Η οψιμάθεια είναι η μάθηση σε μεγάλη ηλικία. Κι αντίστοιχα οψιμαθής είναι το άτομο που σπουδάζει ή μαθαίνει νέα πράγματα σε μεγαλύτερη από την συνηθισμένη ηλικία.
Aφορμή για το σημερινό σημείωμα είναι ο αξιέπαινος 88χρονος Δημήτρης Μουδατσάκης που αποφοίτησε από το Tμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Οψιμάθης με τα όλα του, φιλομαθής, επίμονος, στοχοθέτης και στοχοκατακτητής.
Ακολουθεί την παρώθηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μάθηση σε όλη την διάρκεια της ζωής, και σε μεγαλύτερη ηλικία. Ευρήματα δείχνουν ότι λιγότεροι από 2 στους 5 ενηλίκους συμμετέχουν σε μαθησιακές δραστηριότητες κάθε χρόνο.
Στο σημείωμα αναφέρω οφέλη της οψιμάθειας για τωρινούς και μελλοντικούς συνταξιούχους.
Οψιμάθεια ή διά βίου μάθηση;
Γνωρίζουμε ότι οψιμάθεια και διά βίου μάθηση είναι 2 διαφορετικοί όροι με ένα κοινό δυνατό σύνδεσμο. Την απεριόριστη αγάπη για μάθηση.
Καταλαβαίνω ότι στην περίπτωση του Δημήτρη Μουδατσάκη ήταν ένας έρωτας ανεκπλήρωτος, μέχρι την ώρα που ξεκίνησε να φοιτά στο Γυμνάσιο στα 78 του χρόνια.
Τον σκέφτομαι τυπογράφο – βιβλιοδέτη σκυμμένο να εργάζεται ώρες ατέλειωτες σε εποχές που δεν υπήρχαν θεσμοθετημένα ωράρια. Συνθήκες δύσκολες.
Να στήνει και να ράβει βιβλία τα οποία δεν μπορούσε να διαβάσει. Είτε επειδή δεν είχε χρόνο, είτε επειδή δεν τα καταλάβαινε! Η ιδέα για να μορφωθεί ωρίμαζε χρόνια. Μας λέει «Από μικρός ήθελα να σπουδάσω! Έβλεπα τα άλλα παιδιά να πηγαίνουν σχολείο και ζήλευα. Ήθελα να πάω κι εγώ, αλλά δεν μπορούσα. Δεν είχα τη δυνατότητα!».
Συνταξιούχος, έδωσε διέξοδο στην ενεργητικότητα του. Στόχευσε και κυνήγησε το όνειρο του.
Τα οφέλη της συνέπειας
Τα οφέλη της σταθερής, οργανωμένης και επίμονης προσπάθειας που κάνει ένας οψιμαθής είναι ποικίλα :
Αποτελέσματα ερευνών που παρατίθενται στο βιβλίο “The brain that changed itself” (Ο εγκέφαλος που άλλαξε μόνος του (2008) δείχνουν ότι:
«Η πλαστικότητα του εγκέφαλου μας ενεργοποιείται και οι αλλαγές γίνονται μόνιμες με αργή σταθερή εργασία / εξάσκηση ώστε οι νέες συνδέσεις να γίνουν μόνιμες».
Ο συγγραφέας Norman Doidge, ψυχίατρος-ερευνητής, υποστηρίζει ότι «Αν ένας “μαθητής” νομίζει ότι δεν κάνει συγκεντρωτική πρόοδο ή “ότι ξεχνάει εύκολα”, να επιμείνει. Ίσως να χρειαστούν μέχρι 6 μήνες για να δει την επιθυμητή αλλαγή.
Οι οψιμαθείς με ισχυρή φαντασία διαπιστώνουν ότι αυτή τους βοηθάει να βελτιώνουν την απόδοση τους. Έτσι φαίνεται ότι όσο γρηγορότερα χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους τόσο γρηγορότερα ολοκληρώνουν μια εργασία. Υποθέτω ότι ένα κρυφό “ατού” του φοιτητή μας ήταν ότι λόγω επαγγέλματος είχε αναπτύξει την οπτικοχωρική του ικανότητα. Έτσι δεν χρειάστηκε να εκπαιδευθεί πώς να οραματίζεται. Του είχε γίνει δεύτερη φύση όταν δημιουργούσε εκδόσεις για δεκαετίες.
Υποθέτω ότι ο οψιμαθής “φοιτητής μας” Δημήτρης Μουδατσάκης εκμεταλλεύτηκε στο έπακρον την θετική ενίσχυση και ανατροφοδότηση που λάβαινε από συμφοιτητές, καθηγητές και το περιβάλλον του. Η κοινωνικοποίηση και τα ενθαρρυντικά λόγια ήταν μια πολύτιμη βοήθεια την πρώτη δύσκολη περίοδο των σπουδών του.
Σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι η χωρητικότητα της μνήμης εργασίας αυξάνει και η λειτουργία της βελτιώνεται αν… εμπλουτίζονται οι τράπεζες πληροφοριών μας. Δηλαδή, όσο περισσότερα γνωρίζουμε τόσο βελτιώνεται η μνήμη μας. Μια υπόθεση που είχε διατυπώσει με έμμεσο τρόπο ο Πλάτωνας για τον τρόπο ανάκλησης μιας πληροφορίας από τη μνήμη μας.
Είναι βέβαιο ότι ο φοιτητής μας θα διαπίστωσε ότι μαθαίνει ευκολότερα -όπως και ο γράφων- κάπου στη δεύτερη χρονιά της φοίτησης του.
Εναλλακτικοί δρόμοι
Αν η μελέτη συγγραμμάτων δεν είναι το δυνατό μας σημείο, υπάρχουν εναλλακτικές πνευματικές ασχολίες (εξαιρώ σταυρόλεξα και sudoku)…
✓Aς διαβάζουμε για ότι επιστημονικό θέμα μας ενδιαφέρει σε εκλαϊκευμένες εκδόσεις. Δωρεάν!
Η Βιβλιοθήκη Χανίων -ένα κρυφό διαμαντάκι της πόλης μας- είναι εφοδιασμένη με αμέτρητα βιβλία για κάθε επιστήμη.
✓Οι αγγλομαθείς μπορούν να παρακολουθήσουν στον υπολογιστή τους εκλαϊκευμένες παρουσιάσεις ειδικών για κάθε θέμα διάρκειας 18 λεπτών. Είναι οι δημοφιλείς TED talks και υπάρχει η δυνατότητα υποτίτλων.
✓Για άτομα με εξειδικευμένα ενδιαφέροντα υπάρχουν διέξοδοι στη Δημοτική Βιβλιοθήκη (Αρχείο Βενιζέλου, Μελέτη Χαρτών, κ.α.) και στη Βιβλιοθήκη του Πολυτεχνείου (βιβλία και περιοδικά).
Στρατηγικές μνήμης για την 3η, 4η, 5η ηλικία
Το ερχόμενο Σάββατο το πρωί, 1 Οκτωβρίου, στο θέατρο Μίκη Θεοδωράκη το Κέντρο Αλτσχάιμερ Χανίων οργανώνει μια ενδιαφέρουσα ημερίδα. Συμμετέχω με μια σύντομη εισήγηση.
Θα αναπτύξω το θέμα Στρατηγικές μνήμης για την 3η, 4η, 5η ηλικία και θα αναφερθώ στις παρακάτω ενότητες:
• Στη μνήμη εργασίας μας και πως την εκπαιδεύουμε.
• Στη μνήμη μας επεισοδίων και πως τη συντηρούμε.
• Πώς ασκούμε τη μνήμη μας μελλοντικών επεισοδίων.
• Πώς αναπτύσσουμε τη μνήμη μας κειμένων.
Ελπίζω να υπάρξει χρόνος για την υποβολή ερωτήσεων στο τέλος της εισήγησης.
Συμπερασματικά
Αντί άλλων συμπερασμάτων παραθέτω μερικές σκέψεις του οψιμαθή Δημήτρη Μουδατσάκη…
«Ένα πράγμα που έμαθα από τα πρώτα χρόνια της ζωής μου, ήταν πως είναι όμορφο ο άνθρωπος να θέτει πάντοτε μεγάλους σκοπούς στη ζωή του και να τους πραγματοποιεί αγωνιζόμενος και για τον εαυτό του και τους συνανθρώπους του».
ΚΑι μια συμβουλή του προς τους νέους…
«Να έχουν όνειρα. Άμα δεν έχεις όνειρα, ένα σκοπό, τι θα κάνεις; Πώς θα ζήσεις;
Και μάλιστα ο σκοπός πρέπει να είναι υψηλός, για να αγωνίζεσαι πάντα!».
Ειλικρινείς ευχές για δύναμη στις μεταπτυχιακές του σπουδές.
Χρόνος ανάγνωσης 4 – 5 λεπτά
*Ο Κυρ. Βασιλομανωλάκης είναι Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση.
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ διατίθενται από το βιβλιοπωλείο Libraire. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
