Την ερχόµενη ∆ευτέρα 7 Ιουλίου 2025 η ολοµέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα συζητήσει το θέµα της πρότασης µοµφής κατά της Κοµισιόν και η σχετική ψηφοφορία θα διεξαχθεί την Πέµπτη. Η πρόταση µοµφής είναι ένα ιδιαίτερα επαχθές γεγονός για την εκτελεστική εξουσία, παρά το ότι δεν αναµένεται να «περάσει» και να την οδηγήσει σε µαζική παραίτηση. Σε αντίθετη περίπτωση ένα σαθρό οικοδόµηµα θα κατεδαφιστεί και θα αντικατασταθεί από ένα οικοδόµηµα που θα περιλαµβάνει τις δράσεις της γραφειοκρατικής ελίτ των Βρυξελλών, αλλά µε κανόνες διαφάνειας και ισονοµίας.
Στη βάση της πρότασης µοµφής, βρίσκεται η καταδίκη της κυρίας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν από το Γενικό ∆ικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η καταδίκη αυτή αφορά δύο ξεχωριστές υποθέσεις, στις οποίες κρίθηκε πως η Κοµισιόν, υπό την ηγεσία της, δεν ενήργησε µε επαρκή διαφάνεια:
Η µία υπόθεση αφορά τις Συµβάσεις εµβολίων κατά της Covid‑19, όπου το ∆ικαστήριο αποφάνθηκε πως η Επιτροπή δεν µπόρεσε να αποδείξει ότι ήταν απαραίτητο να παραλείψει την ευρεία πρόσβαση στο κοινό των σχετικών συµβάσεων για την προστασία των εµπορικών συµφερόντων των εταιρειών. Η άλλη υπόθεση αφορά τα µηνύµατα µε τον πρόεδρο της Pfizer τα οποία αποκρύφτηκαν. Ο ιστορικός του µέλλοντος θα δώσει επαρκή στοιχεία για το τι έγινε τελικώς. Πάντως οι αποφάσεις θεωρούνται σηµαντικό πλήγµα στην εικόνα της Κοµισιόν και θέτουν ισχυρή αµφισβήτηση για τη διάθεσή της για διαφάνεια και λογοδοσία. Αναµένεται η στάση της Κοµισιόν, αν θα ασκήσει έφεση ή θα συµµορφωθεί µε τις δικαστικές αποφάσεις, δεδοµένου ότι µέχρι στιγµής, δεν έχει ασκήσει έφεση επίσηµα µετά την απόφαση του Γενικού ∆ικαστηρίου στις 14 Μαΐου 20251. Τα ειδησεογραφικά πρακτορεία κάνουν λόγο για την «υπόθεση των σκοτεινών συµβάσεων εµβολίων».
Με αφορµή τη συζήτηση την ερχόµενη ∆ευτέρα στο Ευρωκοινοβούλιο, ανατρέξαµε σε παλαιότερο έγγραφο που περιγράφει την πρόταση µοµφής και ποια είναι η διαδικασία που θα ακολουθηθεί στο ελεγκτικό αυτό όργανο της ΕΕ2.
Το έγγραφο αυτό περιγράφει µε σαφήνεια το θεσµικό πλαίσιο, τις προϋποθέσεις, την ιστορική χρήση και την επίδραση των προτάσεων µοµφής κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παρά την ακραία δικαστική ισχύ της διαδικασίας, στην πράξη λειτουργεί κυρίως ως πολιτικό µέσο πίεσης, χωρίς ποτέ να έχει οδηγήσει σε ψηφοφορία επιτυχούς µοµφής.
Προϋποθέσεις: Την πρόταση πρέπει να υπογράψουν τουλάχιστον 1/10 των ευρωβουλευτών και απαιτείται δηµόσια ψηφοφορία µε διάστηµα τουλάχιστον τρεις ηµέρες από την κατάθεση µέχρι την ψηφοφορία. Για να υιοθετηθεί η πρόταση µοµφής απαιτείται διπλή πλειοψηφία: 2/3 των εγκύρων ψήφων και πλειοψηφία των συνολικών µελών
Συνέπειες: Εάν περάσει, η Επιτροπή πρέπει να παραιτηθεί συλλογικά και να συνεχίσει τις τρέχουσες υποθέσεις µέχρι την αντικατάσταση. Η διαδικασία αφορά µόνο συλλογικά την Επιτροπή, όχι επιµέρους Επιτρόπους.
Ιστορικό:
Από το 1972 έχουν κατατεθεί συνολικά 13 τέτοιες προτάσεις (9 µετά το 1979), όµως καµία δεν έλαβε την απαιτούµενη πλειοψηφία. Παρά τη µη επιτυχία τους, οι προτάσεις λειτουργούν ως πολιτικό «αποτρεπτικό µέσο». Σηµαντικό παράδειγµα το 1999, όταν η απειλή οδήγησε στην παραίτηση της Επιτροπής Σαντέρ. Η τρέχουσα πρωτοβουλία ξεκίνησε τον Ιούνιο 2025, µάλιστα αναφέρεται ότι ο Ρουµάνος ευρωβουλευτής G. Piperea, συγκέντρωσε πάνω από 72 υπογραφές για την υποβολή µοµφής κατά της προέδρου Ursula von der Leyen, µε βάση την απόφαση ευρωπαϊκού δικαστηρίου για διαφάνεια σχετικά µε το «Pfizergate» ,όπως προαναφέραµε.
Τονίζουµε ότι η πρόταση δεν συγκεντρώνει την απαραίτητη υποστήριξη από άλλα µεγάλα πολιτικά κόµµατα, και κατά συνέπεια η επιτυχία θεωρείται απίθανη.
1. Βασικοί λόγοι για την πρόταση µοµφής
α) «Pfizergate» & διαφάνεια: Το ∆ικαστήριο της ΕΕ έκρινε ότι η Κοµισιόν αρνήθηκε να δηµοσιεύσει πλήρως τα µηνύµατα, παραβιάζοντας αρχές διαφάνειας και «καλής διοίκησης»
β) Ανιστόρητη διαχείριση εµβολίων: Η Κοµισιόν κατηγορείται ότι δεσµεύτηκε για υπερβολικές ποσότητες εµβολίων – περίπου 1,8 δισεκατοµµύρια δόσεις αξίας €35 δισ, εκ των οποίων λιγότερο από 20% χρησιµοποιήθηκε.
γ) Ανεξέλεγκτη εκτελεστική δράση & δηµοκρατική επίβλεψη: Η πρόταση υπογραµµίζει τον κίνδυνο «επικέντρωσης εξουσιών» – µε συγκεκριµένη αναφορά σε πολιτικές αποφάσεις όπως το δάνειο για αµυντικές επενδύσεις χωρίς εµπλοκή του Ευρωκοινοβουλίου και την αναστολή νοµοθεσίας περί «Πράσινης Ευρώπης», που προκάλεσε αντιδράσεις από τις πολιτικές οµάδες των Πρασίνων, Σοσιαλιστών και Renew .
δ) Οικονοµική διαχείριση & έλλειψη λογοδοσίας: Οι επικριτές αναφέρουν κριτική προς την Κοµισιόν από τον Ελεγκτικό Συνέδριο σχετικά µε το Ταµείο Ανάκαµψης €650 δισ., το οποίο έχει καλύψει µόνο το µισό (περίπου €315 δισ.) έως τα τέλη Μαΐου, ενώ αποµένει µικρό χρονικό περιθώριο για τα έργα . Εδώ θα σηµειώσουµε την έλλειψη και άλλων αναφορών για κακοδιοίκηση και έλλειψη διαφάνειας, όπως έχουµε αναφερθεί σε πολλά σηµειώµατά µας του πρόσφατου παρελθόντος, κυρίως τα ποσά που έχουν δεσµευθεί και χορηγηθεί στην Ουκρανία. Τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τη χώρα µας και στην απασχόληση, είναι τα «θύµατα» αυτής της περίπτωσης.
Πολιτική υποστήριξη: Η κεντρώα και κεντροδεξιά πλειοψηφία – EPP, Σοσιαλιστές, Renew – έχει ήδη δηλώσει ότι θα απορρίψουν την πρόταση. Τονίζεται ότι δεν υπάρχουν µέχρι στιγµής δηµοσκοπήσεις ή αναλύσεις για πιθανό ποσοστό έγκρισης ή απόρριψης της πρότασης. Οι εκτιµήσεις βασίζονται στην τρέχουσα πολιτική ισορροπία και δηλώσεις των πολιτικών οµάδων.
Ωστόσο, φαίνεται ‘ότι η πρόταση µοµφής λειτουργεί κυρίως ως πολιτικό εργαλείο πίεσης, καθώς η επιτυχία της είναι πρακτικά απίθανη, µε το πολιτικό φάσµα που υποστηρίζει την Πρόεδρο να παραµένει σταθερά αρνητικό. Μόνη εξαίρεση θα ήταν µια ακραία µεταβλητή αλλαγή σε στάση EPP ή άλλων κεντρώων οµάδων..
