ΠΟΛΥΣΗΜΟΣ κι αγαπησιάρης ο Σεπτέμβρης που σε λίγο θα μας αποχαιρετίσει, “ήσυχα, όμορφα κι απλά”. Συνδέεται με τραγικά εθνικά γεγονότα (1922, 1955), με θρησκευτικά (14/9) και λαογραφικά δρώμενα, με αγροτικές εργασίες καθώς και με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς· με ανακαινίσεις σπιτιών και χώρων, με εκδόσεις νέων βιβλίων, αλλά και με φρούδες εξαγγελίες κομματικών υποσχέσεων από τη ΔΕΘ. Είναι ένας μήνας-μεταίχμιο.
ΤΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ μπαίνει ήπια, αν και οι υψηλές καλοκαιρινές θερμοκρασίες καλά κρατούν ακόμη. Ευτυχώς, υπάρχουν τα δροσερά μελτέμια που απαλύνουν το έτσι κι αλλιώς μεταβατικό στάδιο εποχών. Μισοκαλόκαιρο-μισοφθινόπωρο, διστάζεις να βγάλεις τα θερινά σου ρούχα. Όπου να ‘ναι θα αρχίσει να αποκαλύπτεται -στην κρητική ύπαιθρο- το μεγαλείο της Μεγάλης Φύσης: η μαγεία μιας νέας εποχής που γεννιέται με τους αέναους χρωματικούς κύκλους της· με τις πρώτες διστακτικές συννεφιές και καμιά φορά με μερικές αιφνίδιες “εκκαθαριστικές” βροχές που κατευνάζουν κάπως τις τελευταίες ζέστες.
ΚΑΙ, ΝΑ! ΣΗΚΩΝΕΤΑΙ σιγά σιγά η αυλαία της ουράνιας σκηνής αποκαλύπτοντάς μας μια πανδαισία αποχρώσεων του καφέ, του κίτρινου, του κόκκινου και του ήδη χλομού πράσινου στη φύση. Όλα τους σπεύδουν να ηρεμήσουν την φρυγμένη ύπαρξή μας. Να, και το αιφνίδιο στροβίλισμα του ανέμου που περιτυλίγει εκτοξεύοντας στα ύψη αυτοστρεφόμενους χορούς των πεσμένων φύλλων. Στίβες χωμάτων και σκουπιδιών στο διάβα μας, ομπρέλες, σαγιονάρες και καπέλα-απομεινάρια του καλοκαιριού στις παραλίες… Ύστατος τρελός χορός του καλοκαιριού, με τους θαλασσινούς ανέμους. Ένα πρελούντιο μελαγχολικό για το χειμώνα που όπου να’ναι φτάνει. Νά, κι η καταλλαγή της ψυχής που επιθυμούμε, μετά από ένα υπέρθερμο χανιώτικο καλοκαίρι, μετά από έναν υπερτουρισμό που σάρωσε σαν λαίλαπα την πόλη. Ήδη, τα Χανιά μας, είναι υπερφορτωμένα από σκόνη έργων “ανάπλασης!” του δήμου, αμφίβολης αποτελεσματικότητας, αφού ο χειμώνας θα δείξει. Όσοι μπόρεσαν να αποδράσουν μερικές μέρες, επιστρέφουν στην πόλη με βαριά καρδιά για τη χαμένη προσωρινά “ελευθερία” τους.
ΤΩΡΑ χρειάζεται λίγη ποίηση και ηρεμιστική μουσική, για να αναπνεύσει και να γευθεί η ψυχή μας, έστω λίγο άρωμα γιασεμιού που ξεχύνεται απ’ τις αυλές των χανιώτικων σπιτιών στα πεζοδρόμια, σμπρώχωντας το θέρος προς το τέλος του…
-ΣΚΟΡΠΙΟΙ στίχοι της Δημουλά (απόσπασμα), σαν τα σιωπηλά φύλλα, σαν τους ανθρώπους, που πέφτουν υποκύπτοντας στη μοίρα τους:
Άρχισε ψύχρα./Το γύρισε ο καιρὸς σε αναχώρηση.
Η πρώτη μέρα του Σεπτέμβρη/ ξοδεύτηκε σε κάποια υδρορροή.
Ως χθες ακόμα όλα έρχονταν./Ζέστες, η διάθεση για φως,
λόγια, πουλιά,/ πλαστογραφία ζωής.
Γονιμοποιούνταν κάθε βράδυ τα φεγγάρια, /πολλοί διάττοντες έρωτες
ήρθαν στον κόσμο τον περασμένο μήνα.
Τώρα η γνωστή ψύχρα /κι όλα να φεύγουν.
Ζέστες, πουλιά, η διάθεση για φως. /Φεύγουν τα πουλιά, ακολουθούν τα λόγια
η μία ερήμωση τραβάει πίσω της την άλλη/ με λύπη αυτοδίδακτη.
(…)
Κι εσύ τί κάθεσαι;/ Καιρός να μπεις κι εσύ στα αλλαγμένα.
Να γίνεις ότι αναρωτιόμουν πέρυσι:/«ποιος ξέρει τ᾿ άλλο μου φθινόπωρο;».
Καιρός να γίνεις «τ᾿ άλλο μου φθινόπωρο».
Άρχισε ψύχρα./ Ρίξε στην πλάτη σου ένα ρούχο ἀποδημίας.” (1)
-ΚΑΙ βέβαια ο Σεπτέμβρης ομοιοκαταληκτεί, όπως τον θέλει η ρομαντική Πολυδούρη. Συνταυτίζεται με τους επόμενους μήνες στους οποίους το φως ελαττώνεται, η ψύχρα γιγαντώνει, οι βροχές πολλαπλασιάζονται, η μελαγχολική μουσική της φύσης συγκινεί, οι νύχτες μεγαλώνουν και οι άνθρωποι απομονώνονται:
“Φίλε, του φθινοπώρου ήρθεν η Ώρα
στην πόρτα μου έξω. Κίτρινο φορεί
στεφάνι από μυρτιά. Στα νικηφόρα
χέρια της μία κιθάρα θλιβερή,
κιθάρα παλαιϊκή που κλει πληθώρα
μέσα της ήχους και ήχους. Ιερή
κοιτίδα. Κάθε πόνος, κάθε γνώρα
που ήταν γλυκιὰ και γίνηκε πικρή,
Ήχος μέσ᾿ στὴν καρδιά της αποστάζει.
Φίλε, του φθινοπώρου η Ώρα εκεί
στην πόρτα μου ήρθε δίχως να διστάζει
Και το κιθάρισμά της πότε πότε
σα να ‘τανε η φωνή σου η μυστικὴ
τους στίχους σου που μου τραγούδαες τότε”. (2)
-ΑΛΛΑ την αιώνια αισιοδοξία μας για “του κύκλου τα γυρίσματα” την περιέχει στο ολιγόστιχο ποίημά του, με τίτλο “Παραίνεση”, ο αγαπητός μας Νίκος Καρούζος:
“Να μη λυπάσαι που πέφτουν
τα φύλλα φθινόπωρο.
Η δική σου τρυφερότητα θαν τα φέρει
και πάλι στα δέντρα.
Δάκρυα μη χαλνάς· όλοι ανήκουμε
στην ανάσταση.” (3)
Ο ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ έχει ως αντίποδα τον Μάρτη. Ο Μάρτης προμηνύει την έκρηξη της άνοιξης, με την οργιώδη μυστική αναγέννηση της φύσης και τον κύκλο της νέας ζωής να φουντώνει. Αντίθετα, Ο Σεπτέμβρης είναι η πύλη του φθινοπώρου, με τον αργό θάνατο της φύσης προμηνύοντας ένα χειμώνα, όπου τα πάντα νεκρώνονται στη φύση. Νεκρώνονται; Όχι, βέβαια, διότι στο υπέδαφός της γής την περίοδο αυτή υπάρχει οργασμός προετοιμασίας: η νέα ζωή εκκολάπτεται και γεννιέται την άνοιξη, διαιωνίζοντας έτσι τις έννοιες “ζωή και θάνατο”. (19-9-25)
Σημειώσεις:
-(1)Αποδημητικές Καλημέρες-Κική Δημουλά (1931-2020) “Το λίγο του Κάσμου”, 1971
-(2) Μαρία Πολυδούρη (1902-1930), “Αφιέρωση” (Οι τρίλιες που σβήνουν) http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/maria_polydoyrh/oi_trillies_poy_sbhnoyn.htm
-(3) Νίκος Καρούζος (1926-1990), Παραίνεση, στο «Θρίαμβος χρόνου», εκδ. Απόπειρα, 1997
