Όταν η µάνα «φεύγει», σκοτεινιάζει ο κόσµος, ο ουρανός βαραίνει µε σιωπή και… σπάνε οι ρίζες της ψυχής…
Ο θάνατος δεν έρχεται ποτέ σαν ξένος. Κι αν έτσι νοµίζεις, είναι πλάνη… Είναι οικείος, κάτι σαν παλιός σου γνώριµος και µοιάζει µε τη σκιά σου, που πάντα, περπατά πίσω σου και σε ακολουθεί. Είναι υποµονετικός, αθόρυβος, αναπόφευκτος. ∆ε φωνάζει, δεν απειλεί, απλώς περιµένει. Κι όταν φτάνει, δεν παίρνει µαζί του µόνο ένα σώµα. Παίρνει και κουβέντες και φωνές και αγγίγµατα και αγκαλιές και γέλια που έµοιαζαν αθάνατα και στιγµές που δεν κατάλαβες πόσο ιερές ήταν όταν τις ζούσες. Μαζί του φεύγουν και οι σιωπές, τότε που δε χρειαζόταν να µιλήσεις µε τον άλλο, παρά τον καταλάβαινες µόνο µε ένα βλέµµα. Μαζί του φεύγουν κι άλλα πολλά, που ο καθένας µαθαίνει ποια είναι, µόνο όταν χάσει κάποιον αγαπηµένο του. Ο θάνατος είναι, το µόνο σίγουρο και χωρίς επιστροφή, τέλος. Είναι όµως και ένας καθρέφτης που σε αναγκάζει να κοιταχτείς και να δεις ολοκάθαρα, πόσο εύθραυστος είσαι. Κι αν ο θάνατος γεννά απέραντη θλίψη, η απώλεια της Μάνας γεννά έναν ολόκληρο κόσµο χωρίς ήλιο, σκοτεινό και σιωπηλό. Η µάνα, η γυναίκα που σε έφερε στον κόσµο, είναι το πρώτο πρόσωπο που αντικρίζεις, η πρώτη φωνή που ακούς, η πρώτη αγκαλιά που σε τυλίγει. Είναι το σύµβολο του ανιδιοτελούς δώρου της ζωής, της ασφάλειας και της αγάπης χωρίς όρους. Η απώλεια της µάνας ξεχωρίζει. Είναι µια απώλεια βαθιά και καθοριστική. ∆εν είναι απλώς µια απουσία. Είναι µια αλλαγή στη «γεωγραφία» της ψυχής σου. Σαν να µετακινείται η γη µέσα σου. Η απώλεια της µάνας µοιάζει σαν να κόβεται ο οµφάλιος λώρος για δεύτερη φορά. Αυτή τη φορά όµως είναι οριστικό και κόβεται ο οµφάλιος λώρος της ψυχής… Όταν ένας άνθρωπος χάνει τη µάνα του, σε όποια ηλικία κι αν είναι, νιώθει ένα είδος ορφάνιας που φωλιάζει βαθιά στην καρδιά του και την παγώνει, όπως παγώνει ο χειµωνιάτικος βοριάς. Ακόµη και αν είναι ενήλικος, σταθερός, δυναµικός και αυτάρκης, µπορεί να αισθανθεί ξαφνικά µικρός και ευάλωτος, σαν παιδί που χάθηκε στο άγνωστο πλήθος. Το πένθος για τη µάνα που «έφυγε», είναι σύνθετο. Μπορεί να περιέχει ευγνωµοσύνη και αγάπη, αλλά και ενοχές και λόγια που δεν ειπώθηκαν, όπως και στιγµές που ίσως δεν εκτιµήθηκαν όσο άξιζαν. Το πένθος για τη µάνα, είναι µια διαδικασία χωρίς σαφές χρονοδιάγραµµα. Είναι ένας δρόµος χωρίς χάρτη που τον περπατάς µε γυµνά πόδια και ανοιχτή καρδιά. Άλλοτε πονάει η διαδροµή, άλλοτε όχι, άλλοτε αντέχεις και άλλοτε λυγίζεις. Για κάποιους ο πόνος εξασθενεί µε το χρόνο. Για άλλους, απλώς αλλάζει µορφή και από ένα οξύ τραύµα µετατρέπεται σε µια ήσυχη απουσία, που συνοδεύει τη ζωή σαν σκιά. Κι ωστόσο, τι κι αν έχει «φύγει»… Κι αν δεν την βλέπεις, την κουβαλάς κι αν δεν την ακούς, ξέρεις τι θα σου έλεγε κι αν δεν απαντά σε καθοδηγεί. Και µέσα από τον πόνο της απώλειάς της, γεννιέται και η ευκαιρία για σύνδεση. Σύνδεση µε τον πιο αθόρυβο εσωτερικό εαυτό σου. Σύνδεση µε τους άλλους ανθρώπους, εκείνους που έχουν περάσει το ίδιο µονοπάτι και γνωρίζουν καλά τον πόνο αυτό και µπορούν να σου πουν χωρίς λόγια… «σε καταλαβαίνω». Σύνδεση µε ένα σωρό όµορφες αναµνήσεις, διαφορετικές για τον καθένα. Σύνδεση µε όλα εκείνα που θεωρούσες δεδοµένα, όπως ένα πιάτο στο τραπέζι µε το αγαπηµένο σου φαγητό, δύο φλιτζανάκια καφέ -ένα δικό σου κι ένα δικό της- ένα βλέµµα γεµάτο παρουσία κι άλλα πολλά τέτοια απλά και καθηµερινά. Κι ίσως πιο βαθιά σύνδεση, µε εκείνη την αγάπη της, που δεν έπαψε να υπάρχει, απλώς άλλαξε µορφή. Γιατί όταν η µάνα «φύγει», η αγάπη της µένει παντού γύρω σου και ο πόνος του φευγιού της µαλακώνει και δε γίνεται πληγή. Γίνεται γέφυρα, ανάµεσα στο παρελθόν µαζί της και στο τώρα, ανάµεσα σ’ εσένα και στη µνήµη της, ανάµεσα στην απώλεια και στην αιώνια παρουσία της. Το κενό που αφήνει η µάνα –και νοµίζω θα συµφωνήσεις- δε γεµίζει ποτέ. Όµως, µαθαίνεις να περπατάς γύρω του και µέσα του κι εκείνη «µένει» στις κινήσεις σου, στα λόγια σου και στις αγκαλιές που δίνεις στα δικά σου παιδιά. Γίνεται φως και σε διδάσκει, να ζεις µε την καρδιά γεµάτη από την ανάµνησή της, να πορεύεσαι µέσα στο σκοτάδι µε φάρο την αγάπη της και να αγαπάς, σε καθαρή µορφή, έτσι όπως σε αγάπησε κι εκείνη. Απόλυτα και για πάντα.
Ας είναι ελαφρύ το χώµα και αιωνία η µνήµη των µανάδων που είναι κάπου εκεί ψηλά… και της δικής µου µάνας, που «έφυγε» για το αιώνιο φως, πριν λίγες µέρες…
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΡΗ –
ΣΑΒΒΑΚΗ*
∆ασκάλα Ειδικής
Αγωγής – Συγγραφέας
