Εισαγωγή
To Nεφέλωμα ΙC1396 ή Elephant΄s Trunk (προβοσκίδα του Ελέφαντα), όπως έχει επικρατήσει λόγω του σχηματος του.Είναι ένα νεφέλωμα εκπομπής πλούσιο σε υδρογόνο και οξυγόνο από όπου και το μπλέ χρώμα. Η απόσταση του από την Γη είναι περίπου 2.400 έτη φωτός. Στο πολύ εντυπωσιακό αυτό νεφέλωμα μπορείς να παρατηρήσεις νεαρά άστρα αλλά και πολλά πυκνά και σκοτεινά συμπυκνώματα ύλης από τα οποία θα γεννηθούν επίσης νέα άστρα.
Για την καταγραφή του
Στις δύο σημερινές αστροφωτογραφίες χρησιμοποίησα ψυχόμενες αστροκάμερες στους -30°C σε συνδυασμό με κλασικά φίλτρα στο ορατό φάσμα (φωτογραφία RGB) , και ειδικά φίλτρα στενού φάσματος Υδρογόνου ,Οξυγόνου και Θείου (φωτογραφία narrowband)., και δυο διαφορετικού εστιακού μήκους τηλεσκόπια. Εγιναν πολλές λήψεις μεγάλου χρόνου έκθεσης (μέχρι και 20 λεπτών με τα φίλτρα narrowband) σε 3 νύχτες και στη συνέχεια αρκετές ώρες επεξεργασίας με ειδικά προγράμματα. Στην φωτογραφία narrowband βλέπουμε περισσότερες λεπτομέρειες σε σχέση με την φωτογραφία στο ορατό φάσμα (RGB) που είναι πιο “φτωχή” . Παρατηρούμε ξεκάθαρα τα τρία χημικά στοιχεία που αντιπροσωπεύουν τα φίλτρα Υδρογόνου ,Οξυγόνου και Θείου (Υδρογόνο=Μπλέ, Οξυγόνο= πράσινο , Θείο=καφεκιτρινο ) . Είναι επίπονη διαδικασία το τελικό αποτέλεσμα όμως σε αποζημιώνει.
Φωτογράφιση με φίλτρα στενού φάσματος Ha Oiii και Sii – Παλέττα Hubble
Τα «στενά» narrowband φίλτρα μας επιτρέπουν να απομονώνουμε πολύ συγκεκριμένες και στενές περιοχές του φάσματος. Αν και τα νεφελώματα εκπομπής εκπέμπουν το μεγαλύτερο ποσοστό τους στη γραμμή του υδρογόνου, ένα σημαντικό και ικανό προς καταγραφή μέρος του εκπεμπόμενου φωτός εντάσσεται στην περιοχή του θείου και του οξυγόνου. Χρησιμοποιώντας φίλτρα υδρογόνου (656 nm) ως Green , οξυγόνου (500.7 nm) ως Blue και θείου (672.4 nm) ως Red αντίστοιχα είμαστε σε θέση να καταγράψουμε τις κυρίαρχες ομάδες ιονισμένων αερίων που σχηματίζουν το νεφέλωμα και μπορούμε να συνθέσουμε φωτογραφίες που απομονώνουν και αποδίδουν, αν όχι καλύτερα, τουλάχιστον με διαφορετικό τρόπο και σίγουρα με περισσότερο λεπτομέρεια τη δομή του τελευταίου. Η αντιστοιχία του RGB με τη γραμμή Hα, ΟΙΙΙ και SII, είναι μάλλον αυθαίρετη αλλά εξυπηρετεί τους σκοπούς μας προκειμένου να συνθέσουμε μια έγχρωμη εικόνα και να αναδείξουμε λεπτομέρειες και την κατανομή των στοιχείων στο φωτογραφιζόμενο αντικείμενο. Πρόκειται για τη λεγόμενη παλέτα Hubble, καθώς αυτή η σύνθεση χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά σε λήψεις που έγιναν με το συγκεκριμένο τηλεσκόπιο.
Στην αστρονομία
To νεφέλωμα της προβοσκίδας του Ελέφαντα είναι μια συγκέντρωση διαστρικού αερίου και σκόνης στο εσωτερικό της πολύ μεγαλύτερης ιονισμένης περιοχή του IC 1396, βρίσκεται στον αστερισμό του Κηφέα, περίπου 2.400 έτη φωτός μακριά από τη Γη . Το τμήμα του νεφελώματος της Προβοσκίδας στην εικόνα είναι το σκοτεινό πυκνό IC 1396A και ονομάστηκε έτσι γιατί με λίγη φαντασία θυμίζει προβοσκίδα Ελέφαντα. Το φωτεινό χείλος είναι η επιφάνεια του πυκνού νέφος το οποίο φωτίζεται και ιονίζεται από ένα πολύ φωτεινό και τεράστιο αστέρι που βρίσκεται στα δυτικά της IC 1396A . Ολόκληρη η περιοχή IC 1396 ιονίζεται από το τεράστιο αστέρι , εκτός από πυκνά σφαιρίδια που μπορούν να προστατευθούν από τις σκληρές υπεριώδεις ακτίνες του αστεριού. Ο κορμός του νεφελώματος της Προβοσκίδας του Ελέφαντα πιστεύεται ότι είναι μια περιοχή σχηματισμού άστρων , που περιέχει μερικά πολύ μικρά (κάτω από 100.000 yr ) αστέρια που ανακαλύφθηκαν σε υπέρυθρες εικόνες το 2003 . Δύο λίγο παλαιότερα, αλλά ακόμα νέα άστρα βρίσκονται σε μια μικρή , κυκλική κοιλότητα στο κεφάλι της προβοσκίδας. Οι άνεμοι από αυτά τα νεαρά άστρα ίσως να έχουν αδειάσει την κοιλότητα. Το νεφέλωμα βρίσκεται στον αστερισμό του Κηφέα
Αστερισμός του Κηφέα
Ο Κηφεύς (Λατινικά: Cepheus, συντομογραφία: Cep) είναι αστερισμός που σημειώθηκε για πρώτη φορά στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Ο Κηφεύς βρίσκεται ολόκληρος στο βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, είναι μάλιστα τόσο βόρειος αστερισμός ώστε στα χρόνια μας είναι αειφανής από την Ελλάδα.. Συνορεύει με τους εξής αστερισμούς: Μικρά Άρκτο, Δράκοντα, Κύκνο, Σαύρα, Κασσιόπη και Καμηλοπάρδαλη. Είναι ένας αμυδρός αστερισμός και αναγνωρίζεται από ορισμένους στον ουρανό ως ένα μεγάλο «Κ» ανοικτό προς την Κασσιόπη.
Ιστορικά
Ο Αχιλλεύς Τάτιος ισχυριζόταν ότι ο αστερισμός αυτός ήταν γνωστός στην αρχαία Μεσοποταμία, αναγνωριζόμενος ως ο γιος του Βήλου. Αυτή η παράδοση κληρονομήθηκε από την κλασσική Ελλάδα, και για το λόγο αυτό ο αστερισμός ταυτίζεται όχι με τον ήρωα Κηφέα της Αρκαδίας, που σκοτώθηκε πολεμώντας τον Ιπποκόωντα, αλλά με τον ομώνυμο βασιλιά της Αιθιοπίας και σύζυγο της Κασσιόπης, η οποία είναι γνωστή από τον μύθο του Περσέως και της Ανδρομέδας. Πολύ λογικά, επομένως, σχεδιαζόταν πάντα ως στραμμένος προς την Κασσιόπη και με τεντωμένα προς αυτή τα χέρια του (όπως τον περιγράφει και ο Άρατος), με βασιλική ενδυμασία, το ένα του πόδι να ακουμπά στον Βόρειο Ουράνιο Πόλο και το κεφάλι του να σχηματίζεται από το μικρό τρίγωνο των αστέρων δ, ε και ζ Κηφέως.
Ο Άρατος αναφέρει και το όνομα Ιασίδαος, ενώ ο Νόννος παραθέτει το περιγραφικό Ανήρ βασιλήιος (Vir regius στους Ρωμαίους). Μερικοί ισχυρίζονταν ότι αναπαριστούσε τον γηραιό Νηρέα. Οι λατινικές ονομασίες Cantans, Sonans και Vociferans υποδεικνύουν σύγχυση με τον όχι πολύ μακρινό Βοώτη, ενώ τα φλογερά επίθετα Dominus Solis, Flammiger, Inflammatus, Incensus δεν ταιριάζουν σε μια τόσο αμυδρή μορφή, εκτός και αν προέρχονται από τον μύθο περί Αιθιοπίας. Μπορεί όμως να σχετίζονται με το ότι η κεφαλή του περιβάλλεται από τον Γαλαξία. Το όνομα Κηφεύς, που συσχετίσθηκε από τον Βρετανό ανατολιστή Robert Brown με το Khufu, τον φαραώ που τάφηκε στη μεγαλύτερη πυραμίδα της Αιγύπτου (εξελληνισμένα «Χέοπας»), δημιούργησε πολλές παραφθορές από σφάλματα κατά τη μεταγραφή του στην αραβική: Αρχικά Kifaus, Kikaus, Kankaus και μετά Fikaus, Fifaus, Ficares (η συνήθης απόδοσή του στα περσικά) και Phicarus, που έφθασε να αποδοθεί (ολοκληρώνοντας τον κύκλο) ως η φοινικική ονομασία, προερχόμενη από την ελληνική λέξη Πυρκαεύς, αυτός που συνδαυλίζει τη φωτιά. Στη νεότερη αστρονομική βιβλιογραφία βρίσκουμε τα Caicans, Ceginus, Ceichius, Chegnius, Chegninus, Cheguinus και Chiphus, κάποια από τα οποία αποδίδονταν και στον Βοώτη.
Οι Ινδοί υιοθέτησαν το Capuja, από την ελληνική ονομασία, αλλά ο J.F. Hewitt ισχυριζόταν πως οι αρχαιότεροι των Ινδών γνώριζαν τον Κηφέα ως Kapi, τον πιθηκόμορφο θεό τους. Στην Κίνα, κάπου μέσα στα σύνορα του Κηφέως ήταν ο `Εσω Θρόνος των Πέντε Αυτοκρατόρων.
Οι Άραβες αστρονόμοι αποκαλούσαν τον Κηφέα Al Multahab, ο Φλεγόμενος (βλ. ανωτέρω), αλλά για τους νομάδες καμηλιέρηδες ήταν το Al Aghnam, δηλαδή το Πρόβατο: Η ευρύτερη πολική περιοχή του ουρανού για αυτούς αποτελούσε μια ολόκληρη στάνη, με βοσκό και τσοπανόσκυλα.
Κατά τις ιουδαιοχριστιανικές αναπαραστάσεις των ουράνιων μορφών (κυρίως 17ος αι. μ.Χ.) ο Καίσιος ήθελε να αντικαταστήσει τον Κηφέα με τον βασιλιά Σολομώντα, ή με τον Ζερά, τον βασιλιά των Αιθιόπων που ανέτρεψε ο Άσα. Αλλά ο Ιούλιος Σίλερ έλεγε ότι έπρεπε να είναι ο Πρωτομάρτυρας Στέφανος.
Πηγή:http://en.wikipedia.org/wiki/Elephant’s_Trunk_nebula, Astrovox (Avat)
