Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Ως ενδυνάμωση της ιστορικής ενσυναίσθησης

«Ποίημα στίχος μ’ άλλον στίχο αχός παράλληλος με τη βροχή δάκρυα και λόγια. Λόγια όχι σαν τ’ άλλα, μα κι αυτά μ’ ένα μοναδικό τους προορισμόν: Εσένα!» Οδυσσέας Ελύτης. [1940]
2007. Προσανατολισμοί. 15η έκδ. Αθήνα: Ίκαρος1

 

«Οι γυναίκες που έμειναν», θεατρικό έργο που παρουσιάστηκε από τη «ΣΚΗΝΗ ΧΩΡΙΣ ΟΡΙΑ» σφράγισε με συγκλονιστικές ερμηνείες, σκηνική παρουσία και δραματική, χροιά το «ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΜΝΗΜΗΣ ΚΟΝΤΟΜΑΡΙ» . Το υποβλητικό φυσικό περιβάλλον, η πανσέληνος, το λευκό πανί καθώς μεταλλασσόταν με την κίνηση των σωμάτων των ηθοποιών, μεγάλωνε τη συγκινησιακή ένταση, καθώς ως το μοναδικό σκηνικό ερμηνευτικό μέσο, υπέβαλε τους θεατές σε βαθύτερους συμβολισμούς. Οι τρεις μαυροφορεμένες φιγούρες των ερμηνευτριών, με τους επιδέξιους χειρισμούς τους στο ηχόχρωμα της φωνής, στο πανί, αλλά και στην γλώσσα του σώματος, μαζί με τον ήχο της λύρας και το απόκοσμο φως τριών προβολέων, έκοψαν κυριολεκτικά την ανάσα του κοινού, το Σάββατο 3 Ιούνη 2023, καθώς ο αέρας και η διαδοχή από το φως της ημέρας στο φως του φεγγαριού, συνηγορούσαν στην ενδυνάμωση της ιστορικής ενσυναίσθησης…
Διάβασα με ενδιαφέρον στο πρόγραμμα του φεστιβάλ την πρωτότυπη ταυτότητα της συγκεκριμένης θεατρικής παράστασης και έχοντας συνδέσει ανεξίτηλα το ιστορικό γεγονός στο χωριό της μητέρας μου με δυνατές οικογενειακές ενθυμήσεις και συγκινησιακά βιώματα, επίμονα επιδίωξα, την παρακολούθησή της, άλλη μια μέρα μετά την αναβολή… «Η θεατρική παράσταση “Οι γυναίκες που έμειναν”, μια παράσταση θεάτρου επινόησης (devised theatre) από την ομάδα «Σκηνή χωρίς όρια», δημιουργήθηκε με αφορμή και αποκλειστικό σκοπό το Φεστιβάλ «Κοντομαρί -Ημέρες Μνήμης» και εξιστορεί το τραγικό γεγονός της απώλειας από την σκοπιά της γυναίκας. Με αφορμή την εκτέλεση των 25 ανδρών στο Κοντομαρί από τους Γερμανούς, στις 2 Ιουλίου του ‘41, δημιουργήσαμε μια παράσταση εμπνευσμένη από τις γυναίκες, τις αφανείς ηρωίδες που έμειναν πίσω να κλάψουν και να θάψουν τους νεκρούς. Δημιουργούμε έναν “κόσμο γυναικών” που μ’ ένα αόρατο νήμα συνδέεται με την διαχρονική, πανανθρώπινη γυναίκα. Σε μια πλαγιά του χωριού οι τρεις ηθοποιοί θα φτιάξουν με τα σώματά τους ένα άλλο μνημείο για τις Μανάδες, τις κόρες, τις αρραβωνιάστηκες, τις συζύγους. Ένα μνημείο που θα ζωντανεύει για να δώσει φωνή και σώμα στις ιστορίες τους, στους φόβους τους και στα όνειρά τους. Οι γυναίκες που είδαν, οι γυναίκες που αντιστάθηκαν, οι γυναίκες που επιβίωσαν, οι γυναίκες που θυμούνται και δεν ξεχνούν. Οι γυναίκες που έμειναν…»
Οι ηθοποιοί που έπαιξαν, Αγγελική Κουρνιδάκη, Αθηνά Μαθιουδάκη, Στέλλα Σκορδαρά τον ρόλο των γυναικών που έμειναν μετά την εκτέλεση στο Κοντομαρί, προκάλεσαν ρίγη συγκίνησης, με την οδύνη της απώλειας να γίνεται κινούμενη εικόνα, ως γλώσσα αυτοπροσδιορισμού, με τη μορφή επάλληλων (ανα)στοχαστικών στρωμάτων που συνυπάρχουν χωρίς να ακυρώνει το ένα το άλλο… Η θεατρική πράξη με τη μορφή του «θεάτρου επινόησης»2 αποκάλυψε ενσώματους εκφραστικούς κώδικες μαζί με ηχόχρωμα, ακουστική μνήμη, πατρίδα, τραυματικό βίωμα, φόβο, δέος… Η απελπισμένη προσπάθεια των γυναικών που έμειναν να τιμήσουν τους νεκρούς που έφυγαν αιφνίδια και βίαια εκφράστηκε με έναν ανεπανάληπτο τρόπο από νεαρές γυναίκες του σήμερα, ως κραυγή απόγνωσης και ταυτόχρονα επίγνωσης, ευθύνης, αγωνίας ,οδύνης, αυτοσυνειδησίας,
Το λευκό πανί στη ροή της θεατρική ς πράξης, καθώς αναδιπλωνόταν από τις μαυροφορεμένες γυναίκες, κινούσε, διέγραφε, αναπαριστούσε, γονιμοποιώντας δραματικά τις αισθητικές φόρμες με δυνατά νοήματα στην πολιτισμική αναπαράσταση του ιστορικού συμβάντος. Συνειρμικά οδηγούσε την πρόσληψη της καλλιτεχνικής ιστόρησης, στο πανί των αλεξιπτωτιστών κατακτητών που έπνιξαν το στρατιωτικό αεροδρόμιο του Μάλεμε στη μάχη της Κρήτης. Η ποιητική της θεατρικής αφήγησης, κάθε λεπτό αριστοτεχνικά δομημένη, σκιαγράφησε, εγχάραξε, αποτύπωσε, πρόβαλε και υπέβαλε το κοινό σε θεάσεις με συναισθηματική ώσμωση ήχων, εικόνων, ενθυμήσεων, μνημονεύσεων… Η υλική σχηματοποίηση του μνημονικού αποθέματος, με τα χαρακτηριστικά στοιχεία του θεάτρου επινόησης να μεταγγίζονται απρόσκοπτα από τη συλλογική συμβολή και τις χαρισματικές ερμηνείες της θεατρικής ομάδας, καθήλωσαν τους θεατές σε μια συγκλονιστική σιωπή ιστορικής ενσυναίσθησης, ταυτόχρονη με την συγκινησιακή εμβύθιση στο δυνατό βίωμα του παρόντος .
Η θεατρική ατμόσφαιρα, έστρεψε το βλέμμα του κοινού ενεργητικά στο παρελθόν, στο ιστορικό γεγονός, στις γκρίζες ζώνες αμφιλεγόμενων στιγμών, στη διερεύνηση της συγκρουσιακής διάστασης της μνήμης, επιδιώκοντας για όλους, ερμηνευτές και θεατές, μια ενδοσκοπική διεργασία αυτοπροσδιορισμού, κατανόησης του εαυτού και συμφιλίωσης με τις αντιφάσεις και τα κενά στην εξιστόρηση του οικογενειακού και κοινοτικού παρελθόντος.
Το συγκεκριμένο έργο λειτούργησε αποτελεσματικά ως χαρακτηριστικό παράδειγμα της θεατρικής πράξης που διαπερνά κρίσιμα τη «ζώσα ζωή» και ωθεί τους ζώντες να μετατρέψουν την απώλεια σε στέρεο αποτύπωμα τιμής και μνημόνευσης, καθαρό από εθνικιστικές εξάρσεις, αντάξιο όμως της προσωπικής σχέσης με τους νεκρούς-σύμβολα σήμερα θυμάτων του άμαχου πληθυσμού σε μια αμείλικτη συνθήκη πολέμου και επιβεβλημένων πολιτικών επιλογών. Ταυτόχρονα ήταν απόλυτα ρεαλιστικό στην έκφραση της διεύρυνσης των ορίων της σωματικής τέχνης, τεκμηριωμένο με ιστορική έρευνα, έμπειρο στο λεκτικό και σωματικό παιχνίδι, που με ιδεατό συνδυασμό με το φυσικό τοπίο, την ώρα που το φως της μέρας γίνεται νύχτα και με την έμπειρη σκηνοθεσία μαζί με τις δυνατές ερμηνείες, λειτούργησε εύγλωττα στην αναγκαία ορατότητα των ιστορικών γεγονότων. Συνέθεσε εύστοχα μια πολυαισθητηριακή εμπειρία, η οποία διαμόρφωσε αποτελεσματικά στο φυσικό τοπίο, το φορτισμένο από τηνοδυνηρή ιστορική μνήμη, ένα ζωντανό διαδραστικό μνημείο . Κατάφερε σε μικρή χρονική διάρκεια και με απλά μέσα, να μεταγγίζει απαράμιλλα την αξία της τιμής και την μνημόνευσης στον δημόσιο χώρο, με την παιδαγωγική πρόθεση μιας ευαισθητοποιημένης, συμμετοχικής και συνειδητοποιημένης στάσης ιστορικής ενσυναίσθησης στο διηνεκές.
Και έτσι θριαμβευτικά και πάλι η υψηλή τέχνη του θεάτρου, στην οποία συναντώνται γόνιμα όλες οι μορφές τέχνης, η μουσική, το τραγούδι, η κίνηση με την ποιητική της πολιτισμικής αναπαράστασης, προτάσσεται ως αναντικατάστατο παιδευτικό μέσο για τη διδακτική της « δύσκολης ιστορίας» και την καλλιέργεια της ιστορικής ενσυναίσθησης. Στην αρχική υλοποίηση ενός φεστιβάλ μνήμης που όλοι ευχόμαστε τη δυναμική άνθηση και εδραίωση του στο μέλλον, με αυτές τις αξιακές παραμέτρους πάντα!
Το κείμενο της παράστασης «Οι γυναίκες που έμειναν» ήταν σύνθεση από μαρτυρίες γυναικών και ιστορικές πληροφορίες σε αποσπάσματα και επιλογές από τα ντοκιμαντέρ:
“Αλησμόνητα – Γυναικες στην Κρήτη 1941/1945“ της Barbara Englert και της Leonie Englert
(Συνεντεύξεις από τις κυρίες: Ελπίδα Τσαγκανάκη, Ρένα Βαδουβά- Μελά, Ευαγγελία Αλεβιζάκη- Κωστάκη, Μάρθα Παπαδάκη- Πετράκη, Πηνελόπη Κωστάκη, Ελένη Κωστάκη, Βασιλεία Νικητάκη – Ζουμπεράκη, Ευαγγελία Πολιουδάκη).
“Μπερδεμένες κλωστές” της Deborah Jeromin
Κοντομαρί | Η Μηχανή του Χρόνου ΕΡΤ” (2011-2012) και
“Ντοκιμαντέρ Κοντομαρί, Η εκτέλεση στο Κοντομαρί Χανίων 1941” (1994)
Το τραγούδι “Επέτειος Νεκροί” βασίστηκε στην σύνθεση του Πάρη Περυσινάκη και σε στίχους τουΓιώργη Καράτζη. Ηθοποιοί : Αγγελική Κουρνιδάκη, Αθηνά Μαθιουδάκη, Στέλλα Σκορδαρά Την Σύνθεση κειμένου και Σκηνοθεσία είχε η Στέλλα Σκορδαρά, ενώ την ευθύνη της μουσικής επένδυσης και στη λύρα ήταν ο Ιωάννης Ασημακούλας.
Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στον Πολιτιστικό Σύλλογο Κοντομαρί για το ποιοτικό αξιακό και συγκινησιακό αποτύπωμα που κληροδότησε στην κοινότητα, το «ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΜΝΗΜΗΣ ΚΟΝΤΟΜΑΡΙ», με όλες του τις δράσεις, επιμελημένες μια προς μια με σεβασμό και κατάθεση ψυχής !!!Μπράβο επίσης, εκτός όλων των άλλων, γιατί επέλεξε το είδος του θεάτρου, το «θέατρο επινόησης» που είναι ευρύ, αξιοποιεί το ρεπερτόριο όλων των μορφών τέχνης, ενθαρρύνει την συλλογικότητα, δίνει έμφαση στη διαδικασία της δημιουργίας, στον πειραματισμό, στην ιστορική έρευνα στις αναζητήσεις, τις εμπειρίες και τις σχέσεις της ομάδας. Και επιπλέον ενεργοποιεί και ιχνηλατεί τον κοινωνικό λόγο, υποστηρίζοντας όχι μονάχα την ενδυνάμωση της ιστορικής εν συναίσθησης, αλλά και τη νέα θέση του καλλιτέχνη για την αναζήτηση του νοήματος ενός ιστορικού γεγονότος. Με επιδίωξη τη συμβολή στη δύναμη που καθοδηγεί την ανάκληση του μνημονικού αποθέματος ως ανάγκης της αντίληψης των αλλαγών εντός του κάθε ανθρώπου.

1. https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/mythology/browse.html?text_id=153
2. «Το Θέατρο της Επινόησης είναι ένα είδος θεάτρου που προέρχεται από τον σκηνικό πειραματισμό της δεκαετίας του ’60 με κύρια χαρακτηριστικά τον αυτοσχεδιασμό -σωματικό και λεκτικό-το παιχνίδι και την έρευνα ως μέσα δημιουργίας παραστάσεων. Ακόμη, συνδυάζει όλες τις τέχνες και αναδεικνύει την έννοια της συλλογικής δημιουργίας, εντάσσεται γενικότερα στις αναζητήσεις του μεταμοντερνισμού.»βλ. αναλυτικότερα Στέφα Ευ, (2012) «Το Θέατρο της Επινόησης ως μέσο δημιουργίας παράστασης με παιδιά και νέους Εφαρμογή στo 41ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης», Μεταπτυχιακή Διπλωματική εργασία ΑΠΘ , Σχολή Καλών Τεχνών ,Τμήμα Θεάτρου Επόπτριες: Άβρα Αυδή και Μελίνα Χατζηγεωργίου, Απρίλιος 2012, Θεσσαλονίκη
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις :
https://www.youtube.com/@sillogoskontomari
https://www.facebook.com/culturalassociationkontomari/

*Η Μαρία Δρακάκη είναι επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων, Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων email επικοινωνίας politismos.drakaki@gmail.com


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα