχείριση όλων των αναγκαίων έργων, µικρών και µεγάλων. Όπως έχω επανειληµµένα αρθρογραφήσει, είναι αδήριτη η ανάγκη ολιστικής διαχείρισης του νερού και η υιοθέτηση της αρχής του Ενός Νερού, ανεξάρτητα πηγής προέλευσης ή χρήσης του (Αγγελάκης, 2025β). Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σκόπιµο να θεσπισθεί η διαχείριση του Ενός Νερού, που να ασκείται, κεντρικά, περιφερειακά και τοπικά, από ένα φορέα ή υπηρεσία και όχι από διαφορετικά Υπουργεία και τοπικούς φορείς. Ακόµα, σε επίπεδο εκπαίδευσης, πρέπει να ισχύσει το ίδιο. Στα Πανεπιστήµια πρέπει να ιδρυθούν ενιαία Τµήµατα µε γνώµονα την αρχή Ενός Νερού. Στην Κρήτη απαιτούνται τρεις συναφείς δράσεις: ένα Τµήµα Νερού σε ένα Πανεπιστηµιακό Ίδρυµα, ένα Ινστιτούτο Νερού στο ΙΤΕ και ένα Μουσείο Νερού πιθανόν µε υποβρύχια πρόσβαση (Αγγελάκης, 2025β).
Κατεπείγουσες πρωτοβουλίες τους επόµενους έξι µήνες, σε συνδυασµό µε εκστρατεία ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών. ∆υστυχώς οι απώλειες νερού στη Χώρα µας, στα δίκτυα µεταφοράς είναι τεράστιες εξαιτίας της παλαιότητας των δικτύων. Αυτές οι απώλειες του τιµολογήσιµου νερού στα δίκτυα άρδευσης φθάνουν µέχρι και 70%, ενώ αυτές των δικτύων ύδρευσης κυµαίνονται από 20-40%. Αντίθετα, σε άλλες αναπτυγµένες χώρες, όπως στη Σιγκαπούρη και τη Μάλτα, οι απώλειες είναι µικρότερες του 5%. Αυτές οι απώλειες προέρχονται κυρίως από διαρροές σε αγωγούς και συσκευές, από αστοχίες ή θραύσεις σε δίκτυα, και από λαθροχειρίες. Αυτές συνεπάγονται ένα τεράστιο οικονοµικό κόστος για τους οργανισµούς διαχείρισης του νερού και βέβαια η αντιµετώπισή τους απαιτεί και έργα ψηφιακού εκσυγχρονισµού τους (Αγγελάκης, 2025γ). Λυπούµαι, αλλά ουδεµία κατεπείγουσα πρωτοβουλία µπορεί ως δια µαγείας να επιλύσει προβλήµατα που δηµιουργήθηκαν από έλλειψη διορατικότητας, σχεδιασµού, χρηστής διαχείρισης και ολιγωρία δεκαετιών! 5. Νέες τεχνολογίες και συµπληρωµατικοί τρόποι παραγωγής νερού (αφαλάτωση, ανακύκλωση και επαναχρησιµοποίηση). Όπως έχω αρθρογραφήσει κατ’ επανάληψη, οι µη συµβατικοί υδατικοί πόροι διεθνώς αποκτούν ιδιαίτερη σηµασία, είναι ανεξάντλητοι και οι περισσότεροι έχουν µακρά και ενδιαφέρουσα ιστορία. Οι κυριότεροι είναι το αφαλατωµένο νερό και οι επεξεργασµένες εκροές αστικών υγρών αποβλήτων. Οι δυο αυτοί µη συµβατικοί υδατικοί πόροι είναι µονοσήµαντα χρησιµοποιούµενοι στο κράτος του Ισραήλ, που αποτελεί παράδειγµα προς µίµηση. Εµείς παρότι πλεονεκτούµε σε αυτούς τους πόρους υπολειπόµαστε απελπιστικά στην αξιοποίησή τους. Από τις παραγόµενες ετησίως επεξεργασµένες εκροές αστικών υγρών αποβλήτων επαναχρησιµοποιούνται λιγότερες από 10% (Αγγελάκης, 2024). Αντίθετα, στο Ισραήλ και την Κύπρο επαναχρησιµοποιείται το 90% και το 80% των επεξεργασµένων εκροών, αντίστοιχα.
Σε ό,τι αφορά στην παραγωγή αφαλατωµένου νερού από υφάλµυρο νερό, το κόστος του έχει µειωθεί σηµαντικά λόγω της εξέλιξης των σχετικών τεχνολογιών. Αποτελεί περίπου το 30% του κόστους παραγωγής του από θαλασσινό νερό (Αγγελάκης, 2024). Στην Κρήτη π.x. υπάρχουν πολλές αξιόλογες παράκτιες υφάλµυρες πηγές, όπως στη Γεωργιούπολη Χανίων, στο Μπαλί Ρεθύµνου, στον Αλµυρό Ηρακλείου, στον Αλµυρό Αγίου Νικολάου και στην Μαλαύρα Ιεράπετρας, που η εκτιµώµενη ετήσια παραγωγή υφάλµυρου νερού είναι περισσότερη από 350 εκατ. m3 και παραµένουν απελπιστικά αναξιοποίητες.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιµο µέλος και ∆ιακεκριµένο Fellow
της Παγκόσµιας Εταιρείας Νερού (IWA).
