Με αφορµή τη φετινή Ηµέρα της Γυναίκας, 8 του Μάρτη, θα θέλαµε να σταθούµε, µε λίγα λόγια για την καθεµιά, σε δύο γυναίκες της Ελληνικής Μυθολογίας οι οποίες έµειναν ως παραδείγµατα προς µίµηση για τις κατοπινές τους γενιές. Βέβαια, θα τις παρουσιάσουµε και θα ελέγξουµε το ρόλο τους έχοντας αποκλειστικά υπόψη τις δικές τους χωροχρονικές συνθήκες και το ιδεολογικό «περιβάλλον» της εποχής τους και όχι τα δικά µας χρόνια.
Θα ξεκινήσουµε µε την Πηνελόπη, την κόρη του Ικαρίου, η οποία έγινε γυναίκα του βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα. Όταν ο άνδρας της έφυγε για τον Τρωικό πόλεµο και την άφησε µόνη µε ένα µικρό παιδί, εκείνη έµεινε πιστή στους γαµήλιους όρκους της. Μολονότι επί χρόνια την πολιορκούσαν για να την νυµφευθούν πολυάριθµοι µνηστήρες, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί και µέσα στο παλάτι της και λεηλατούσαν το βιος του, η Πηνελόπη µε άµεµπτο χαρακτήρα και σηµαντικά ψυχικά αποθέµατα δεν ενέδωσε, αλλά αφοσιωµένη σύζυγος και συνετή µάνα περίµενε το γυρισµό του Οδυσσέα, ανατρέφοντας το γιο τους, Τηλέµαχο. Για την Πηνελόπη, το ήθος και τις πράξεις της αντλούµε µαρτυρίες από την «Οδύσσεια» του Οµήρου.
Ακολούθως, θα ασχοληθούµε µε την Αντιγόνη, τη µια από τις θυγατέρες του Οιδίποδα, του πολύπαθου βασιλιά της Θήβας, όπως µας εµφανίζεται στην οµώνυµη τραγωδία του Σοφοκλή και όχι στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ». Η Αντιγόνη, λοιπόν, αψηφά τους γραπτούς κανόνες του εφήµερου και θνητού άρχοντα, µε τους οποίους ο Κρέων, αυταρχικός και αλαζόνας, επιζητεί να σταθεροποιήσει την εξουσία του. Η ηρωίδα διαλέγει να πάρει το µέρος των άγραφων νόµων, οι οποίοι λειτουργούν ως συνεκτικός κρίκος των µελών των ανθρωπωκοινωνιών. Η Αντιγόνη δεν είναι µια υποταγµένη στη µοίρα της ανθρώπινη ύπαρξη, αλλά διαπράττει ένα ασήµαντο στο πέρασµα των χρόνων για τον ανθρώπινο νου και τρόπο ζωής νοµικό παράπτωµα, παρακούει τις διαταγές του τωρινού βασιλιά· στην πραγµατικότητα, όµως, δρώντας όπως έδρασε και µη µένοντας απαθής και αδρανής, απέτρεψε ένα µεγάλο διαχρονικής ισχύος ηθικό παράπτωµα, τη µη ταφή και κατά συνέπεια την ασέβεια σε νεκρό. Απέναντι από την Αντιγόνη στέκεται ο Κρέων, ο οποίος δε λογαριάζει το πατροπαράδοτο ηθικό δίκαιο, αλλά αναζητεί εις µάτην θεµέλια για την εξουσία του σε εφήµερα διατάγµατα και προσπαθεί να την εδραιώσει επιβάλλοντας ποινές σε όσους δεν πειθαρχούν στους νόµους του, οι οποίοι, όµως, όπως κάθε γραφτός νόµος, είναι πεπρωµένο να έχουν πρόσκαιρη ισχύ και δύναµη. Κατόπιν τούτων, η Αντιγόνη, στο φερώνυµο δράµα του Σοφοκλή, είναι, αν και χάνει τη ζωή της, η νικήτρια µε τις αιώνιας ισχύος και ακατάλυτες αρχές και αξίες που πρεσβεύει και τις συναφείς µε αυτές πράξεις της.
*Ο Γεώργιος Η. Ορφανός είναι φιλόλογος, Msc ∆ιαχ/σης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς
& ∆ιαχ/σης Πληροφ/κων συστηµάτων
