«Το ό,τι έμεινα στην Κρήτη δεν ήταν ακριβώς μία απόφαση. Γενικότερα δεν έχω την αίσθηση ότι έχω αποφασίσει κάτι στη ζωή μου. Απλώς κάνω πράγματα που αγαπάω και δεν θα μπορούσα να μην τα κάνω. Με αυτή την έννοια, αισθάνομαι ότι η ζωή μου είναι ένας μονόδρομος κι είμαι ευχαριστημένος με αυτό».
Ο Ρος Ντέιλι δεν είναι μόνο ένας εξαιρετικός μουσικός αλλά κι ένας παθιασμένος ερευνητής της παραδοσιακής μουσικής. Άλλωστε για αυτόν η μουσική δημιουργία με την έρευνα είναι συνυφασμένες. Όπως αξεχώριστα από τη ζωή και την καθημερινότητά του είναι το μεράκι και η αγάπη του για ό,τι κάνει: είτε αυτό λέγεται σύνθεση, είτε διδασκαλία, είτε “Λαβύρινθος”, το εμβληματικό αυτό εργαστήρι με έδρα το Χουδέτσι, που δημιούργησε ο – πολιτογραφημένος Κρητικός – καλλιτέχνης από την Αγγλία και το οποίο αποτελεί ένα παγκόσμιο σημείο αναφοράς για τους μουσικούς. Οι “Διαδρομές” επικοινώνησαν με τον Ρος Ντέιλι λίγο πριν εμφανιστεί, αύριο Κυριακή, μαζί με τους συνεργάτες του στο καφέ του Αρχαιολογικού Μουσείου και μίλησαν μαζί του για τη σημασία της συνεχούς έρευνας, τα όρια των νεωτερισμών στην παράδοση αλλά και την “αόρατη” Κρήτη που αυτός αγαπά.
Τι θα παίξετε την Κυριακή στο καφέ του Αρχαιολογικού Μουσείου;
Θα έρθω μαζί με τους δύο σημαντικούς μου συνεργάτες την Κέλυ Θωμά που παίζει λύρα και τον Ιρανό Pedram Khavarzamini που βρίσκεται εδώ αυτές τις ημέρες και είναι από τους κορυφαίους μουσικούς tombak, ένα κρουστό όργανο του Ιράν που είναι το κύριο ρυθμικό όργανο της περσικής κλασικής μουσικής. Θα παίξουμε κυρίως δικές μας συνθέσεις, που στηρίζονται στις περιπλανήσεις που έχουμε κάνει στις διάφορες μουσικές παραδόσεις και ανήκουν σε αυτό που ονομάζουμε σύγχρονη τροπική μουσική, ένα είδος που αντλεί και συνδυάζει στοιχεία από τις τροπικές μουσικές παραδόσεις της ανατολικής Μεσογείου και της Ασίας.
Είστε ένας εξαιρετικός μουσικός αλλά συγχρόνως και ένας ακούραστος ερευνητής. Συναντάτε ακόμα εκπλήξεις καθώς μελετάτε την παραδοσιακή μουσική;
Η μουσική είναι ένα αντικείμενο τεράστιο που ο καθένας μας όσο κι αν μελετήσει θα γνωρίσει μόλις μια “γωνίτσα” του συνόλου. Αυτό σημαίνει ότι ερχόμαστε σε επαφή πάντα με εκπλήξεις. Από εκεί και πέρα, για το θέμα της έρευνας, πιστεύω ότι οποιοσδήποτε μουσικός θέλει να λέγεται σοβαρός πρέπει συνεχώς να ψάχνει και να μελετά.
Η παραδοσιακή μουσική είναι συνυφασμένη με ένα τρόπο ζωής που σήμερα έχει αλλάξει. Μπορεί η παραδοσιακή μουσική να επιβιώσει μέσα στις σημερινές διαφορετικές συνθήκες ζωής;
Έχει ήδη επιβιώσει μέσα σε εκατοντάδες χρόνια κοινωνικών αλλαγών. Δεν είναι λοιπόν ότι η παραδοσιακή μουσική δεν αντέχει τις αλλαγές. Αυτό που είναι διαχρονικό είναι αυτό που αποδεικνύει ξανά και ξανά την αξία του σε κάθε εποχή και προσαρμόζεται στις ανάγκες της κάθε εποχής. Το θέμα λοιπόν είναι οι νεωτερισμοί που θα προκύψουν στην παράδοση να προκύπτουν από την αγάπη μας γι’ αυτήν κι όχι μέσα από ένα εμπορικό σκεπτικό. Συνεπώς αυτό που χρειάζεται είναι άνθρωποι που είναι δοσμένοι στην τέχνη, που θεωρούν τους εαυτούς τους υπηρέτες της τέχνης κι όχι άνθρωποι που βλέπουν την τέχνη ως μέσο πλουτισμού ή δημοφιλίας.
Το όριο που “πειράζει” κανείς την παράδοση πού μπαίνει;
Πρέπει να καταλάβει κανείς την ουσία της κάθε μουσικής. Για παράδειγμα η κρητική μουσική είναι απλή μουσική. Απλή, όχι απλοϊκή. Εκεί έγκειται και η ομορφιά της, στην απλότητά της. Οτιδήποτε όμως είναι απλό είναι και δύσκολο, γιατί ό,τι έχει λεπτές ισορροπίες και το πειράξεις υπάρχει ο κίνδυνος να διαταραχθούν αυτές οι ισορροπίες και να προκύψει ένα τερατούργημα. Συνεπώς η παράδοση επιδέχεται αλλαγές και παρεμβάσεις αλλά αυτές θα πρέπει να γίνονται με ευαισθησία και γνώση, αν θέλουμε να προκύψει κάτι που να αποτελεί μια δημιουργική συνέχεια αυτού που μας παρέδωσαν οι παλαιότεροι.
Από το μουσικό εργαστήρι “Λαβύρινθος” έχουν περάσει αμέτρητοι μουσικοί για να διδαχθούν. Εσείς τι μάθατε όλα αυτά τα χρόνια από αυτή τη διαδικασία;
Πήρα πολλά μαθήματα και δυσκολεύομαι να ξεχωρίσω κάποιο. Αυτό πάντως που βρίσκεται στον πυρήνα του “Λαβύρινθου” είναι μια πολύ απλή ιδέα: είναι ότι ένας άνθρωπος κάθεται απέναντι από κάποιον άλλον και μοιράζεται αυτό που ξέρει. Όλος, λοιπόν, ο αγώνας μας είναι να κρατήσουμε αυτή την απλότητα κι αυτό το μοντέλο. Κι αυτό γιατί γενικώς τα πράγματα όταν κάποια στιγμή μεγεθύνονται τείνουν να αποκτήσουν περιπλοκότητα κι αυτό είναι το “Βατερλό” τους. Αυτό, λοιπόν, που σώζει τον “Λαβύρινθο” είναι η εμμονή του στην απλότητα και σε ένα βιωματικό μοντέλο μάθησης όπου μαθητές και δάσκαλοι είναι μαζί από το πρωί μέχρι το βράδυ, μοιράζονται τεχνικές αλλά και συζητούν για τη μουσική. Μιλάμε για ένα είδος μαθητείας δηλαδή, κι αυτό που λέμε στους μαθητές μας, γιατί τα σεμινάριά μας διαρκούν περίπου 1 εβδομάδα κι άρα δεν είναι μια ολοκληρωμένη μαθητεία, είναι να πάνε να βρούνε τον δάσκαλο που τους ταιριάζει στον δικό του τόπο μετά.
Πώς πάει ο “Λαβύρινθος”, έχει ξεπεράσει τις δυσκολίες του;
Πάντα υπάρχουν δυσκολίες γιατί είναι ένα εγχείρημα έξω από τα συνηθισμένα. Όμως έχουμε “ψηθεί”. Περάσαμε την περίοδο της πανδημίας οργανώνοντας περίπου 250 διαδικτυακά σεμινάρια, μάς “χτύπησε” ο σεισμός του 2020 αχρηστεύοντας το κύριο κτήριό μας, αλλά από φέτος θα έχουμε ένα καινούριο κτήριο στο Χουδέτσι, μεγαλύτερο. Συνεπώς πάντα συναντάμε δυσκολίες αλλά βρίσκουμε τρόπο και τις ξεπερνάμε.
Τις τελευταίες ημέρες βλέπουμε κινητοποιήσεις από τους καλλιτέχνες οι οποίοι διαμαρτύρονται καθώς, όπως λένε, υποβαθμίζονται από την κυβέρνηση τα πτυχία τους. Το δικό σας σχόλιο;
Νομίζω ότι οι καλλιτέχνες έχουν απόλυτο δίκιο. Δεν μπορεί ένας καλλιτέχνης να κάνει του κόσμου τις σπουδές και στο τέλος να φαίνεται σαν απόφοιτος λυκείου. Η πλειοψηφία των μουσικών που γνωρίζω εγώ -και οι οποίοι είναι εν ενεργεία- έχουν μελετήσει πολλές περισσότερες ώρες από πολλούς άλλους επαγγελματίες που κάνουν “αναγνωρισμένα” επαγγέλματα. Εκεί είναι νομίζω και το πρόβλημα. Ότι δηλαδή η ελληνική κοινωνία και το κράτος υποτιμά τους μουσικούς, και γενικότερα τους καλλιτέχνες, θεωρώντας ότι δεν είναι δουλειά αυτό που κάνουν. Είναι σαν να θεωρούν ότι οι μουσικοί γεννιούνται έτσι και δεν γίνονται μουσικοί μέσα από σκληρή δουλειά και προσπάθεια. Όμως ο μουσικός για να φτάσει να δείξει αυτό που κάνει στη σκηνή έχει πίσω του άπειρες ώρες μελέτης.
Την Κρήτη πώς την αισθάνεστε μέσα σας μετά από τόσα χρόνια που αποφασίσατε να ζήσετε εδώ;
Το ότι έμεινα εδώ δεν ήταν ακριβώς μία απόφαση. Γενικότερα δεν έχω την αίσθηση ότι έχω αποφασίσει κάτι στη ζωή μου. Απλώς κάνω πράγματα που αγαπάω και δεν θα μπορούσα να μην τα κάνω. Με αυτή την έννοια, αισθάνομαι ότι η ζωή μου είναι ένας μονόδρομος κι είμαι ευχαριστημένος με αυτό. Ως προς την Κρήτη δεν έχω καμία ψευδαίσθηση ότι αποτελεί έναν επίγειο παράδεισο. Καμιά φορά αισθάνομαι ότι έχω σχέση με μια Κρήτη που ενδεχομένως να είναι κάπως αόρατη. Με πράγματα που είναι λίγο κρυμμένα, πιο δυσεύρετα και εσωτερικά. Αυτά είναι που με ενδιαφέρουν περισσότερο. Αυτή είναι η Κρήτη που αγαπώ περισσότερο, η δική μου Κρήτη.
Συναυλία στο καφέ του Αρχαιολογικού Μουσείου
Ο Ρος Ντέιλι, μαζί με την Κέλυ Θωμά και τον Pedram Khavarzamini θα εμφανιστούν στο καφέ του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου στη Χαλέπα αύριο, Κυριακή 5 Φεβρουαρίου, στις 19:00.
Οι τρεις καταξιωμένοι μουσικοί θα παίξουν συνθέσεις των Ντέιλι και Θωμά, που ανήκουν στη σύγχρονη τροπική μουσική, ένα είδος που αντλεί και συνδυάζει στοιχεία και εμπνεύσεις από τις μεγάλες τροπικές μουσικές παραδόσεις του κόσμου, σε ένα άκουσμα ταυτόχρονα σύγχρονο και διαχρονικό. Τηλέφωνο κρατήσεων 6978111251.
