Υπήρχε µια εποχή που τα καλοκαίρια µας είχαν ήχο. Όχι το τεχνητό βουητό των κλιµατιστικών ή τον µακρινό παλµό των µπάσων από τα ηχεία των παράνοµων µπιτσόµπαρων, αλλά τον υψίσυχνο βόµβο των µικροσκοπικών εντόµων, το ρυθµικό τιτίβισµα των γρύλων, το εκκωφαντικό τρίξιµο των τζιτζικιών που ανήγγειλαν το σούρουπο. Τότε ακόµη δεν θεωρούσαµε τα έντοµα ως είδος υπό εξαφάνιση. Συχνά βέβαια ήταν µια ενόχληση. Μα και τι δεν θα δίναµε σήµερα για να µας ενοχλήσουν ξανά!
Ποιος θυµάται τις νυχτοπεταλούδες που έπεφταν µε ορµή στα περβάζια των παραθύρων, χτυπώντας µε µανία τα φτεράκια τους στο τζάµι σαν να είχαν κάτι επείγον να πουν; Ή τα σύννεφα από µικροσκοπικά µυγάκια που µας χτυπούσαν στο πρόσωπο καθώς οδηγούσαµε τα µηχανάκια µας προς την παραλία – µε το στόµα ανοιχτό συνήθως, γελώντας ξέγνοιαστα, και ναι, µερικές φορές µε µια τραγανή µικρή έκπληξη ανάµεσα στα δόντια µας; Τα διώχναµε τα µυγάκια τότε, τα βρίζαµε, παραπονιόµασταν. Αλλά ήταν µέρος του τοπίου της νιότης µας. Που, µαζί µε αυτήν, νοµίζαµε ότι θα έµεναν µαζί µας για πάντα.
Σήµερα οδηγούµε για χιλιόµετρα στον ανοιχτό δρόµο και το παρµπρίζ µας παραµένει καθαρό. Ούτε ένα τόσο δα εντοµάκι δεν λερώνει τα αστραφτερά τζάµια µας, δεν χρειάζεται να σταµατήσουµε σε κάποιο βενζινάδικο ή στην άκρη του δρόµου για να τρίψουµε τα αίµατα απ’ τους υαλοκαθαριστήρες. Το «πιτσίλισµα» έχει φύγει για πάντα. Όλα πια είναι πεντακάθαρα, κανένας λεκές δεν µας ενοχλεί. Όλα είναι καθωσπρέπει, η σιωπή έχει αντικαταστήσει το βουητό. Κάτι που κάποτε έµοιαζε αιώνιο έχει σιωπηλά εξαφανιστεί.
∆εν το προσέξαµε στην αρχή. Το ένα καλοκαίρι ανακατευόταν µε το επόµενο, και όσο η «ανάπτυξη» ερχόταν στην πόλη µας τόσο λιγότερες πυγολαµπίδες χόρευαν στις αυλές µας το βράδυ, όλο και λιγότερες πεταλούδες πηδούσαν από λουλούδι σε λουλούδι. Σιγά σιγά τα παιδιά µας σταµάτησαν να κυνηγούν λιβελούλες, αφού έφυγαν κι αυτές, τώρα πια χαζεύουν τον ουρανό πίσω από σήτες και παράθυρα ασφαλείας. Και τα χωράφια που κάποτε τρέχαµε ξυπόλυτοι έχουν γεµίσει βίλες µε πισίνες ή τσιµεντένια πάρκινγκ για τουρίστες ή ψεκάζονται µε τόσο ισχυρά χηµικά που δεν αφήνουν χώρο για κανένα είδος ζωής. Πόσο µάλλον για τα µικρά ενοχλητικά εντοµάκια.
Η επιστήµη αποκαλεί το φαινόµενο «Αποκάλυψη των εντόµων». Ο όρος αναφέρεται στην ανησυχητική µείωση του πληθυσµού των εντόµων παγκοσµίως και έχει συνδεθεί µε την κλιµατική αλλαγή και την εντατική γεωργία. Πρόκειται για µια παρακµή τόσο απότοµη και εκτεταµένη που ολόκληρες τροφικές αλυσίδες διαταράσσονται. Πουλιά που κάποτε τρέφονταν µε κάµπιες και προνύµφες τώρα αγωνίζονται σκληρά για να επιβιώσουν. Σε όλο τον πλανήτη οι βάτραχοι κρώζουν λιγότερο συχνά και µε µικρότερη ένταση, σαν να µη θέλουν να ενοχλήσουν. Και το έδαφος που ανέπνεε ζωντανό κάτω από τα πόδια µας, τώρα ασφυκτιά από το µπετόν που το τύλιξαν και του στερεί το οξυγόνο.
Όµως η εξαφάνιση των εντόµων δεν είναι µόνο µια επιστηµονική ανησυχία. Είναι µαζί και η απώλεια της µνήµης µας. Η απώλεια της αφής, της µυρωδιάς, των ήχων µιας ολόκληρης ζωής. Είναι σαν ένα σφουγγάρι να σβήνει αργά τις αναµνήσεις µας από το φόντο ενός πίνακα. Και όταν το φόντο εξαφανιστεί ολοσχερώς, η ιστορία µας θα αλλάξει.
Ποιος φταίει για όλα αυτά; Μα εµείς βέβαια! Με την αδιάκοπη ορµή µας να καταστρέφουµε οτιδήποτε όµορφο γύρω µας. Με την ανάγκη µας να ελέγξουµε και να κατακτήσουµε κάθε σπιθαµή γης. Φταίνε τα φυτοφάρµακα που ψεκάζονται ασταµάτητα, η φωτορύπανση που µπερδεύει τους µεταναστευτικούς πληθυσµούς, η υπερθέρµανση του πλανήτη που ανατρέπει την ισορροπία των ευαίσθητων κύκλων ζωής. Μα κυρίως φταίει που σταµατήσαµε να µας νοιάζει το καθετί είναι έξω από τη δική µας καλοπέραση. Και που η σχέση µας µε τη φύση και το περιβάλλον έγινε µια άσκοπη µπαναλιτέ που, επειδή δεν φέρνει κέρδος, δεν έχει και χώρο πια στη ζωή µας.
Προλαβαίνουµε να αλλάξουµε; ∆εν γνωρίζουµε, τα περιθώρια πάντως στενεύουν. Και σίγουρα από µόνη της η νοσταλγία δεν είναι αρκετή. ∆εν αρκεί να νοσταλγούµε τις παλιές µέρες, εκτός αν είµαστε πρόθυµοι να προστατεύσουµε ό,τι έχει αποµείνει. Εκτός αν θέλουµε να δείξουµε στα παιδιά µας πώς ακούγεται ένα πραγµατικό καλοκαίρι – όχι µόνο µέσα από τις ιστορίες µας, αλλά στα δικά τους αυτιά. Να νιώσουν ένα τσίµπηµα κουνουπιού και να καταλάβουν ότι ο ερεθισµός είναι µέρος του να ζεις σε έναν κόσµο που είναι επίσης ζωντανός.
Λέµε, φέρτε πίσω τα έντοµα. Αφήστε τα να βουίζουν, να τσιµπούν και να µας νευριάζουν. Αφήστε τα να προσγειωθούν στα µπράτσα µας και στα παρµπρίζ µας. Αφήστε τα να µας κάνουν να νιώσουµε επιτέλους κάτι. Φέρτε πίσω τα έντοµα, επειδή ένας κόσµος χωρίς αυτά δεν είναι απλά πιο ήσυχος – είναι ένας κόσµος γεµάτος µοναξιά.
Φιλοζωικός Σύλλογος Χανίων
«Η Προστασία των Ζώων»
