Πολλοί στίχοι είναι σα στρατιώτες έτοιµοι
για τη µάχη.
Άλλοι σα λιποτάχτες κρυµµένοι
πίσω απ’ τ’ ανθισµένα δέντρα.
Άλλοι σαν άγνωστοι στρατιώτες
που δεν έχουν πρόσωπο.
Πολλά ποιήµατα φωνάζουν δυνατά
χωρίς ν’ ακούγονται.
Άλλα σωπαίνουνε µε σταυρωµένα
χέρια άλλα σταυρώνονται και µιλούν σταυρωµένα.
Γιάννης Ρίτσος i
Με αφορµή τη φετινή ∆ιεθνή Ηµέρα Μουσείων µε θέµα: “Μουσεία σε διαρκή αλλαγή” το Μουσείο Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων στην εποχή της τεχνητής νοηµοσύνης παρουσιάζει 10 θεµατικές τρισδιάστατες σχολικές ετικέτες στην ενότητα “ΜΠΛΕ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ της νέας έκθεσης “ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ” που προσκαλούν τον επισκέπτη να παρατηρήσει και να διερευνήσει µε βάση το θέµα που αποτυπώνεται στον τίτλο τους, µε ποιους τρόπους η σύνθεση των φαινοµενικά ετερόκλητων στοιχείων εντός τους, τον υποστηρίζει.
Η έννοια της αναπαράστασης έχει καταλάβει ένα νέο και σηµαντικό χώρο στις πολιτισµικές σπουδές. “Η αναπαράσταση συνδέει το νόηµα και τη γλώσσα µε τον πολιτισµό. Αναπαράσταση είναι θεµελιώδες τµήµα της διαδικασίας παραγωγής και ανταλλαγής νοήµατος. Περιλαµβάνει τη χρήση της γλώσσας, των συµβόλων και των εικόνων που σηµαίνουν ή αναπαριστούν κάτι από τον κόσµο που µας περιβάλλει. Είναι ο συνδετικός κρίκος ανάµεσα στη γλώσσα και στις έννοιες που µας επιτρέπει να αναφερόµαστε είτε στον πραγµατικό κόσµο ανθρώπων αντικειµένων και γεγονότων είτε σε φανταστικά αντικείµενα , γεγονότα και ανθρώπους”
Οι σχολικές ετικέτες προθήκες στο Μουσείο Σχολικής Ζωής σηµατοδοτούνται µε τα εξής θέµατα
ΤΟ ΤΑΞΙ∆Ι ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ/ΙΘΑΚΗ
Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΨΗΦΙ∆ΩΤΑ, ΜΑΙΑΝ∆ΡΟΙ, ΜΟΤΙΒΑ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΟ “ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ”
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
ΑΘΗΝΑ 2004-ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ
ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ- ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ
ΓΡΑΦΕΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ
“Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ
ΚΡΗΤΗ ΜΟΥ/ΚΡΗΤΗ ΜΑΣ
Αυτές οι τρισδιάστατες σχολικές ετικέτες µε τον µορφότυπο τους, προσκαλούν τον αποδέκτη να στρέψει το βλέµµα της θέασης του στην εικαστική τους αναπαράσταση που σφραγίζεται µε την plexi glass όψη της κλασικής ετικέτας των µπλε τετραδίων Η αφήγηση τους επιδιώκει να προικιστεί µε το δικό του νόηµα. Μέσα στην επίπονη ροή της προετοιµασίας της έκθεσης “Σαν ερώτηµα ανοικτό…”συναρµολογήθηκαν από την επιµελήτρια µε ανθρωποκεντρική προσέγγιση στις ιστορίες που φέρουν, η οποία επιχειρεί να προσελκύσει το δυναµικό, δηµιουργικό και απαιτητικό βλέµµα. Μεταποιήθηκαν τεχνικά και ευρηµατικά σε επιτοίχιες, από προϋπάρχουσες προθήκες που έφεραν βάση ΄ξύλινη στο πάτωµα, από την εποχή ίδρυσης του Μουσείου το 2006, µε δηµιουργική προσέγγιση για προσθέσουν στο “ΑΝΟΙΚΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ” της νέας µουσειακής αφήγησης πολλαπλές αποκρίσεις- απαντήσεις.
Μέληµα του µουσειολογικού σκεπτικού να απεικονίσουν τη συνοµιλία τεκµηρίων της συλλογής του Μουσείου που αναδεικνύουν τη δηµιουργικότητα και το ευφυές τεχνούργηµα στην καθηµερινότητα της σχολικής πράξης, αλλά και φωτίζουν απρόσµενα την αισθητική διάσταση απλών στοιχείων από τη σχολική ζωή. Ένα ενδεικτικό παράδειγµα µια σελίδα βιβλίου µαθητή Νεοελληνικής Γλώσσας Α΄Γυµνασίου εκτίθεται µε µια νέα ερµηνεία µε βάση τις οπτικές δηλώσεις και συνδηλώσεις της, καθώς ο µαθητής-χρήστης την αξιοποιεί ως καµβά κατά τη διάρκεια του µαθήµατος, µε την απεικόνιση των πρωταγωνιστών του αποσπάσµατος, τους οποίους εισάγει αρµονικά τοποθετώντας το σκίτσο τους ευρηµατικά στο περιθώριο και ισόρροπα µε το τυπωµένο κείµενο.
Το σκεπτικό της επανάχρησης του λειτουργικού µέσου στον µουσειακό χώρο στην υπηρεσία της κυκλικής οικονοµίας, αλλά µε το σκεπτικό του θετικού αιφνιδιασµού στην πρόσληψη του µηνύµατος, µε την τόλµη της µεταποίησης και του χειροποίητου οι σχολικές ετικέτες -προθήκες. Κορµός στην σύνθεση της πολιτισµικής αναπαράστασης σε κάθε σχολική ετικέτα, η “κρυµµένη τέχνη”. ∆ηλαδή η τέχνη που αξιοποιείται µε πρόθεση χρηστικότητας, αλλά και µε στόχο να επικοινωνήσει δηµοφιλή έργα τέχνης στην καθηµερινότητα. Τι σηµαίνει αυτό, θα αναλυθεί παρακάτω ως συµβολή από το Μουσείο Σχολικής Ζωής στη ∆ιεθνή Ηµέρα Μουσείων 2025.
Η συνύπαρξη στοιχείων εντοπιότητας, αλλά και στοιχείων διεθνούς ζωγραφικής στα περιεχόµενα κάθε ετικέτας -προθήκης. Σε όλες εισάγονται σελιδοδείκτες, κάρτες και στοιχεία µικροτεχνίας από πωλητήρια Μουσείων της Ελλάδας και της Ευρώπης µε πρόθεση να διευρύνουν το νόηµα της αναπαράστασης, αλλά και το βλέµµα του επισκέπτη. Η σκευή τους εµπλουτίστηκε ευρηµατικά µε µια “κρυµµένη τέχνη” που συµπλέκεται ανατρεπτικά µε τα επιλεγµένα τεκµήρια της κύριας συλλογής του Μουσείου για να δώσει τη βάση µιας ελεύθερης θέασης χωρίς οδηγίες χρήσης για το κοινό. Άµεσα, απλά, σε µια οπτική συναλλαγή µε πρωταγωνιστές υποτιµηµένα τεκµήρια της σχολικής ζωής µαζί µε υλικά αποτυπώµατα οραµάτων, ιδεών, συναισθηµάτων που απαντώνται στα πωλητήρια µουσείων µε έµπνευση από τις συλλογές τους. Τα συστατικά στο εσωτερικό κάθε ετικέτας ακίνητα συµπυκνώνουν τον χρόνο και ταυτόχρονα συνθέτουν µια πρόσκληση στην συµβατική οπτική εµπειρία
Επιπλέον οι σελιδοδείκτες, οι κάρτες, τα µικροτεχνήµατα εµπνευσµένα από αξιοµνηµόνευτα έργα τέχνης επιχειρούν να δώσουν το µήνυµα ότι η σχολική πράξη µετουσιώνεται κρίσιµα σε αισθητική εµπειρία, αν ο εµψυχωτής εκπαιδευτικός λειτουργεί ως ευέλικτος και δηµιουργικός χρήστης µέσων και µεθόδων και αυτό το απολαµβάνει τόσο ο ίδιος,όσο και οι µαθητές του, ως τέχνη του διδάσκειν”…Ο λόγος παρακάτω στα εισαγωγικά ανήκει στους αείµνηστους επιµορφωτές Νίκο Παΐζη και Μένη Θεοδωρίδη καθώς περιέγραφαν στους συµµετέχοντες εκπαιδευτικούς µε πάθος, τα εµπνευσµένα εκπαιδευτικά υλικά του προγράµµατος “ΜΕΛΙΝΑ” στα βιωµατικά του εργαστήρια και στην ολοµέλεια σύνθεσης :
“Η διδακτική πράξη στο πρόγραµµα ΜΕΛΙΝΑ οριοθετείται ως κρίσιµο πολιτισµικό γεγονός στη ζωή του εν δυνάµει ενήλικα στον χρόνο και τον χώρο που βιώνεται µε απόλαυση και συγκίνηση ακόµη και στην περίπτωση που λίγες φακές ξεδιπλώνουν τον κύκλο της ζωής του φυτού σε ένα υγρό βαµβάκι …”
Ενδεικτικά για όσους διαβάζουν το άρθρο και προβληµατίζονται αν περιέχει “τοποθέτηση προϊόντος” αφού µιλά για πωλητήρια µουσείων, διευκρινίζεται ότι δεν υπάρχει σχέση χρησιµοθηρική ή χορηγική στην περίπτωση του Μουσείου Σχολικής Ζωής. Όµως η αναφορά γίνεται σε σύνδεση µε τη φετινή διεθνή ηµέρα Μουσείων 2025 προκειµένου να νοηµατοδοτήσει την “κρυµµένη τέχνη” στις προθήκες του Μουσείου Σχολικής Ζωής, σύµφωνα µε το θέµα “Μουσεία σε διαρκή αλλαγή”. Επίσης να εκπέµψει το µήνυµα της παρούσας τέχνης και αισθητικής δυναµικής γύρω µας, αν µας ενδιαφέρει να ασκούµε την αντίληψη µας “δια της τέχνης”, ώστε να επικοινωνούµε νοήµατα και αξίες στη ζωή µας και βέβαια στο σχολείο και στο µουσείο. Σκοπός απόλυτα παιδαγωγικός και συµβατός µε τα σηµερινά προγράµµατα σπουδών, αρκεί να δοκιµάζουµε και να σχεδιάζουµε εκτός νόρµας, χωρίς να απειλούνται οι στόχοιµε απλά συµβατικά υλικά και µε ανοικτή σκέψη.
Τα πωλητήρια των Μουσείων αποτελούν ανέκαθεν ένα θησαυροφυλάκιο ιδεών για το πώς ένας σελιδοδείκτης ή µια κάρτα,ένας συνδετήρας ή χρηστικά είδη µπορούν να συνδεθούν µε σηµαντικά έργα τέχνης και να τροφοδοτήσουν την έµπνευση µε αισθητικές λεπτοµέρειες ακόµα και σε ένα σηµειωµατάριο. Τα Μουσεία είναι φορείς αλλαγής και αυτό διαχρονικά το αποδεικνύουν µε πολλούς δηµιουργικούς τρόπους επικοινωνίας των συλλογών τους στα εξελισσόµενα πωλητήρια τους που διαθέτουν ευρύτατο πεδίο επιλογών για τους επισκέπτες ,ανατροφοδοτώντας το έργο τους και τις υπηρεσίες τους για τον πολιτισµό και την παιδεία.
“Το θέµα του εορτασµού της ∆ιεθνούς Ηµέρας Μουσείων 2025 είναι «Μουσεία και κοινωνίες σε διαρκή αλλαγή».Στις µέρες µας, σε µια εποχή διαρκούς µετασχηµατισµού της κοινωνίας, έχει αλλάξει ο τρόπος, µε τον οποίο αντιλαµβανόµαστε τον κόσµο. Τα µουσεία επαναπροσδιορίζουν τον ρόλο τους και δηµιουργούν νέες συνθήκες λειτουργίας και επικοινωνίας µε το κοινό.Με την επιλογή του θέµατος αυτού το ICOM µας καλεί να οραµατιστούµε νέους τρόπους, ώστε να διατηρήσουµε και να εµβαθύνουµε στην πολιτιστική µας ταυτότητα, ενισχύοντας τον ρόλο των Μουσείων ως ζωτικών κοινωνικών πυλώνων ανάπτυξης….”
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων επιδιώκει να συµβάλλει ουσιαστικά και βιωµατικά ∆ΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ στον τρόπο που αντιλαµβανόµαστε τον κόσµο. Υπηρετώντας την πολιτισµική δηµοκρατία και την παιδαγωγική του οπτικού πολιτισµού µε απλά µέσα, δηµιουργικά υπενθυµίζει τον αναγκαίο διάλογο του πολιτισµού και της εκπαίδευσης, προτάσσοντας στο πλαίσιο του ηθικού κώδικα κοινωνικής ευθύνης ότι δεν ωφελούν σε µια εξελισσόµενη κοινότητα, οι ιεραρχίες σε υψηλή και δηµοφιλή τέχνη. Είναι επίσης επιβλαβείς για τη συνοχή και την ανάπτυξη της κοινότητας οι αποκλεισµοί και οι ανισότητες στην πρόσβαση και επικοινωνία των πολιτισµικών αγαθών και έργων. Και βέβαια η τέχνη ανήκει σε όλους και όλοι έχουν δικαίωµα να συνδέονται και να συνδιαλέγονται µαζί της, προκειµένου η αλλαγή της πρόσληψης του κόσµου να συµβαδίζει µε τη διαρκή αλλαγή του και να πραγµατοποιείται µε θετικό πρόσηµο στις εµπειρίες τους.
Το “οράν” διαφοροποιείται από το “θεάσθαι” και καλλιεργείται γόνιµα ως στάση σεβασµού και ενσυναίσθησης µέσω των µηνυµάτων που εκπέµπονται από όλους µας σε όποιον ρόλο και αν βρισκόµαστε: Μουσείο, Σχολείο, Συλλογικότητα, θεσµικός φορέας, Οµάδα, Οικογένεια,κλπ. Σαφώς την ευθύνη για βελτιστοποίηση των συνθηκών λειτουργίας και επικοινωνίας ευρύτερα στους οργανισµούς και όχι µόνο στα Μουσεία που γιορτάζουν τον Μάη, την έχουν οι άνθρωποι πρώτιστα.
Και το διαρκές ζητούµενο και µέληµα για ουσιαστική αλλαγή είναι το πως, που, πότε και γιατί συνδεόµαστε στην κοινότητα για να συνθέσουµε πολιτισµό και παιδεία, για να καλλιεργήσουµε στάσεις, αντιλήψεις, συµπεριφορές, Με πόση συνέπεια, αφοσίωση, ήθος, άµιλλα διαφάνεια, ειλικρίνεια, ευθύνη , αναζητούµε και παράγουµε πολιτισµό ?
* Η Μ.Α.∆ρακάκη είναι Επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής µε ειδίκευση στην πολιτισµική επικοινωνία και πολιτιστική διαχείριση
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ στις διευθύνσεις :
www.school-life.gr
https://icom-greece.mini.icom.museum/%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82-%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%B1-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CF%89%CE%BD-2025-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9/
https://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2712/Neoelliniki-Logotechnia_G-Lykeiou-AnthrSp_html-empl/index_3_03.html
Η έκθεση “ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ” υλοποιείται και ολοκληρώνεται σύντοµα µε την ευθύνη και την αποκλειστική υποστήριξη του ∆ήµου Χανίων και των τεχνικών υπηρεσιών του µε αρµόδιο εκπρόσωπο υλοποίησης έργου τον Αντιδήµαρχο Πολιτισµό κ. Γιαννακάκη Ιωάννη
Επιµέλεια, µουσειογραφικός- µουσειολογικός σχεδιασµός Μ.Α.∆ρακάκη
( Παΐζης Ν.&Θεοδωρίδης Μ., (1995), Πρόγραµµα ΜΕΛΙΝΑ:Εκπαίδευση και Πολιτισµός , ΥΠΕΠΘ,ΥΠΠΟ,ΓΓΛΕ,Αθήνα )
Περι αναπαράστασης βλ:
Stuart Hall,(2017),Tο έργο της αναπαράστασης ,μφρ Πετσίνη Π., εκδ Πλέθρον
