Η ευθανασία ως υπέρτατη ένδειξη αγάπης και ηρωισµού θα πρέπει κάποτε να µας απασχολήσει ως κοινωνία …
Την αφορµή για να γράψω για το σηµερινό θέµα µου την έδωσε ένα άρθρο γνώµης της Λασκαρίνας Λιακάκου στη LiFO µε τίτλο «Όλα τα ’χαµε στην Ελλάδα, η ευθανασία µας έλειπε».
Σε αυτό η αρθρογράφος στρέφεται κατά της ευθανασίας θεωρώντας ότι κάθε σχετική κουβέντα µετατρέπεται στο ερώτηµα «πώς θα πεθάνουν πιο εύκολα οι φτωχοί που επιβαρύνουν τα συστήµατα υγείας». Μάλιστα, συνδέει το ζήτηµα της ευθανασίας µε τις πρόσφατες δολοφονίες δύο 85χρονων γυναικών (µιας καρκινοπαθούς στο Ρέθυµνο και µιας ανοϊκής στο Χαϊδάρι). Τις δολοφόνησαν συγγενείς τους που δεν άντεχαν να τις βλέπουν να υποφέρουν.
Προσωπικά, έχοντας ζήσει 30 χρόνια στο Βέλγιο, που νοµοθέτησε την αποποινικοποίηση της ευθανασίας από το 2002, έχω έλθει πολύ κοντά σε σχετικές περιπτώσεις. Πρόσφατα, συζητώντας µε µια πολύ καλή φίλη, αυθόρµητα µου είπε ότι έχει ήδη κάνει «τα χαρτιά» της. Κι αυτό όχι γιατί πάσχει από κάποια βαριά, ανίατη αρρώστια. Αλλά επειδή δεν θέλει να ταλαιπωρήσει τους δικούς της, όταν και αν, βρεθεί µε άνοια, µε κάποια βαριά µορφή καρκίνου, ή προσβληθεί από κάποια άλλη ανίατη ασθένεια.
Γιατί η ευθανασία είναι κατ’ αρχάς η υπέρτατη ένδειξη αγάπης προς την οικογένεια µας στα µέλη της οποίας δεν θέλουµε να επιβάλουµε την «υποχρέωση» να µας παρέχουν παρηγορητική φροντίδα όταν θα είµαστε κατάκοιτοι, αποκοµµένοι από το περιβάλλον µε το οποίο δεν θα µπορούµε να επικοινωνούµε πια και το µόνο που θα πετυχαίνουµε είναι να ταλαιπωρούµε τα πρόσωπα που µας αγαπάνε και νοιώθουν την υποχρέωση να µας περιποιηθούν. Επειδή θεωρούν ότι έτσι κάνουν το καθήκον τους, ενώ στην πραγµατικότητα λιώνουν επιβαρύνοντας τη δική τους υγεία.
Αλλά και η υπέρτατη ένδειξη ηρωισµού, όπως µας διδάσκει η αρχαιοελληνική µας παράδοση. Ας αναλογιστούµε ότι ο πρώτος που φέρεται να αποφάσισε να προχωρήσει σε ευθανασία ήταν ο Ηρακλής. Ο οποίος, όταν φόρεσε το δηλητηριασµένο πουκάµισο που του έδωσε η γυναίκα του και άρχισε να υποφέρει από φρικτούς πόνους, µάζεψε ξύλα και παρακάλεσε τον Φιλοκτήτη, που τον λυπήθηκε, να ανάψει τη φωτιά πάνω στην κορυφή του βουνού Οίτη, µε αποτέλεσµα να καεί ζωντανός. Γι’ αυτό και µετά τον θάνατό του αποθεώθηκε και έγινε δεκτός στον Όλυµπο ανάµεσα στους θεούς.
Η ευθανασία στο κόσµο. Όπως αναφέρθηκε στο πλαίσιο µιας συζήτησης του Society Uncensored στη Μικρή Σκηνή της Στέγης (του Ιδρύµατος Ωνάση) µε τίτλο «Τελική έξοδος», «οκτώ χώρες στον κόσµο συν κάποιες Πολιτείες της Αυστραλίας επιτρέπουν σήµερα υπό αυστηρές προϋποθέσεις την ενεργητική εθελοντική ευθανασία. Από αυτές οι πέντε είναι ευρωπαϊκές (Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεµβούργο, Ισπανία, Πορτογαλία), µε τη Μεγάλη Βρετανία να είναι η αµέσως επόµενη “υποψήφια”. Η Ελβετία την αποδέχεται επίσης αλλά µόνο για ξένους υπηκόους.
Αρκετά περισσότερες είναι οι χώρες όπου επιτρέπεται η παθητική ευθανασία (άρνηση θεραπείας/απόσυρση υποστήριξης ζωής), ανάµεσά τους και η Ελλάδα, όπου πάντως η υποβοηθούµενη αυτοκτονία κάθε µορφής αποτελεί ποινικό αδίκηµα και επισύρει πέντε χρόνια φυλάκιση ή και παραπάνω για το πρόσωπο που συνέργησε. Στον Καναδά, πάλι, που από το 2016 επιτρέπει την εθελοντική ευθανασία, ένα 7% του πληθυσµού συναινεί να εφαρµοστεί και στους ίδιους».
Η διαδικασία της ευθανασίας στο Βέλγιο είναι ιδιαίτερα αυστηρή και εξελίσσεται σε δύο στάδια. Ο υποψήφιος πρέπει να έχει τα λογικά του και να έχει δηλώσει εγγράφως και εγκαίρως την επιθυµία του να κινηθεί η διαδικασία της ευθανασίας. Το αίτηµα πρέπει να γίνει στον οικογενειακό γιατρό που γνωρίζει όλο το ιστορικό του ασθενούς και ο οποίος υποβάλλει µια εµπεριστατωµένη έκθεση σε εξειδικευµένο νοσοκοµειακό κέντρο όπου θα πραγµατοποιηθεί η ευθανασία.
Εκεί, ο ασθενής θα πρέπει να συναντήσει έναν εξειδικευµένο γιατρό ο οποίος θα βεβαιώσει πως η απόφασή του έχει ληφθεί εθελοντικά, µετά από βαθιά σκέψη, είναι επαναλαµβανόµενη και χωρίς εξωτερική πίεση. Ο ασθενής µπορεί να συνοδεύεται και από κάποιο πρόσωπο εµπιστοσύνης. Ειδικές αυστηρές διατάξεις ισχύουν και για ανήλικους µε αποδεδειγµένη ευθυκρισία και ικανότητα λήψης αποφάσεων.
Ερευνώντας το σηµερινό θέµα έπεσα και στο τελευταίο έργο του καταξιωµένου σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά. Έχει τίτλο «Τελευταία πνοή» και πραγµατεύεται µια σειρά από ιστορίες ασθενών που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο της ζωής τους και πώς συµπεριφέρονται οι δικοί τους άνθρωποι. Το κυριότερο δίδαγµα από αυτές και άλλες τέτοιες ιστορίες είναι ότι ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει ακριβώς από τι πάσχει και ποιες είναι οι προοπτικές του.
∆υστυχώς, στη χώρα µας δεν έχουµε αυτή την κουλτούρα της ειλικρίνειας. Προσπαθούµε να κρύψουµε από τον ασθενή την πραγµατική του κατάσταση, απαιτώντας και την συνένοχη σιωπή των γιατρών. Θυµάµαι, το παράπονο ενός θείου µου, όταν κατάλαβε ότι βρισκόταν στο τελικό στάδιο πριν την αναχώρηση. «Γιατί µου το κρύψατε;» είπε, και το βλέµµα του εξέφραζε όχι µόνο απορία αλλά και απέραντη θλίψη …
Ξέρω πως το ζήτηµα της ευθανασίας δεν είναι το ευκολότερο θέµα συζήτησης, ιδίως όταν απευθύνεται σε µια κοινωνία η οποία φαίνεται πως δεν είναι ακόµη έτοιµη να το συζητήσει και πολύ περισσότερο να νοµοθετήσει σχετικά. Γιατί εκτός από ζήτηµα κουλτούρας, στην Ελλάδα έχουµε ένα προβληµατικό σύστηµα υγείας το οποίο δεν περιλαµβάνει οργανωµένη παρηγορητική φροντίδα.
Ας ελπίσουµε ότι κάποτε θα καταλάβουµε ότι δεν µπορούµε να καταστρέφουµε τις ζωές των παιδιών µας, επιβάλλοντας τους να µας φροντίζουν µέχρι να ξεψυχήσουµε. Και δεν είναι το κόστος µε το οποίο επιβαρύνεται το Εθνικό Σύστηµα Υγείας. Αλλά οι επιπτώσεις στη σωµατική και ψυχική υγεία των «φροντιστών» που συχνά καταλήγουν να χρειάζονται περισσότερη φροντίδα οι ίδιοι …
Στην ηλεκτρονική ανάρτηση του άρθρου στο ιστολόγιό µου ενσωµατώνονται συστηµατικά υπερσύνδεσµοι προς τις πηγές που χρησιµοποιούνται.
*O Παναγιώτης Αλεβαντής είναι φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή http://alevantis.blogspot.com
