■ Η παιδοψυχολόγος Ελένη Κατσιγαράκη µιλά για το ταξίδι των παιδιών
Ως µια εµπειρία µάθησης κι αυτογνωσίας χαρακτηρίζει τις Πανελλήνιες Εξετάσεις η ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος Ελένη Κατσιγαράκη, που µιλά στη νέα σειρά podcast “Γονείς… και τώρα;”, η οποία κάνει πρεµιέρα σήµερα στα “Χανιώτικα νέα”.
Η κα Κατσιγαράκη, αναφέρεται στη δύσκολη κι αγχωτική αυτή περίοδο των παιδιών, δίνοντας συµβουλές για τα ίδια αλλά και για τους γονείς, ούτως ώστε να γίνουν οι καλύτεροι συνοδοιπόροι στην προσπάθεια των παιδιών τους, κατά τη διάρκεια και µετά.
• Ποιες οι προκλήσεις των Πανελλαδικών αλλά και της τελευταίας σχολικής χρονιάς για τους µαθητές;
Η Γ’ Λυκείου είναι µια τάξη αλλά και περίοδος για τα παιδιά που φέρει µια συγκεκριµένη βαρύτητα γιατί συνδέεται µε άγχος, µεγάλη προσπάθεια, µε την ευθύνη του να αγωνιστώ για τον εαυτό µου και για το µέλλον µου, για τις προσδοκίες των γονιών µου αλλά και τις δικές µου. Πολλές φορές βλέπουν τον εαυτό τους από το πώς τους βλέπουν οι άλλοι κι αυτό οδηγεί σε µια σύγκριση, που µε τη σειρά της φέρει µια ψυχολογική επιβάρυνση µε άγχος και πολλές διαστάσεις.
• Μιας κι αναφερθήκατε στις προσδοκίες, θα θέλαµε να µας πείτε τώρα που βγήκανε τα αποτελέσµατα των πανελλαδικών, αν το οικογενειακό περιβάλλον δεν είναι ευχαριστηµένο ή υποστηρικτικό µε τις επιλογές των παιδιών, τι γίνεται; Πώς το διαχειρίζονται τα παιδιά;
Καταρχάς, τα παιδιά, αν αυτό δεν έχει γίνει ξεκάθαρο από πριν, συνήθως είναι αρκετά µπερδεµένα και αυτό µπλοκάρει και την προσπάθειά τους. Ο στόχος τους αρχίζει να µην είναι πια ένα σταθερό σηµείο, γιατί οι άλλοι βλέπουν κάτι διαφορετικό κι ίσως να επηρεαστεί η στοχοκατεύθυνσή τους προς αυτό που έχουν οραµατιστεί. Η συζήτηση µπορεί να βοηθήσει να δουν τον εαυτό τους µέσα από άλλα φίλτρα, το επαγγελµατικό π.χ., «θα ήθελα να γίνω γιατρός αλλά η σύγχρονη πραγµατικότητα µε κάνει να σκεφτώ µήπως να γίνω κάτι που θα έχει µια πιο άµεση απορρόφηση;».
•Αν όµως δεν προηγηθεί αυτή η συζήτηση, τα παιδιά σκέφτονται ποιο µονοπάτι θα επιλέξουν και το οικογενειακό περιβάλλον δε συµφωνεί, τι κάνει το παιδί;
Μπαίνει σε µια διαδικασία τότε και ψάχνει να δει τι είναι αυτό που θέλει, άλλες φορές να ικανοποιήσει τους γονείς του ή ψάχνει να βρει µια λύση κοντά σε κάτι που του ταιριάζει. Κάθε περίπτωση βέβαια είναι µοναδική, το γεγονός όµως ότι δεν υπάρχει ξεκάθαρο το κοµµάτι της συµβουλευτικής σταδιοδροµίας είναι ένα εµπόδιο. Τα τελευταία χρόνια βέβαια οι γονείς ψάχνουν να βρουν λύσεις και βοηθούν τα παιδιά να “ξεµπλοκάρουν”. Εξάλλου, δεν είναι όλα τα παιδιά το ίδιο ώριµα ή έτοιµα να πάρουν απόφαση τι θέλουν να κάνουν για µια ζωή, µπορεί να αµφιταλαντεύονται, να θέλουν να δοκιµάσουν πράγµατα, να είναι µπερδεµένα κοκ. Πολλές φορές οι γονείς θεωρούν την είσοδο στο Πανεπιστήµιο µια σηµαντική επιτυχία γιατί έχει ένα κύρος για αυτούς, γιατί ίσως το βλέπουν σαν µια προέκταση επιτυχίας για τους ίδιους ή µέσα από το παιδί να ικανοποιούν τις δικές τους επιθυµίες και φυσικά αυτό τους µπερδεύει να δουν τι πραγµατικά θέλει το παιδί τους. Εξού κι ο πληθυντικός «περάσαµε!», κάτι που δείχνει το άγχος που ασυνείδητα περνά στο παιδί. Αυτό που µετράει είναι η προσπάθεια κι όχι τόσο το αποτέλεσµα. Είναι µια εµπειρία µάθησης κι αυτογνωσίας οι Πανελλήνιες Εξετάσεις. Τι αποκοµίζουµε από αυτήν, τι µαθαίνουµε για τον εαυτό µας, αυτό είναι που µετράει. Το δίπολο επιτυχία – αποτυχία έχει πολλές αναγνώσεις. Συνήθως, µάλιστα, εξελισσόµαστε µέσα από τις “αποτυχίες” µας.
• Τι µπορούµε να πούµε στους µαθητές που αισθάνονται απογοητευµένοι από την επίδοσή τους και νιώθουν ότι απέτυχαν;
Αυτό που θα τα βοηθήσει είναι πρώτα οι γονείς να διαχειριστούν τα δικά τους συναισθήµατα. Πώς νιώθουν αν πέρασε και κυρίως αν δεν πέρασε; Το πιο σηµαντικό είναι να δώσουµε θετικό πρόσηµο στην προσπάθεια του παιδιού. «Προσπάθησες παιδί µου κι αυτό είναι το πιο σηµαντικό γιατί µπήκες σε µια διαδικασία να µάθεις πράγµατα για τον εαυτό σου, έχεις την ευκαιρία να δεις τι πήγε λάθος, τι θα µπορούσε να πάει διαφορετικά αν έχεις τη δυνατότητα να ξεκινήσεις εκ νέου». Να γίνει µια εµπειρία αυτογνωσίας κι αναστοχασµού. Να δούµε πώς θα πενθήσουµε τις προσδοκίες που δεν καταφέραµε να ευοδωθούν, πώς θα ξανασηκωθούµε και θα κάνουµε ένα νέο σχέδιο. Είναι µόνο ένα βήµα, δεν είναι όλο µας το ταξίδι. Μπορεί να βρούµε έναν νέο τρόπο για να πάµε σε αυτό που θέλουµε. Να αφουγκραστούµε, να ακούσουµε το παιδί και να το βοηθήσουµε να θέσει στόχους, γιατί τίποτα δεν τελειώνει εδώ!
• Πείτε µας λίγο για τις αλλαγές που βιώνει ένας φοιτητής – φοιτήτρια πια όταν εισέρχεται σε µια σχολή: Για παράδειγµα νέα πόλη, πρόσωπα και φίλοι, απαιτήσεις του τµήµατος κ.ο.κ.
Αρχικά, να δώσω συγχαρητήρια σε όλα τα παιδιά, είτε πέτυχαν είτε δεν πέτυχαν τους στόχους τους, γιατί όλα τους προσπάθησαν και µπήκαν σε έναν αγώνα µε τον εαυτό τους. Προφανώς, τα παιδιά που πέτυχαν και είδαν τις προσπάθειές τους να αποδίδουν καρπούς είναι ενθουσιασµένα και χαρούµενα και το άγχος δεν έχει εµφανιστεί ακόµη… Το άγχος όµως που θα ακολουθήσει µε αυτές τις αλλαγές είναι κάτι που µπορούν να διαχειριστούν µέσα από τη στήριξη που θα λάβουν από τους δικούς τους ανθρώπους. Αρκεί να τους πουν οι γονείς: «Πώς το φαντάζεσαι, έχεις κάποιο “σχέδιο”;». Μετά, θα βρουν παιδιά που θα είναι στην ίδια φάση µε εκείνα, το άγχος θα έχει να κάνει µε ζητήµατα του τύπου «πώς θα είναι η σχολή, αν µου αρέσει η πόλη αυτή κοκ». Μια πρώτη περίοδος αυτονοµίας, µακριά από τους γονείς συχνά κι έχει πολύ ενδιαφέρον. Μπαίνουν σε µια διαδικασία οργάνωσης των επιθυµιών και στόχων τους.
• Τελικά γιατί έχουν τέτοια βαρύτητα στη ζωή µας οι Πανελλαδικές;
Είναι εξαιρετικά φορτισµένη η ίδια η διαδικασία γιατί έχει συσχετιστεί µε την κρίσιµη µετάβαση από την σχολική ζωή στην ενηλικίωση κι ακαδηµαϊκή ζωή. Το παιδί µπαίνει σε µια διαδικασία αποφάσεων. Όλο αυτό φέρει ένα βάρος και χαρακτηρίζεται ως η πιο κρίσιµη δοκιµασία που πρέπει να περάσει. Κι είναι κάτι που φυσικά έχει αντίκτυπο γιατί όλοι µας το βλέπουµε ως ένα ορόσηµο κι όποιος περάσει έχει αξία, όποιος δεν περάσει δεν έχει. Φυσικά, δεν είναι έτσι. Όπως είπαµε, είναι µια εµπειρία µάθησης που γίνεται µε έναν έντονο τρόπο που θέτει το εκπαιδευτικό σύστηµα στη χώρα µας. Σε άλλες χώρες έχουν εντελώς διαφορετικά συστήµατα. Στην Ελλάδα δεν έχουµε την περιγραφική αξιολόγηση, µόνο τη βαθµολογική κι όλα έχουν να κάνουν µε τον βαθµό. Το παιδί όµως που δίνει Πανελλήνιες, θα βοηθιόταν έτσι να δει που βρίσκεται, τι στρατηγικές δεξιότητες να αναπτύξει κοκ.
• Τέλος, οι Πανελλήνιες σε 5 λέξεις;
Άγχος, επιτυχία, αποτυχία, ελπίδα και κλείνουµε µε το µέλλον. Με θετικό πρόσηµο γιατί αυτό µετράει, είτε καταφέραµε κάτι µε την πρώτη, µε τη δεύτερη ή την τρίτη προσπάθεια.
