Πολλά χρωστά η Χριστιανική Εκκλησία και η Πατερική Θεολογία στους Τρεις Ιεράρχες, το Βασίλειο το Μεγάλο, το Γρηγόριο το Ναζιανζηνό και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Με το ήθος και με τις γνώσεις τους, εστάθησαν από τα πιο γερά θεμέλια του Χριστιανισμού στους κρίσιμους αιώνες της καθιέρωσης και ελεύθερης διάδοσής του (4ος και 5ος αιώνας μ.Χ.).
Δεν ήσαν μόνο θεωρητικοί κήρυκες του θείου λόγου, αλλά έμπρακτα, με τον σύμφωνο με τις ιδέες και την πίστη τους τρόπο ζωής τους, αγωνίζονταν ενάντια στους πολέμιους της διδασκαλίας του Χριστού και, με το ήθος τους, άνοιγαν νέους δρόμους στην παρακμασμένη υστερορωμαϊκή (ή κατ’ άλλους, πρωτοβυζαντινή) κοινωνία.
Επειδή έχουν γραφεί στο πέρασμα των χρόνων και ειπωθεί πάρα πολλά για το βίο και τη δράση τους, στο καθιερωμένο κάθε Γενάρη σημείωμα, που αφιερώνεται στη μνήμη τους και φέτος ειδικά γράφεται εις ανάμνηση και του πατέρα μου, Ηρακλή Ορφανού, που τους σεβόταν και ως δάσκαλος επί σειρά ετών τους τιμούσε ξέχωρα, θα ήθελα να καταγράψω ένα απόσπασμα από το με θεϊκή φώτιση συγγραφικό έργο του καθενός από τους τρεις που, κατά τη γνώμη μου, δικαιολογεί την τιμή που τους αποδίδεται.
Από το Βασίλειο το Μεγάλο επελέγη ένα απόσπασμα από το λόγο του, “Προς τους Νέους”, σε μετάφραση του Β. Μουστάκη, στο οποίο προτρέπει τη νεολαία να ασχολείται περισσότερο με την ψυχική καλλιέργεια παρά με τα σωματικά πάθη: “[…] νὰ παραμερίσουμε τὸ κάθε τι καὶ νὰ μεριμνήσουμε γιὰ τὴν ψυχή. Δὲν πρέπει νὰ εἴμαστε ὑποταγμένοι στὸ σῶμα, χωρὶς ἀπόλυτη ἀνάγκη. Ἀλλὰ νὰ παρέχουμε στὴν ψυχὴ ὅ,τι τὸ πιὸ καλό, χρησιμοποιώντας τὴ σωστὴ σκέψη καὶ λύνοντας τὴν ἔτσι ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῶν παθῶν τοῦ σώματος, ποὺ εἶναι κατὰ κάποιο τρόπο ἡ φυλακή της […]”. Οι συμβουλές αυτες, όπως εύκολα αντιλαμβάνεται ο καθένας, δύνανται να απευθύνονται στους νέους κάθε εποχής και κοινωνίας, ιδίως όσους παρασύρονται από τις αδυναμίες του σώματος και συνθλίβουν το πνεύμα και την ψυχή τους…
Ακολούθως, ας διαβάσουμε από το Γρηγόριο το Θεολόγο τι σημαίνει για τους Χριστιανούς το γεγονός της έλευσης του Ιησού Χριστού από το “Λόγο εις Θεοφάνεια” σε απόδοση στα νεοελληνικά από τις εκδόσεις Γρ. Παλαμάς: “[…] Τὸν ἐρχομὸ τοῦ Θεοῦ πρὸς τοὺς ἀνθρώπους, διὰ νὰ ἔλθωμεν νὰ κατοικήσωμεν κοντὰ εἰς τὸν Θεόν, ἢ διὰ νὰ ἐπανέλθωμεν (διότι ἔτσι νομίζω ὅτι εἶναι σωστότερον νὰ εἰπωθῇ), διὰ νὰ ἐνδυθῶμεν τὸν νέον ἄνθρωπον, ἀφοῦ ἐγκαταλείψωμεν τὸν παλαιόν. Καὶ ὅπως ἔχομεν ἀποθάνει μαζὶ μὲ τὸν Ἀδάμ, ἔτσι ἂς ζήσωμεν μαζὶ μὲ τὸν Χριστόν, ἂς γεννηθῶμεν μαζί του, ἂς συσταυρωθῶμεν καὶ ἂς ταφῶμεν μαζί του, διὰ ν᾿ ἀναστηθῶμεν μὲ τὴν ἀνάστασίν του. […]” Οι αληθινοί Χριστιανοί ομολογούν ότι η μεγάλη του Θεού προς τον άνθρωπο στοργή φανερώθηκε με την αποστολή του Υιού του Θεού στη γη, ο οποίος και δίδαξε την αλήθεια και την αγάπη και σταυρώθηκε και αναστήθηκε για τη λύτρωση των ψυχών, τον καθαρισμό του πνεύματος και τη σωτηρία του σώματος των ανθρώπων.
Και τέλος, τούτο το εδάφιο επελέγη από τον Ιωάννη το Χρυσόστομο, στο οποίο βλέπουμε το ρόλο των πνευματικών δασκάλων στην ψυχική καλλιέργεια και τη ζωή των Χριστιανών από το 2ο λόγο του “Περί ιερωσύνης” σε μετάφραση Β. Καραγιώργου: “[…] στους Χριστιανούς, περισσότερο απ’ ό,τι σε όλους τους άλλους, δεν επιτρέπεται η βίαιη επανόρθωση των πταισμάτων των αμαρτανόντων. Πράγματι, ενώ οι κοσμικοί δικαστές όταν δικάζουν τους κακούργους χρησιμοποιούν όλη την εξουσία που διαθέτουν, ώστε να τους εμποδίσουν, άκοντες βέβαια, να συνεχίσουν το παράνομο έργο τους, οι πνευματικοί ποιμένες δεν πρέπει να βιάζουν, αλλά μάλλον να πείθουν τον αμαρτάνοντα. Τούτο διότι δεν μας έχει δοθή τέτοια εξουσία από τους νόμους, αλλά και αν είχε χορηγηθή δεν θα μπορούσαμε να τη χρησιμοποιήσουμε, αφού ο Θεός επιβραβεύει τους απέχοντες από τη διάπραξη του κακού από δική τους προαίρεση και όχι μετά από άσκηση βίας […]”. Οι σωστοί και ακέραιοι δάσκαλοι δεν περιορίζονται στη θεωρητική διδασκαλία αλλά φροντίζουν και έμπρακτα και δίχως τη χρήση καμίας μορφής βίας να δείχνουν στους μαθητές τους την αξία της Γνώσης και της αρετής.
Έχοντας, λοιπόν, την ευλογία του Θεού και τη σοφία των δασκάλων και των γονέων μας ως άοκνο και ακούραστο οδηγό, ας αγωνιζόμαστε καθημερινά και αδιάκοπα όλοι μαζύ για έναν καλύτερο κόσμο. Και με τη βοήθεια των αρχών και των διδαχών των Τριών Ιεραρχών, ας μην ξεχνάμε ποτέ ότι από τα δυσκολότερα αλλά και τα πολυτιμότερα, συνάμα, στην καθημερινή μας ζωή είναι το να ξεχωρίζουμε την αλήθεια των σοφών από τις αερολογίες των δοκησίσοφων και να την ακολουθούμε με γονιμοποιό κριτική…
