Ως «πηγή έµπνευσης και πατριωτισµού» και «σύµβολο που θα εµπνέει στο παρόν και στο µέλλον τον διαρκή αγώνα για ελευθερία» θα µείνει η απελευθέρωση της Γραµβούσας από τους επαναστάτες Κρητικούς τον Αύγουστο του 1825.
Η επέτειος τιµήθηκε το βράδυ της Τετάρτης στο Καστέλι Κισσάµου, σε µια εκδήλωση που διοργάνωσε ο Σύλλογος Αναβίωσης και ∆ιάσωσης της πολιτιστικής κληρονοµιάς της Επαρχίας Κισσάµου “Οι Κισσαµίτες”.
Η εκδήλωση πραγµατοποιήθηκε στην κατάµεστη πλατεία Τζανακάκη, και διανθίστηκε µε µουσική και χορό µε παραδοσιακά σχήµατα, ενώ ξεχωριστή ήταν η παρουσία των οµάδων µε ρούχα και οπλισµό της εποχής καθώς και το λάβαρο των επαναστατών.
Κεντρικός οµιλητής της εκδήλωσης ήταν ο προϊστάµενος του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης κ. Κώστας Φουρναράκης, ο οποίος τόνισε πως στις 2 Αυγούστου του 1825 είχαµε «ένα γεγονός κορυφαίο που αφορά τη νεότερη Ιστορία της Κρήτης, και όχι µόνο την Ιστορία της Κισσάµου. Η κατάληψη της Γραµβούσας αναζωπύρωσε την επανάσταση στην Κρήτη συνολικά. Η ελεύθερη νησίδα έγινε το καταφύγιο για τα κυνηγηµένα από τους Τούρκους γυναικόπαιδα και το πολιτικό και στρατιωτικό κέντρο από το οποίο συντονίζοταν ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας της Κρήτης. Στην πολιτεία που δηµιουργήθηκε εκεί, συγκεντρώθηκαν Κρητικοί από όλη την Κρήτη, αλλά από άλλα µέρη του Ελληνισµού. Ο πληθυσµός της Γραµβούσας είχε φτάσει, το 1828, σε έξι χιλιάδες άτοµα».
Για το επεισόδιο που διαδραµατίστηκε τα ξηµερώµατα της 2ας Αυγούστου του 1825, ο οµιλητής παρατήρησε πως «έντεκα παλληκάρια µε ένα ευφυές στρατηγικό τέχνασµα εξαπάτησαν τον Τούρκο φρούραρχο και κυρίευσαν το κάστρο της Γραµβούσας. Σφακιανοί, Κισσαµίτες, Σελινιώτες, Κυδωνιάτες και Αποκορωνιώτες κατόρθωσαν να µπουν πρώτοι στο φρούριο. Για το γεγονός και τις διάφορες ιστορικές αφηγήσεις επ’ αυτού έχουµε αναφερθεί σε παλαιότερο δηµοσίευµά µας στα “Χανιώτικα νέα”, αλλά και σε ανακοίνωση στο Κρητολογικό Συνέδριο του 2022. Αποδίδουµε την ύψιστη τιµή στα έντεκα παλληκάρια που µε το ευφυές τέχνασµα τους πρώτα µπήκαν στο φρούριο και ύψωσαν τη σηµαία της λευτεριάς. Μα δεν πρέπει να λησµονούµε και όλους εκείνους, επώνυµους και ανώνυµους, που οργάνωσαν την κατάληψη και που, επί τόσα χρόνια, κράτησαν τη Γραµβούσα ελεύθερη. Τα µεγάλα ιστορικά κατορθώµατα δεν είναι ποτέ έργο µεµονωµένων ανθρώπων ή µικρών οµάδων· είναι συλλογικά επιτεύγµατα, καρπός κοινής προσπάθειας, συνεννόησης και οµόνοιας για έναν υψηλό σκοπό.
Ο όρκος που έδωσαν οι χίλιοι τριακόσιοι πατριώτες όταν ξεκίνησαν από την Πελοπόννησο για την επιχείρηση κατάληψης της Γραµβούσας ήταν ο εξής. “Ορκιζόµεθα επ’ ονόµατι της οµοουσίου και αδιαιρέτου Τριάδος ότι θέλοµεν φυλάττει τα ακόλουθα: (το προσάρµοσα στη δηµοτική):
– Να έχουµε µεταξύ µας αγάπη και οµόνοια για το καλό της Πατρίδας. *Να διατηρήσουµε τους νόµους του Έθνους.
– Να έχουµε υπακοή στις διαταγές της Εθνικής και της Τοπικής ∆ιοικήσεως.
– Όσοι από εµάς φανούν παρήκοοι και απειθείς να τιµωρούνται κατά τους ιερούς νόµους.
– Να εργαζόµαστε για την πατρίδα µας µε ζήλο, µε πατριωτισµό και άκρα προθυµία και ο µόνος σκοπός µας να αποβλέπει εις το κοινό όφελος και εις την ελευθερίαν της Πατρίδας”.
Αυτός ήταν ο όρκος των Γραµβουσιανών. Η οµόνοια, η υπακοή στους νόµους, και ο πατριωτισµός ήταν οι ακρογωνιαίοι λίθοι ενός συλλογικού εγχειρήµατος που είχε ως στόχο την απελευθέρωση της Κρήτης. Γιατί κάθε επανάσταση δεν ήταν µια ατοµική πράξη ηρωισµού, αλλά µια πράξη ενότητας, πειθαρχίας και πίστης σε ανώτερα ιδανικά. Τα µηνύµατα αυτού του όρκου παραµένουν εξαιρετικά επίκαιρα και χρήσιµα και στην κοινωνία µας που πλήττεται από την κρίση αξιών, την ατιµωρησία, τη διχόνοια, τον ατοµισµό και την απουσία πατριωτικού φρονήµατος».
Στη συνέχεια, ο οµιλητής τόνισε πως «τη µέρα που καταλήφθηκε η Γραµβούσα καταλήφθηκε από άλλη οµάδα επαναστατών και το φρούριο της Κισσάµου, µέσα στο οποίο ψηφίστηκε ο οργανισµός διοίκησης της ελεύθερης Κρήτης, ένα αντιπροσωπευτικό σύστηµα διοίκησης, που ονοµάστηκε Κρητικό Συµβούλιο. Στην ελεύθερη Γραµβούσα κτίστηκε ναός της Παναγίας, τη βοήθεια της οποίας είχαν επικαλεστεί οι αγωνιστές όταν ξεκίνησαν µε τα πλοία από την Πελοπόννησο, ανεγέρθηκε µνηµείο για τους πεσόντες της εφόδου του 1823 και οργανώθηκε σχολείο. Στο Συµβούλιο της Γραµβούσας συµµετείχαν εκπρόσωποι από τους τέσσερις νοµούς της Κρήτης και έπειτα στο Κρητικό Συµβούλιο εκπρόσωποι από όλες τις επαρχίες. Η Τοπική ∆ιοίκηση της Γραµβούσας συντόνιζε τον Αγώνα και µεριµνούσε για τη ζωή των πολιτών στην ελεύθερη Νησίδα. Η Γραµβούσα έγινε, επίσης, η έδρα της αρχιεπισκοπής των ελεύθερων περιοχών της Κρήτης. Από τη Γραµβούσα ξεκινούσαν οι “Καλησπέρηδες” ή “Παταξίες”, που νύχτα έκαναν αιφνιδιαστικές επιθέσεις για να τιµωρήσουν τις αυθαιρεσίες των Τούρκων και να αρπάξουν τα αναγκαία για την επιβίωσή τους τρόφιµα. Στην υπόλοιπη Ελλάδα οι “Καλησπέρηδες” λέγονταν από τους Τούρκους και κλέφτες, αλλά ο Μακρυγιάννης τους ονοµάζει “µαγιά της λευτεριάς”».
Στη συνέχεια ο κ. Φουρναράκης έθιξε το ζήτηµα της “πειρατείας” της Γραµβούσας λέγοντας πως «οι Γραµβουσιανοί ήταν επαναστάτες µε αρετή και πατριωτισµό, που θυσίασαν τη ζωή και την περιουσία τους στον αγώνα για την ελευθερία της Κρήτης. Ήταν ποτέ δυνατόν κοινοί “πειρατές” να δώσουν τη ζωή και την περιουσία τους για τον Αγώνα ή να ενδιαφερθούν για την ίδρυση Σχολείου στην πολιτεία τους; Η Επιτροπή για την ανέγερση του Σχολείου αναφέρει σε εγκύκλιό της τα εξής: “Το πλέον θεάρεστον και επαινετώτερον έργον εις όλον τον κόσµον είναι η σύστασις ενός σχολείου εις την νήσον µας ταύτην εις το οποίον θέλουν διδάσκωνται τα τέκνα µας την καλήν ανατροφήν, τον πατριωτισµόν, και την αρετήν, τρία πράγµατα τα οποία χαρακτηρίζουσι και τον καλόν χριστιανόν και τον καλόν άνθρωπον”. Στον ιερό βράχο της Γραµβούσας έλαµψε ο πατριωτισµός, γεννήθηκε η Κρητική ελευθερία και ξεσκεπάστηκε η υποκρισία των Μεγάλων ∆υνάµεων της εποχής. Η Πολιτεία της Γραµβούσας είναι το µόνο µέρος της ελληνικής επικράτειας που πολιορκήθηκε και καταλήφθηκε το 1828, όχι από τους Τούρκους αλλά και από τους Αγγλογάλλους. Χαίροµαι που έστω και µετά από 200 χρόνια αρχίζει να αλλάζει η αντίληψη για τη Γραµβούσα όχι µόνο των ιστορικών αλλά και όσων ενδιαφέρονται για την ιστορία του τόπου µας. Οι παλαιότεροι ιστορικοί, µε προεξάρχοντα τον Άγγλο Τ. Γκόρντον παρουσίαζαν τη Γραµβούσα ως το νησί των πειρατών, που δικαίως κατέστρεψε η θαλασσοκράτειρα Μ. Βρετανία. Αυτό το αφήγηµα είχε επιβληθεί άκριτα σε Έλληνες και ξένους ιστορικούς µέχρι πριν από λίγα χρόνια. Μόνη εξαίρεση ήταν ο Καλλίνικος Κριτοβουλίδης, τον οποίο όµως απέφευγαν οι νεότεροι να µελετήσουν συστηµατικά».
Ακολούθησε µια παρουσίαση- αφήγηση των γεγονότων µε βάση κείµενο του ιστορικού Γιάννη Σκαλιδάκη, από τον κ. Μιχάλη Αεράκη, που εξήρε τον µητροπολίτη Αµφιλόχιο που έδωσε το “παρών” στην εκδήλωση, για την προσφορά του.
Στην εκδήλωση συµµετείχαν µεταξύ άλλων οι: Παραδοσιακός Σύλλογος Νοµού Χανίων “Τα Σφακιά”, Ριζίτικη και Χορευτική Οµάδα Σφακίων, Πολιτιστικός-Παραδοσιακός Σύλλογος Σελίνου – Ριζίτικη και Χορευτική Οµάδα, Πολιτιστικός Σύλλογος “Το Ρόδο” – Οµάδα ιστορικών αναπαραστάσεων “Οι Καλησπέρηδες”, Σύλλογος Ριζιτών Κισσάµου “Η Κίσσαµος” και ο Σύλλογος Αναβίωσης και ∆ιάσωσης της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς της Επαρχίας Κισσάµου “Οι Κισσαµίτες”.
