Περνώ τη ζωή µου
από την κεφαλή της ίδιας πάντα
σκουριασµένης βελόνας
και ράβω, ράβω τα πάθη µου.
[…]
Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ,
“ΜΑΓ∆ΑΛΗΝΗ”
“Όταν η δύναµη του εθελοντισµού εµπρόθετα πραγµατώνεται σε µια άλλη πατρίδα που γίνεται δική σου µέσα από τις βιωµατικές αφηγήσεις που προσφέρονται µε εµπιστοσύνη σε έναν ευαισθητοποιηµένο επιστήµονα, τότε αυτή η ανεκτίµητη καθάρια εµπειρία διακονίας αποκλεισµένων ανθρώπων, µετουσιώνεται σε εσωτερικό ταξίδι µε διττό χαρακτήρα….Ταξίδι βαθιάς αλλαγής, ταξίδι ενσυναίσθησης, ταξίδι προσήλωσης και πληρότητας, ταξίδι συγκλονιστικής οικείωσης….
΄Οσο άκουγα την αφήγηση του συγγραφέα Julien Grivel ήµουν πεπεισµένη ότι το φως των άπταιστων ελληνικών του, το χαµόγελο του και η γαλήνη στο πρόσωπο του ήταν ο αδιάψευστος µάρτυρας ενός τέτοιου εσωτερικού ταξιδιού που το βίωµα του καθόρισε κρίσιµα τη σχέση του µε την Ελλάδα και την ίδια του την ύπαρξη. «Ελλάδα η δική µου Ιθάκη» είναι ο τίτλος του βιβλίου του Ελβετού φιλέλληνα Julien Grivel το οποίο κυκλοφόρησε πριν λίγες µέρες µε την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης….” Νοέµβριος 2022 η πρώτη επαφή µου µε αυτή τη σπάνια ιδιοσυγκρασία και στάση του επιστήµονα που µε εξέπληξαν.
Αρχές Απρίλη 2025, στη δεύτερη επαφή µου, βίωσα το κινηµατογραφικού πορτρέτο του Ζιλιέν Γκριβέλ από τον πολυβραβευµένο και βαθιά ανθρωποκεντρικό κινηµατογραφιστή Σταύρο Ψυλλάκη στην πρεµιέρα της τελευταίας ταινίας του “Σµιλεµένες Ψυχές”. Ο χαρισµατικός ουµανιστής σκηνοθέτης χαρτογραφεί µε τα µοναδικά πλάνα του, χωρίς ίχνος επιτήδευσης, απλά µε τα µάτια της δικής του ευαισθητοποιηµένης ψυχής, τον ανέναο παλµό της αφοσιωµένης προσφοράς του ίδιου ξεχωριστού για όλους λειτουργού της ιατρικής:Του Ζιλιέν Γκριβέλ, του Ελβετού οδοντιάτρου που από το 1972 και για 26 χρόνια, επισκέπτονταν την Ελλάδα για να φροντίσει αφιλοκερδώς τα δόντια χανσενικών ασθενών στο νοσοκοµείο Λοιµωδών Νόσων “Η Αγία Βαρβάρα”. Και αυτή τη φορά παρών ο Ζιλιέν µε µια αυθεντική πρωτόγνωρη επικοινωνία τόσο στην οθόνη, όσο και στη σκηνή, µετά το τέλος της προβολής. Το ίδιο φως τεκµηριώνει θαυµαστά την προικισµένη ιστόρηση της ιδιότυπης επαφής του µε τη νόσο του Χάνσεν, αλλά και τη βαθιά αγάπη του για την Κρήτη!
Με παραγωγό την Πολιτιστική Εταιρία Κρήτης στον κινηµατογράφο “∆ΑΝΑΟ” στην Αθήνα, οι θεατές είχαν την δυνατότητα, το Σάββατο 12 Απριλίου 2025, να απολαύσουν τις “ΣΜΙΛΕΜΕΝΕΣ ΨΥΧΕΣ”, τη νέα ταινία του ΣΤΑΥΡΟΥ ΨΥΛΛΑΚΗ. Η πρεµιέρα έγινε µε την παρουσία των πρωταγωνιστών Julien & της συζύγου του Christane Grivel, του σκηνοθέτη Σταύρου Ψυλλάκη, του παραγωγού Ματθαίου Φραντζεσκάκη, του µουσικού Γιάννη Χαρούλη και των συντελεστών της ταινίας.
Ο κορµός της ταινίας οι αδιάκοπες κερδισµένες ήττες και χαµένες νίκες των ασθενών που ήρθαν πρόσωπο µε πρόσωπο µε τη λέπρα και τις συνέπειες στη ζωή τους, στον προσωπικό και συλλογικό βηµατισµό τους. Ο άλλος χρόνος, ο γαλήνιος ρυθµός της φιλµικής αφήγησης µε όρους ανθρώπινης περισυλλογής η δηµιουργία του Σταύρου Ψυλλάκη. Ενέχει µια ποιητική εσωτερική ενατένιση και ενθαρρύνει τον θεατή να βυθιστεί στο βαθύτερο επίπεδο της οντότητας κάθε προσώπου- χαρακτήρα που λαµβάνει µέρος. Μάθηµα ανθρώπινης σκεπτόµενης οπτικής µε έµφαση σε µια άλλη χρονικότητα µε όρους ανθρωπισµού… Η τέχνη της κινούµενης εικόνας θέτει µε ρεαλιστικούς όρους την επαναδιαπραγµάτευση µε τη ζωή, στη µοναχική υπαρξιακή δήλωση των ανθρώπων που µονοµαχούν “ψυχή τε και σώµατι” µε την αµείλικτη σµίλη της νόσου του Hansen.
Η τέχνη των πλάνων του σκηνοθέτη λειτουργεί ως το ακούραστο µάτι στην εµβάθυνση εικόνας και σκέψης, σταθερά και συνειδητά, αλλά συνάµα και τόσο τρυφερά στις ζωές που ξεδιπλώνονται µε το νήµα της κινηµατογραφικής αφήγησης. Σύµπτυξη και διαστολή του χρόνου µέσα από την ποιητική ρευστότητα της αναπαράστασης της αγωνίας που κατατρύχει την ανθρώπινη ύπαρξη καθώς η νόσος βίαια και ύπουλα συντρίβει σπαρακτικά τα αυτονόητα …Ο χώρος µιας συγκαλυµµένης ελπίδας και µια γενναία αντίσταση για το κραυγαλέα αβίωτο του τωρινού το πεδίο όσων εκτυλίσσονται στο έργο…Η ατοµική και συλλογική σκληρή µοίρα της ύπουλης ασθένειας που ενώνει δραµατικά τα πρόσωπα του έργου.
Καθώς ο συµβατικός χρόνος γίνεται οδυνηρός και φαινοµενικά ακίνητος µια διαρκής διαδικασία αυτοπροσδιορισµού και αξιοπρέπειας προβάλλεται µε µια συγκλονιστική σκηνοθετική αφήγηση που ο Ψυλλάκης φωτίζει µε πολλούς τρόπους άµεσα και έµµεσα, σε όλη τη διάρκεια της ταινίας , ως επιδέξιος ανατόµος της ανθρώπινης ψυχής και της δυσκολεµένης ζωής.
Ο κώδικας της φιλµικής εικόνας του σκηνοθέτη υποβάλλει µέσα από τα ήρεµα σταθερά βήµατα και το µπλε των µατιών του Jullien καθώς συναντά την ατέρµονη κίνηση της θάλασσας, τον συµβολισµό της στέρεας και ασφαλούς γέφυρας σε ένα ταξίδι αυτογνωσίας όλων που αλληλεπιδρούν στο κινηµατογραφικό αφήγηµα, βάζοντας στη ψιθυριστή λυτρωτική συνοµιλία και τη Μητέρα φύση. Το θρόισµα του ανέµου, το κύµα της θάλασσας τη σιωπή του έρηµου χώρου, τα σύννεφα…. Όλα συνηγορούν µε το φακό του Ψυλλάκη στο να αναδυθούν ενθυµήσεις, σκέψεις συναισθήµατα, µέσα από κοινά µοιραία βιώµατα. Κυρίαρχα τα τραύµατα που αυλάκωναν τις ψυχές καθώς το παραµορφωµένα πρόσωπα των Χανσενικών παραδίδονταν µε εµπιστοσύνη στον γιατρό τους .
Κοινή περιπέτεια αδιάλειπτης προσφοράς και συµπόρευσης η στάση του γιατρού και της αφοσιωµένης του συζύγου που συναρτά και ενώνει στην ίδια ανθεκτική ψυχή τους ασθενείς καθώς πολεµά µε πείσµα κάθε τους πτώση… Μέσα από την κοινή τους στάση περίσκεψης, µε το θάρρος να βλέπει εσωτερικά και να αφουγκράζεται επιµελώς τη σιωπή και το βουβό κλάµα, µακρύς ο δρόµος του ζευγαριού, αλλά πάντα µε µια σφιχτή αγκαλιά,…
Το τοπίο, ο τόπος, αισθητικοποιούνται µε τα καθηµερινά αντικείµενα πολλών συναισθηµατικά φορτισµένων βίων, διαδροµών ζωής περιθωριοποιηµένων ανθρώπων που είχαν να διαχειριστούν όχι µονο την αρρώστια τους, αλλά και την κανονικότητα του έγκλειστου βίου …Μάθηµα υψηλού ήθους και τρυφερής ιχνηλάτησης των ψυχών η επιλογή της προσφοράς του γιατρού στο Νοσοκοµείο, στο καθηµερινό ανθρώπινο ολοκαύτωµα, στην ακροβασία ανάµεσα στην απόγνωση και στην ελπίδα του πάσχοντα ανθρώπου που µάχεται τραυµατισµένος από το στίγµα, από την ανηµπόρια, από τους αποκλεισµούς….
Οι λέξεις της αφήγησης του Μανώλη Φουντουλάκη στο κοντινό κάδρο, αντιστέκονται στην οδύνη µε τον νηφάλιο ρεαλισµό του και µε την ευγένεια και τη δύναµη του πάσχοντος προσώπου που δεν εγκαταλείπει, αλλά µονάχα ελπίζει ψύχραιµα!!! Εικονοποιούν σοκαριστικά µε την κυριολεξία τους και συνθέτουν την δυνατή κινηµατογραφική οπτικοακουστική εµπειρία… Η τέχνη της κινούµενης εικόνας αποτυπώνει µε πρωτογενή ύλη τις εικόνες µιας βαθιάς τραυµατισµένης ζωής , σκαλοπάτι σκαλοπάτι… Όµως η αξιοπρέπεια αντισταθµίζει τη δοκιµασία και ισορροπεί τα υπαρξιακά αισθήµατα των ανθρώπων που µάχονται γενναία να δώσουν περιεχόµενο και ουσία στο φως της ανθρώπινης αλληλεγγύης που δέχονται απλόχερα από τον Jullien…
Φράσεις λακωνικού µέτρου πάλλουν τα κάδρα των πρωταγωνιστών της ταινίας καθώς ο Ψυλλάκης ως κοινωνικός ανθρωπολόγος,ως ηθικός συµπαραστάτης, ως αθέατος διαµεσολαβητής, εκπέµπει αδιάλειπτα σεβασµό στις αυλακωµένες µορφές. Οι ήρωες του έχουν κερδίσει δικαιωµατικά φωτεινό συµβολισµό αρχετυπικό και αιώνιο µε την εξωτερική παραµόρφωση επενδυµένη µε έναν ταυτόχρονο υψηλό και βαθύ στοχασµό . Το βάρος της ασθένειας που πλήττει τον σπινθήρα της ζωής και τον µετατρέπει σε έναν σιωπηρό Γολγοθά …
Τα µάτια τους, µοναδικά σηµεία αλώβητα, αντιστέκονται, λυγίζουν, δοκιµάζονται, δακρύζουν, ζουν τα όνειρα τους για να µπορέσουν ικανά να διαχειριστούν την οικονοµία του ελάχιστου και του αναγκαίου… Με τραγική µεγαλοπρέπεια συναντούν το καθάριο βλέµµα του γιατρού που χαρτογραφεί µε την στάση και την πράξη του, την στέρηση, τη θυσία, το θάρρος, την ανθρώπινη αλληλεγγύη….
Ο Julien Grivel και η συζυγός του Christane µε το ήπιο σταθερό άοκνο βηµατισµό τους συµβολίζουν στα πλάνα του Ψυλλάκη έναν άρρηκτο ψυχικό δεσµό που συνδέει µε ασφάλεια και ανθεκτικότητα τους πάσχοντες πρωταγωνιστές. Οι δυο αγαπηµένοι σύντροφοι-συνοδοιπόροι σε µια αµοιβαία σχέση κοινής πορείας υπερασπίζονται µε τόλµη την αλήθεια, χωρίς φόβο, µετατρέποντας το τραύµα σε δύναµη, δουλεύοντας µε την ήπια αλλά ακλόνητη δύναµη τους και σε πείσµα της κοινωνίας των αποκλεισµών, της αποµόνωσης του εφησυχασµού .
Οι έγκλειστες φιγούρες του Σταύρου Ψυλλάκη εκπέµπουν την εγκαρτέρηση και τον αγώνα, εξωτερικά λαβωµένοι, αλλά όρθιοι µετά από κάθε πτώση, µε το κάλεσµα του θανάτου και τη δύναµη της επιβίωσης στο ασφυκτικό πλαίσιο της υπαρξιακής αγωνίας για τους οικείους τους. Με την αµεσότητα στις αφηγήσεις τους να προσδίδει στις οπτικές δηλώσεις τους δωρική ισχύ και ιδιότυπη ευθραυστότητα, η ταινία καθώς ρέει χωρίς ανάσα για το κοινό,σηµατοδοτεί µια σύνθεση που προκαλεί δέος και παρότρυνση στους θεατές να αναστοχαστούν από την πνευµατική οικοσκευή της χανσενικής µνήµης. Μιας µνήµης που ξεχειλίζει από το δράµα του “άβιου βίου”…
Με τη σταθερή αρετή της ευγένειας και της προσφοράς ο Jullien ξορκίζει τη βαναυσότητα της ασθένειας … Οι ενθυµήσεις του, οι µνήµες του, βυθίζουν τρυφερά το βλέµµα του κοινού πιο βαθιά στον ανθρώπινο πόνο και παράλληλα το στρέφουν πιο ψηλά και από τον ουρανό!!!! Για να τιµήσουν αυτούς τους ανθρώπους ήρωες µε τη βιωµένη επίγνωση και την πίστη για την ανθρώπινη δυνατότητα τη δική τους, η οποία πεισµατικά τους καθοδηγεί από την τραγωδία στην κάθαρση. Το σπάνιο ψυχικό σθένος του γιατρού, του δικού τους ανθρώπου, είναι µια πνοή στοργής που χαϊδεύει τρυφερά τα σηµαδεµένα πρόσωπα και σµιλεύει τις ψυχές µε το αντίδωρο της προσφοράς του, “άνευ όρων χωρίς φόβο, µονάχα µε χαµόγελο και αγάπη. Ο Ζιλιέν είναι η ιεραποστολική µορφή που ιστορεί, αποτυπώνει µε µια πρωτόγνωρη ελευθερία και αµεσότητα εκπληρώνοντας αβίαστα αυτό που τροφοδοτεί την έµπνευση του Ψυλλάκη, ο οποίος µε µαεστρία αναδεικνύει λυρικά στις “καθαρές” λήψεις του.
Η ταινία ανεπανάληπτο δοξαστικό στην ευθύνη της υγείας, της επίγνωσης, της συνέπειας. Ο σκηνοθέτης Σ. Ψυλλάκη αναδεικνύει διττά µε τον θεραπευτή, αλλά και µε τους ασθενείς, την δύναµη ψυχής και την αυτοπειθαρχία. Συνθέτει έναν αντάξιο ύµνο σε αυτούς που εσωτερικά παρέµεινα ταγµένοι στην ελευθερία και τον άνισο αγώνα και εξωτερικά στρατευµένοι στη φοβερή ρήτρα της αέναης µονοµαχίας ανάµεσα στο µαρτύριο και τη θλίψη, ανάµεσα στη ανάγκη και το ήθος τους, να µην απειλήσουν άλλους…. Η νηφαλιότητα των πλάνων του εµπνευσµένου σκηνοθέτη καταφέρνει να διατηρείται αλώβητη, να µην απειλείται στο ελάχιστο, από τον ρεαλισµό της µαρτυρίας των χανσενικών. Αυτών που στέκονται µε θάρρος, πρόσωπο µε πρόσωπο µε τον φακό, προκαλώντας δέος και ταραχή στο κοινό. Η απάνθρωπη αρρώστια και η βία της στους ανθρώπους, η κατοχή του σώµατος τους, αλλά όχι της ακατάλυτης ψυχής τους.
Ο γιατρός εθελοντής γενναίος και ακούραστος, έρχεται να επικυρώσει την διαταραγµένη από την ασθένεια νηφαλιότητα της καθηµερινότητας και να υπερασπιστεί τον άνθρωπο στη ζωή εν τάφω ως ηθικός συµπαραστάτης σε αυτή τη µατωµένη γραµµή της ελπίδας που συντάσσεται από τις κοινωνίες που γεννούν τις βάρβαρες κοινωνικές ανισότητες
Στους παρευρισκόµενους συντελεστές της πρεµιέρας η ανηψιά του Μ. Φουντουλάκη συγκλόνισε το κοινό µε τον λόγο της την παρρησία και την αµεσότητα µε την οποία προσδιόρισε το µήνυµα εκ µέρους της βιβλιοθήκης ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗ για την χανσενική µνήµη και τις αφανείς ηρωίδες γυναίκες των ασθενών:
“Η βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 2010 όταν σώθηκε το λαδάκι του Φουντουλάκη…Το λαδάκι του σώθηκε, αλλά το φως του δεν έσβησε’ και όπως λέει ο Ζιλιέν σε µια αποστροφή του λόγου του στο κελί του Φουντουλάκη.”∆εν έσβησε το φως του γιατί το φως είναι το αποτύπωµα που αφήνει κάθε άνθρωπος που φεύγει και που τον ακολουθεί και µας ακολουθεί Η βιβλιοθήκη µας έχει δύο σκοπούς:Την προώθηση της φιλαναγνωσίας, αλλά και της τοπικής ιστορίας στην Ελούντα και στον τόπο του Μεραµπέλλου! Σε αυτή τη στοχοθεσία βοήθησε πολύ και ανέβασε πολύ ψηλά τον πήχη η ταινία του Σταύρου Ψυλλάκη. ∆εν τον ευχαριστώ πανηγυρικά. Ο Σταύρος και ο Ζιλιέν είναι οικογένειά µας. Η βιβλιοθήκη και εγώ προσωπικά επιθυµούµε νατην αφιερώσουµε στις γυναίκες που δεν έγιναν πρωταγωνίστριες µιας άλλης ταινίας.
Στο Λενιώ του Φουντουλάκη …Στην Τασια του Ρεµουνδάκη ….
Στη Σωσώ τη νύφη του Μανώλη …
Στη Μαρία τη γειτόνισσα του Φουντουλάκη …
Στις 3 γειτόνισσες συγχωριανές του Μανώλη …
Στην κόρη του Μανώλη που ανέλαβε να διαφυλάξει και να προωθήσει την Χανσενική Μνήµη .Στη µνήµη της κόρης του Μανώλη που άκουσε τη συµβουλή του και δεν έδινε την επιστηµοσύνη της αλλά και µαζί χάριζε και το τεράστιο χαµόγελό της
Σταύρο και Ζιλιέν “ΓΕΙΑ στα χέρια σας” !!!!
“Είπε χαρακτηριστικά στην ολοκλήρωση της πρεµιέρας ο Ζιλιέν κρατώντας αγκαλιά τη σύζυγό του που επέλεξε να µείνει σιωπηλή: “Αναρωτιέµαι πολύ συχνά για ποιο λόγο ήθελα να συναντήσω τον κόσµο της διαφοράς …Αυτός πάντα αποσταθεροποιεί τις βεβαιότητες που νόµιζα ότι ήταν οριστικές!Πήρα το ρίσκο να µην είµαι προσεκτικός. Η ζωή πρέπει να έχει κίνηση…
Η προσοχή αποκοιµίζει τον άνθρωπο. Πώς να αντιµετωπίσω όλες τις δυσκολίες µε τη γλώσσα µε τα κρούσµατα µε τη συγκίνηση? Και τελικά άκουσα µέσα µου µια φωνή βαθιά που µου είπε Μην ξεχνάς !Έχεις ραντεβού µε τα θεµέλια της ζωής.. Και έτσι µπήκα στο νοσοκοµείο
Θαύµασα όµως πολύ το προσωπικό του νοσοκοµείου Ήταν σαν άγγελοι που έδωσαν προσωπική φροντίδα τους ασθενείς …..”
ΜΕΓΑΛΕΙΟ, ΗΘΟΣ. ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΡΙΓΗ ∆ΕΟΥΣ…Αναζητήστε τους όλους, µπροστά και πίσω από τις κάµερες !
Στην ταινία, στους τόπους της, στους δεσµούς που φώτισε και καλλιέργησε….
ΒΑΘΙΑ ΥΠΟΚΛΙΣΗ ΑΠΌ ΤΟ ΚΟΙΝΟ στους ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ και όχι αντίστροφα “ως είθισται” …. ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ!
*Η Μαρία ∆ρακάκη είναι Επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων µε ειδίκευση στην πολιτισµική επικοινωνία και πολιτιστική διαχείριση.
*Οι φωτογραφίες είναι λήψεις της δηµοσιογράφου Κάλλιας Καρτσάκη και την ευχαριστώ πολύ για την παραχώρηση
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Για την ταυτότητα και τους συντελεστές της ταινίας επισκεφτείτε τον ιστότοπο
www.pe-kritis.gr
*Η δηµιουργία της ταινίας ήταν µια πρωτοβουλία της βιβλιοθήκης «Μανώλης Φουντουλάκης» µε την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης και του ∆ήµου Αγίας Βαρβάρας Αττικής.
Το trailer ταινίας: https://vimeo.com/1058128056/217c68b5fb
Το trailer της προβολής στο ΟΛΥΜΠΙΟΝ: https://youtu.be/JL4D3A6WEA8
Για τον Σταύρο Ψυλλάκη
https://www.hellasdoc.gr/%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%BF%CF%82-%CF%88%CF%85%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CE%B7%CF%82
Για το βιβλίο του JulienGrivel
https://www.haniotika-nea.gr/os-esoteriko-taxidi/, Mαρία ∆ρακάκη ΠολιτισµΩΣ,
Endnotes
https://www.hartismag.gr/hartis-38/afierwma/to-swma-einai-ghia-na-vghazei-skepseis-opos-to-dasos-poilia-ki-anthismenois-klwnois#
Για την ταυτότητα και τους συντελεστές της ταινίας επισκεφτείτε τον ιστότοπο
www.pe-kritis.gr
