Μερικά σημαντικά μαθήματα από την ζωή ενός μεγάλου Έλληνα, η βιογραφία του οποίου αξίζει να διαβαστεί με προσοχή
Πριν από λίγες μέρες τελείωσα την ανάγνωση της δίτομης βιογραφίας «Ελευθέριος Βενιζέλος, Ο άνθρωπος, ο ηγέτης» του φίλου Νίκου Παπαδάκη (έκδοση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος» και του Βιβλιοπωλείου της Εστίας). Σήμερα, θα μοιραστώ μαζί σας μερικές από τις εντυπώσεις που απεκόμισα από την ανάγνωση του εμβληματικού αυτού έργου.
Θέλω να τονίσω ότι το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα σαν καλογραμμένο μυθιστόρημα. Παράλληλα, το πλήθος των βιβλιογραφικών παραπομπών εξασφαλίζει την ιστορική του αξία. Θεωρώ ότι εκτός από τους επαίνους για την αξία του ως ιστορικό έργο (στις διάφορες παρουσιάσεις του βιβλίου ακούστηκαν πολλοί και δικαιολογημένοι) το βιβλίο αξίζει και επαίνους ως λογοτεχνικό πόνημα!
Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο αυτό πρέπει να το διαβάσουν κατ’ αρχάς όλοι οι συμπατριώτες μας που ισχυρίζονται ότι είναι επαναστάτες. Ο επαναστάτης του Θερίσου έχει πολλά να διδάξει σε όσους είναι έτοιμοι να αδράξουν το πιστόλι της τρομοκρατίας, το ντουφέκι της απεργίας και τα λοστάρια της ακτιβιστικής διαμαρτυρίας, χωρίς να έχουν διαμορφώσει έναν ρεαλιστικό στόχο και ένα μακροπρόθεσμο όραμα. Ιδίως όταν φαίνεται πως στην πραγματικότητα αγωνίζονται για τους εαυτούς τους και για τα ρουσφέτια της παρέας τους κι όχι για το κοινό καλό.
Επιπλέον, όλο το βιβλίο αποτελεί εγχειρίδιο για όσους θέλουν να αποκαλούνται φιλελεύθεροι αλλά και δημοκράτες. Πολλοί καταλογίζουν στον Βενιζέλο την απόφαση του να πάει σε εκλογές το 1920 ως το μεγαλύτερο του σφάλμα. Νομίζω, ότι αυτή του η πράξη αποτελεί την ύψιστη απόδειξη της δημοκρατικότητάς Βενιζέλου όπως και ο αγώνας του να αποτρέψει τη δικτατορία που ήθελε να επιβάλει ο Πλαστήρας μετά τις εκλογές του 1933. Ένα άλλο σημείο που αξίζει να τονιστεί είναι ότι ο Βενιζέλος αγωνίστηκε εναντίον της τουρκικής αλλά και της πριγκιπικής δεσποτείας χωρίς στη συνέχεια να αγνοήσει τους διαφωνούντες και τις μειονότητες.
Το βιβλίο είναι ιδιαίτερα επίκαιρο και για τους σύγχρονους πολιτικούς. Διαβάζω σχετικά με την προεκλογική εκστρατεία για τις εκλογές του 1928 στην ενότητα «Ειλικρίνεια που τρομάζει» τα εξής: «Δεν θέλησε να είναι ευχάριστος. Και δεν δίστασε να πει, ορθά-κοφτά, από το προεκλογικό μπαλκόνι, ότι η κυβέρνησή του δεν επρόκειτο να κάνει νέες προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων, αφού οι υπηρετούντες ξεπερνούσαν κατά πολύ τον απαιτούμενο αριθμό, επιβαρύνοντας υπέρμετρα τον προϋπολογισμό. Οι πλεονάζοντες, είπε, ίσως έφταναν και τις 10.000. Την ίδια στιγμή, όμως, δεν ήταν διατεθειμένος να προβεί σε απολύσεις, “διότι δεν είναι εύκολον να ριφθεί εις τους δρόμους από της μιας ημέρας εις την άλλην τόσος αριθμός βιοπαλαιστών”».
«Η δεύτερη αρνητική του δέσμευση αφορούσε τη φορολογία, για την οποία παραδέχθηκε ότι ήταν βαριά και άνιση, η κατάσταση του προϋπολογισμού ωστόσο δεν άφηνε περιθώρια για ελαφρύνσεις. “Δεν επαγγέλλομαι καμμίαν άμεσον ελάττωσιν των φόρων”, είπε, προτού η αύξηση των εσόδων και μια βελτίωση της οικονομικής κατάστασης επιτρέψει τη μείωσή τους». Οι όψιμοι φιλελεύθεροι νομίζω ότι θα πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα τις δύο παραπάνω παραγράφους.
Φυσικά το βιβλίο είναι επίσης απαραίτητο σε όλους τους ερασιτέχνες διπλωμάτες. Που θεωρούν ότι οι διεθνείς σχέσεις ρυθμίζονται με όρους καφενείου ή ποδοσφαίρου. Είναι ξεκάθαρο πως ό,τι πέτυχε ο Βενιζέλος όσον αφορά την επέκταση της Ελληνικής επικράτειας το πέτυχε πάνω απ’ όλα γιατί ήταν ρεαλιστής και ήξερε να συνάπτει τις κατάλληλες συμμαχίες. Κάτι που δυστυχώς όσοι ασχολήθηκαν και ασχολούνται με την ελληνική εξωτερική πολιτική φαίνεται συχνά να λησμονούν.
Το βιβλίο του Νίκου Παπαδάκη με βοήθησε επίσης να καταλάβω καλύτερα τον εθνικό διχασμό αλλά και την καταστρεπτική επίπτωση που είχαν οι ενέργειες της βασιλικής οικογένειας και του περιβάλλοντός της. Το αντιβενιζελικό πάθος του Κωνσταντίνου αλλά και του Ιωάννη Μεταξά στοίχισε πολλά στη χώρα – κυρίως λόγω της προώθησης ανίκανων στελεχών στην κυβέρνηση και στη στρατιωτική ιεραρχία, στελέχη, τα οποία ως μόνο προσόν είχαν τον αντιβενιζελισμό τους.
Αντίθετα, ο Βενιζέλος δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει συχνά, ακόμη και σε καίριες θέσεις, ανθρώπους τους οποίους είτε δεν γνώριζε προσωπικά, είτε με τους οποίους τον χώριζαν ιδεολογικές διαφορές. Έδωσε έτσι πολλά μαθήματα αξιοκρατίας, κάτι που δυστυχώς χρειάζεται ιδιαίτερα και στις μέρες μας.
Πολλοί κατηγορούν τέλος τον Βενιζέλο για τη θέσπιση της νομοθεσίας περί ιδιώνυμου. Φαίνεται όμως ότι η θέσπισή της κρίθηκε αναγκαία για να αντιμετωπιστούν οι θέσεις του ΚΚΕ για αυτοδιάθεση και ανεξαρτησία της Μακεδονίας και της Θράκης και οι προσπάθειες του να δημιουργήσει οργανώσεις και στο πλαίσιο του στρατεύματος. Ωστόσο, ο Παπαδάκης ισχυρίζεται πως επί κυβερνήσεως Βενιζέλου, ελάχιστοι εκτοπίστηκαν ή καταδικάστηκαν με βάση το νόμο αυτόν.
Συμπερασματικά, η εικόνα του Βενιζέλου που απεκόμισα διαβάζοντας την δίτομη αυτή βιογραφία μπορεί να συνοψισθεί ως εξής. Διανοούμενος αλλά και καταδεκτικός, ολιγαρκής για τον εαυτό του αλλά έτοιμος να ξοδευτεί για τους άλλους, υπερδραστήριος και προνοητικός για να πετύχει πολύπλοκους στόχους, δεινός ρήτορας και διαπραγματευτής αλλά και ρεαλιστής.
Νομικός, ο οποίος κατανοούσε τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των νόμων που θέσπιζε, στρατηγικός αναλυτής της διεθνούς σκηνής, με διεθνή αναγνώριση – τον οποίο όμως οι Έλληνες προσπάθησαν να δολοφονήσουν δύο φορές και εναντίον του οποίου οργανώθηκε πανελλήνιο ανάθεμα!
Μαζί με το παράδειγμα του, ο Βενιζέλος μας άφησε πολλές παρακαταθήκες. Διαβάζοντας την βιογραφία του κατάλαβα ότι ίσως να μην είμαστε άξιοι να περπατήσουμε στα χνάρια του, αφού εν πολλοίς υιοθετούμε τις μεθόδους, τη ρητορική, συχνά ακόμη και την ιδεολογία των αντιπάλων του – μια σίγουρη συνταγή για εθνικές κρίσεις και τραγωδίες …
*Φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis. blogspot.com
