«Εμείς δεν ξέρουμε τι είναι η ομίχλη. Εμείς που λες όλα τα φτιάχνουμε στο φως…»
Γιάννης Ρίτσος
.
H συγκυρία της πανδημίας εισήγαγε βίαια και ανατρεπτικά στη ζωή της ανθρωπότητας τις εποχές εγκλεισμού. Φάσεις ασταθείς, θολές, επιβαρυμένες με συναισθήματα φόβου ανασφάλειας , αγωνίας , απειλής της απώλειας της ζωής. Αλλά και επιπλέον στέρησης των αυτονόητων μικρών κεκτημένων της καθημερινότητας που διασφαλίζουν την ψυχική υγεία..
Και ενώ η δια ζώσης επικοινωνία και η πολυαισθητηριακή επαφή δέχτηκαν αλλεπάλληλα πλήγματα, η τέχνη αντισταθμιστικά, ασυνείδητα, λυτρωτικά, θεραπευτικά, πεισματικά, μετέτρεψε τις εποχές εγκλεισμού ευτυχώς σε κάποιες περιπτώσεις σε εποχές δυναμικής έμπνευσης, ρηξικέλευθης καλλιτεχνικής έκφρασης και περισσότερο ευαισθητοποιημένης και συνειδητοποιημένης απόκρισης των παρατηρητών στα έργα τέχνης. Ταυτόχρονα ενεργοποίησε ιδιότυπους μηχανισμούς άμυνας και προστασίας στρέφοντας κάθε άνθρωπο σε εσωτερικό στοχασμό προκειμένου να διαχειριστεί τι μπορεί να σημαίνει για τον καθένα το μέσα και το έξω σε προσωπικό, διαπροσωπικό, κοινωνικό, παγκόσμιο επίπεδο Η σύγχρονη τέχνη επηρεασμένη από το κοινωνικό συγκείμενο και τα ιδιότυπα χαρακτηριστικά της φάσης του εγκλεισμού αποκαλύπτει διαρκώς αυτή την ένταση,άλλοτε με ωμό ρεαλισμό και άλλοτε με αντίβαρο την αμφισημία της. Ωστόσο είναι αξιοσημείωτο ότι μεριμνά παράλληλα στο να αναδείξει πόσο διαφορετικά άγγιξαν οι εποχές εγκλεισμού κάθε άνθρωπο.
Έτσι εντέλει οι εποχές εγκλεισμού σηματοδότησαν ένα ζωτικό στοιχείο στην καλλιτεχνική πράξη πολλών δημιουργών και τους ώθησαν να αναζητήσουν και να πραγματοποιήσουν πρωτότυπους καλλιτεχνικούς διαλόγους που συντελέστηκαν και συντελούνται σε πολλά πεδία και με διάφορους τρόπους.
Με τίτλο «ΕΠΟΧΕΣ ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΥ πραγματοποιήθηκε στον Άγιο Ρόκκο στην Σπλάντζια το χρονικό διάστημα 27 Αυγούστου έως και 12 Σεπτέμβρη με την υποστήριξη της ΚΕΠΠΕΔΗΧ-ΚΑΜ και την έγκριση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Χανίων μια πολύ πρωτότυπη εικαστική έκθεση –εγκατάσταση » από τις δημιουργούς Βάσω Πρωτοπαπαδάκη και Αμαλία Καρκούλια που σηματοδότησε ένα πολλαπλό γόνιμο διάλογο ο οποίος ξεδιπλώθηκε μεταξύ καλλιτεχνών, μεταξύ σύγρχονης καλλιτεχνικής έκφρασης και πολιτιστικής κληρονομιάς, μεταξύ εικαστικής έκφρασης και κοινού. Στόχευσε να προσκαλέσει τον υποψιασμένο θεατή στη διερεύνηση της συνθήκης του εγκλεισμού συνολικά . Οι δύο δημιουργοί μέσω μιας κοινής έκθεσης έργων, διαφορετικών στην προσέγγιση του θέματος, αλλά κατά βάση ανθρωποκεντρικών, επέλεξαν συνειδητά να ενθαρρύνουν τον πρωτότυπο και ρεαλιστικό διάλογο τους με το κοινό μέσα στο χαρακτηριστικό μνημείο της πόλης, το εκκλησάκι του Άγιου Ρόκκου. Όχι ως τυχαία επιλογή χώρου, άλλα με την σημασία που αυτός έχει. Ένας χώρος ιερός, ο Άγιος Ρόκκος – σε άλλες εποχές στέγαζε τον φόβο, την αγωνία και την απόγνωση των ανθρώπων που νοσούσαν από την πανούκλα.
Η εικαστική έκθεση εγκατάσταση των καλλιτεχνών Βάσως Πρωτοπαδάκη και Αμαλίας Καρκούλια ενεργοποίησε μια καθολική ανάγκη . Κάθε άνθρωπος να λειτουργήσει αντισταθμιστικά με δημιουργικό διάλογο και συμμετοχική αλληλεπίδραση σε κοινό τόπο, η οποία έλειψε αιφνίδια και βίαια λόγω της πανδημίας. Επιχείρησε έτσι με την πρωτότυπη σύνθεση φαινομενικά ετερόκλητων εκφραστικών μέσων που υπονοούν τη διαφορετικότητα ,αλλά και την επιτακτική αναγκαιότητα του ανεκτίμητου πλούτου της ελεύθερης συνάντησης αυτής της διαφορετικότητας, να θέσει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του κοινού, εμφανείς κα ι αθέατες όψεις της επίδρασης του εγκλεισμού.
Η Ψυχολόγος κ. Μαρία Αθητάκη επισημαίνει χαρακτηριστικά για την πρωτότυπη αυτή συνάντηση των εικαστικών δημιουργών Αμαλίας Καρκούλια και Βάσως Πρωτοπαπαδάκη:
«Η καλλιτεχνική αυτή συνάντηση είναι μία στιγμή απαρτίωσης, όπου η νόσος και η ζωή συναντιούνται, μέσα από σκληρά σαν την πέτρα και μαλακά σαν το ύφασμα υλικά, σαν τις εσωτερικές αντιθέσεις που ταλανίζουν τον άνθρωπο, όπου τεχνικές ψηφιδωτού και συρραφής, διαπλέκουν τις αντιθέσεις, ενώνουν τα θραύσματα, και συνθέτουν την εικόνα της ζωής…»
Οι δύο δημιουργοί που υπηρετούν ως εκπαιδευτικοί εικαστικών για πολλά χρόνια στο ΕΕΕΕΚ Χανίων ( Δημόσιο Σχολείο Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης ) Αμαλία Καρκούλια και Βάσω Πρωτοπαπαδάκη μιλώντας για το σκεπτικό της κοινής τους έκθεσης ανέφεραν:
«Σαν σκέψη και κοινός διάλογος μεταξύ μας, την περίοδο του πρώτου εγκλεισμού προέκυψε το στήσιμο αυτής της έκθεσης -εγκατάστασης, νοητά μέσα στο εκκλησάκι του Άγιου Ρόκκου.
Όχι σαν τυχαία επιλογή χώρου, άλλα με την σημασία που αυτός έχει. Ένας χώρος ιερός, ο Άγιος Ρόκκος – σε άλλες εποχές στέγαζε τον φόβο, την αγωνία και την απόγνωση των ανθρώπων που νοσούσαν από την πανούκλα. Τι μας ανασύρει ο εγκλεισμός( ; ) Τι επιθυμούμε να προστατέψουμε( ; ) Ποιοί είναι οι φόβοι που εγείρονται και τι είναι σημαντικό να ειπωθεί( 😉 μέσω μιας, από κοινού, έκθεσης έργων, διαφορετικών στην προσέγγιση του θέματος, άλλα κατά βάση ανθρωποκεντρικών. Ήταν μερικά από τα ερωτήματα που μας απασχόλησαν. Η επιλογή των έργων γίνεται σταδιακά, συμπεριλαμβάνοντας κομμάτια που θα ολοκληρώσουν μια συνολική εικόνα στην ιστορία που θέλουμε να διηγηθούμε και να εμπλέξουμε σ’αυτήν, τον θεατή. Ο φόβος της ασθένειας, η ανάγκη να προστατεύουμε τους εαυτούς μας και τους οικείους μας, αλλά και το κατά πόσο αυτό είναι τελικά εφικτό στον εγκλεισμό που προκαλείται από το φθαρτό του ανθρώπινου σώματος . Ο κοινός τόπος των έργων φαίνεται να είναι η μνήμη. Τα έργα δημιουργήθηκαν για να διατηρήσουν στον χρόνο ή να φέρουν την ανάμνηση των ατόμων που εικονοποιούν, με τις εμπειρίες, τις προσδοκίες και τις ματαιώσεις αυτών, μέσα στην πορεία του χρόνου όπου εναλλάσσεται σε εποχές.
Συνομιλούν μεταξύ τους σαν παιδιά, έφηβοι και ενήλικες, κρατώντας στα χέρια τους τα φρούτα, που υποδηλώνουν τις εποχές, που εναλλάσσονται σε μια αέναη διαδοχή, για να καταλήξουν σε ένα μπουκέτο χρυσάνθεμα «εις την μνήμην». Η σχέση του ανθρώπου με το θείο, άλλα και οι προσδοκίες από την ιατρική μπαίνουν σαν αναπόσπαστα κομμάτια διερεύνησης που ανασύρεται από την συνθήκη του εγκλεισμού της ασθένειας . Αν και η προσέγγιση του εγκλεισμού στα έργα μας είναι τελείως διαφορετική, όπως και τα προσωπικά μας βιώματα, αυτό που ίσως ενδιαφέρει περισσότερο από την ιστορία που διηγείται το κάθε έργο ξεχωριστά, είναι η ατμόσφαιρα που επιδιώκεται να στηθεί για τον θεατή, από το σύνολο των έργων, αλλά και την επιλογή του χώρου της έκθεσης»
Αναμφισβήτητα κάθε ουσιαστικός διάλογος πραγματοποιείται υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και δεν αναλώνεται σε μια επιφανειακή ανταλλαγή αδιάφορων «τύποις» μηνυμάτων Στην περίπτωση της εικαστικής έκθεσης –εγκατάστασης «ΕΠΟΧΕΣ ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΥ» των Βάσως Πρωτοπαδάκη και Αμαλίας Καρκούλια,. ο γόνιμος διάλογος μετοουσιώθηκε σε συγκλονιστικό επαρκές βίωμα τέχνης, επιστρατεύοντας τις σιωπηλές γλώσσες των εικαστικών τεχνών και την αμεσότητα των εκφραστικών μέσων που αξιοποιήθηκαν ευρηματικά. από τις δύο δημιουργούς χωρίς μάλιστα τη διαμεσολάβηση επιμελητή.
Επιπρόσθετα με τον εναρμονισμένο πολύ επιμελημένο και συνετό διάλογο των έργων τέχνης στον χώρο του μνημείου, καθώς αρθρώθηκε το εκθεσιακό αφήγημα , αλλά και η καθαυτή στάση των δύο δημιουργών καθώς υποδέχονταν και συνομιλούσαν με τους επισκέπτες της έκθεσης, η εικαστική έκθεση- εγκατάσταση κατάφερε να διατυπώσει εύστοχα και αντισυμβατικά πλήθος επιχειρημάτων για την αξία του αυθεντικού διαλόγου σε κάθε επίπεδο με αφορμή μια κρίση ,ατομικά και συλλογικά.
Η τοποθέτηση και η παρουσίαση των έργων τέχνης των δύο καλλιτεχνών στο εσωτερικό του μνημείου, διαμόρφωσε μια υποβλητική ατμόσφαιρα που ενδυνάμωσε αποτελεσματικά τους συμβολισμούς και τα νοήματα της έκθεσης. Η ωμή αποτύπωση των πληγών της πανδημίας από τη Βάσω Πρωτοπαπαδάκη στα συγκλονιστικά έργα της, εξισορροπήθηκε με την θαυμαστή υπομονή και υψηλή αισθητική αξία της εκφραστικής λεπτομέρειας των φωτεινών ψηφιδωτών της Αμαλίας Καρκούλια. Και έτσι ο αποκλεισμός συνδέθηκε με την ελπίδα για μια νέα αρχή για μια νέα προσπάθεια για αναστοχασμό και επαναπροσδιορισμό με υπομονή και πίστη.
Οι δύο δημιουργοί πέτυχαν να μας ακολουθούν οι εικόνες και η ατμόσφαιρα της έκθεσης και πολύ μετά την ολοκλήρωση της, υπενθυμίζοντας ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο αλλά ό,τι και αν συμβαίνει «η μπαλαρίνα στέκεται όρθια δυνατή και περήφανη έστω και αν λαβώθηκε με πολλούς τρόπους…» Ο κύκλος της ζωής με τις εναλλαγές των εποχών θα παραμένει το πιο δυνατό διαχρονικό αναλλοίωτο μήνυμα απαραίτητης συνομιλίας θανάτου και ζωής για να υπάρξει η αναγέννηση. Η αέναη συνέχεια των έργων του ανθρώπου που μυείται σε διαδικασίες αναγέννησης αφουγκραζόμενος το περιβάλλον του. Μέσα από τα εμπόδια και τις απώλειες, είναι η ζωή ολόκληρη που τιμάται, προβιβάζεται και προτρέπεται.
Σας ευχαριστούμε πολύ Βάσω και Αμαλία για το δώρο της τέχνης σας στην κοινότητα με σεβασμό και ενσυναίσθηση!
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:
https://www.chania-culture.gr/event/epokhes-egkleismou
https://www.haniotika-nea.gr/epoches-egkleismoy/
https://www.iefimerida.gr/news/375367/giannis-ritsos-oi-15-sofes-fraseis-toy-megaloy-ellina-poiiti
