Ο στόχος της σύνδεσης των επιστημονικών και ερευνητικών ιδρυμάτων, των παραγωγών καινοτομίας, με τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται ή θα δραστηριοποιηθούν στην Κρήτη είναι κορυφαίας σημασίας
Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση (4η ΒΕ) αποτελεί μια ιστορική διαδικασία μετασχηματισμού της τεχνολογίας αλλά και μιας σειράς ευρύτερων ζητημάτων που σχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη, τις κοινωνικές διεργασίες και τη δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών.
Bασικό συστατικό της μεταλλαγής αυτής είναι η ανάδειξη της καινοτομίας σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό τρόπο λειτουργίας. Στο πλαίσιο αυτό, η έρευνα και καινοτομία συνιστούν αναγκαία συνθήκη για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη στο αύριο.
Χαρακτηριστικά σημεία που ακουμπά η 4η ΒΕ είναι οι δημογραφικές μεταβολές, η βιώσιμη διαχείριση των υλικών και άυλων πόρων, η διάχυση της γνώσης αλλά και η φύση και το μέλλον της εργασίας. Παράλληλα, η 4η ΒΕ συνεπάγεται μια σειρά σημαντικών αλλαγών στο επίπεδο της επιχειρηματικότητας. Η νέα επιχειρηματικότητα αποκτά ιδιάζοντα γνωρίσματα τα οποία αναδεικνύουν το μικρό (αλλά ευπροσάρμοστο) μέγεθος της επιχείρησης ως κεντρικής σημασίας στοιχείο. Οι νεοφυείς, start-ups και καινοτόμες επιχειρήσεις μπορούν να επιταχύνουν τις διαδικασίες κοινωνικοποίησης της καινοτομίας ώστε αυτές να διαχυθούν σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού σχηματισμού. Τόσο ως εθνική όσο και ως περιφερειακή οικονομία καλούμαστε να απαντήσουμε σε μια δομικού χαρακτήρα πρόκληση. Αν έπρεπε να τη διατυπώσω συνοπτικά θα ήταν ως η επείγουσα ανάγκη εμβάθυνσης και κοινωνικοποίησης της καινοτομίας.
Η ανάγκη αυτή φαντάζει επιτακτική αν αναλογιστούμε τις νέες προκλήσεις της 4ης ΒΕ η οποία πέρα από τις τεκτονικές μεταλλαγές που συνεπάγεται στο επίπεδο των τεχνολογικών μετασχηματισμών συνδέεται με ευρύτερα ζητήματα που σχετίζονται με την ίδια την κοινωνική και περιφερειακή συνοχή. Υπενθυμίζοντας τη σουμπετεριανή λογική της ‘δημιουργικής καταστροφής’, πρέπει να αποφύγουμε τον ορατό κίνδυνο απαξίωσης και περιθωριοποίησης, στο πλαίσιο του διεθνούς καταμερισμού εργασίας, μεγάλου τμήματος του παραγωγικού μας ιστού (επιχειρήσεων, επιχειρηματιών και εργαζομένων) αλλά και τη συνεπακόλουθη διεύρυνση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων, στοιχείο που ακόμα και το ΔΝΤ θεωρεί ως τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τη Παγκόσμια Οικονομία σύμφωνα με το τελευταίο Global report που δημοσίευσε.
Στο επίπεδο της Περιφέρειας Κρήτης, η αναγκαία συνθήκη για την εμβάθυνση της καινοτομίας είναι η υποστήριξη των σημαντικών ερευνητικών κέντρων της περιφέρειας αλλά και η σφυρηλάτηση της σύνδεσης των επιχειρήσεων, τόσο των start-ups όσο και των follow-ups, με την παραγόμενη έρευνα. Η σύνδεση αυτή θα πρέπει να αγκαλιάσει όλο το φάσμα της παραγωγικής βάσης της περιφέρειας επιταχύνοντας την κοινωνικοποίηση της καινοτομίας σε όλα τα επίπεδα. Η κοινωνικοποίηση της καινοτομίας προς τις μικρότερες επιχειρήσεις μπορεί να αποτελέσει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που θα επιταχύνει τις οικονομίες κλίμακας της περιφερειακής παραγωγικής διαδικασίας. Μια περίκλειστη έρευνα η οποία σχεδόν αποκλειστικά εξάγεται δεν συμβάλει στον αναγκαίο μετασχηματισμό του παραγωγικού υποδείγματος και στη μετάβαση της οικονομίας από τις χώρες ενδιάμεσης ανάπτυξης στις οικονομίες της γνώσης.
Ετσι η καινοτομία καθίσταται παράμετρος αυταπόδεικτης σημασίας όχι μόνο για τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις και την οικονομία αλλά και για την ίδια την ευημερία και κοινωνική συνοχή. Η κοινωνικοποίηση της καινοτομίας θα συμβάλλει στην μεταλλαγή του τρόπου παραγωγής με τη μείωση του κόστους και του (ανάλογου) περιβαλλοντικού αποτυπώματος, με την διαφοροποίηση των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, με την αύξηση της προστιθέμενης αξίας, με την ενίσχυση της διεθνούς τους ανταγωνιστικότητας αλλά και την παράλληλη καλλιέργεια της κουλτούρας συνέργειας και συνεργασίας που αποτελούν αδήριτη ανάγκη και μοναδικό δρόμο επιβίωσης και ανάπτυξης, ειδικά για τις μικρές και πολύ επιχειρήσεις.
Ουσιαστικά, το κεντρικό ζήτημα είναι να μετατρέψουμε την καινοτομία σε αντικείμενο αναζήτησης και τρόπο σκέψης των πολλών, καταρρίπτοντας αντιλήψεις ότι το καινοτόμο επιχειρείν είναι αποκλειστική υπόθεση μόνο λίγων και υψηλού επιπέδου εξιδεικευμένων επιστημόνων και ίσως μερικών μόνο πολύ μεγάλων επιχειρήσεων. Για την επίτευξη αυτού του στόχου πρέπει να υπερβούμε εμπόδια και δυσκαμψίες. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το υψηλό κόστος και η δυσκολία πρόσβασης των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων(ΜμΕ) σε αγορές καινοτομίας. Οι ΜμΕ δυσκολεύονται, και διστάζουν να προσελκύσουν εξειδικευμένο προσωπικό, στοιχείο που θα εντείνει την εξάρτησή τους από τις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις. Προβλήματα όπως η έλλειψη κεφαλαίων, ιδιαίτερα με τη μορφή του micro-financing στα πρώιμα στάδια, οι περιορισμένες υποδομές αλλά και τα νομικά εμπόδια, που συχνά συνεπάγεται η γραφειοκρατία της δημόσιας διοίκησης, αποτελούν τροχοπέδη στη διάχυση της καινοτομίας στις ΜμΕ. Στη βάση αυτή, όπως αναγνωρίζει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο δημόσιος τομέας μπορεί να αποκτήσει έναν σημαντικό ρόλο στο να διαμορφώσει ένα οικοσύστημα που θα διευκολύνει την κοινωνικοποίηση της καινοτομίας και θα συνεπικουρήσει τις ΜμΕ στη μετάβαση τους προς την 4η ΒΕ. Παράλληλα, η δημιουργία ενός οικοσυστήματος επιχειρηματικότητας από μικρές καινοτόμες επιχειρήσεις μπορεί να αποτελέσει, στη βάση συνεργείων (clusters), συνθήκη μεγέθυνσης και των μεγαλύτερων επιχειρήσεων οι οποίες θα είναι σε θέση, μέσω μιας λογικής outsourcing, να μειώσουν τα κόστη και να βελτιώσουν τις οικονομίες κλίμακας τους. Επιπλέον, οι Δημόσιες Συμβάσεις καινοτομίας μπορούν να αποτελέσουν ένα σημαντικό μοχλό ανάπτυξης της εφαρμοσμένης έρευνας και ενίσχυσης της καινοτομικότητας. Τέλος ζητήματα όπως αυτό της πνευματικής κατοχύρωσης, της εκπαίδευσης – μέσω της λογικής των διαγωνισμών καινοτομίας – της ανάπτυξης δικτύου δομών υποστήριξης αλλά και θεσμικών παρεμβάσεων κρίνονται ως ιδιαίτερης σημασίας.
Ομως πέρα από το δρόμο που έχουμε μπροστά μας να βαδίσουμε, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι έχουμε διανύσει αρκετά σημαντική διαδρομή για τη καινοτομία στη Περιφέρεια Κρήτης μέχρι σήμερα. Το οικοσύστημα της καινοτομίας στην Κρήτη είναι ώριμο και πρωτοπόρο σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα αλλά και άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου. Υπενθυμίζω πως η περιφέρεια της Κρήτης είναι η μοναδική περιφέρεια της Ελλάδας που χαρακτηρίζεται ως ισχυρά καινοτόμος από το European Innovation Scoreboard του 2019. Άλλωστε η Περιφέρεια Κρήτης είναι η πρώτη από τις Περιφέρειες της χώρας που δημιούργησε Περιφερειακό Συμβούλιο Καινοτομίας (άτυπο τότε). Στη βάση αυτής της διαπίστωσης η πρόκληση για την ανάστροφη μιας διττής τάσης, του γνωστού brain-drain και του innovate here-exploit elsewhere (καινοτομώ εδώ-επιχειρώ αλλού), προβάλει ως ρεαλιστική για την Περιφέρεια Κρήτης.
Ο στόχος της σύνδεσης των επιστημονικών και ερευνητικών ιδρυμάτων, των παραγωγών καινοτομίας, με τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται ή θα δραστηριοποιηθούν στην Κρήτη είναι κορυφαίας σημασίας. Στο πλαίσιο αυτό, ως Περιφέρεια Κρήτης σχεδιάζουμε εργαλεία, σκοπεύουμε να χρηματοδοτήσουμε δομές στήριξης καινοτόμων επιχειρηματικών εγχειρημάτων ενώ συμμετέχουμε και ενθαρρύνουμε κάθε εγχείρημα που να δίνει απάντηση στα εμπόδια και στα ερωτήματα που αναφέρθηκαν.
Με τη σύσταση του παρατηρητηρίου καινοτόμου επιχειρηματικότητας της Περιφέρειας Κρήτης που θα συνδέει τα ερευνητικά ιδρύματα με τις επιχειρήσεις, την υποστήριξη της δημιουργίας θερμοκοιτίδων (incubators) που θα διασυνδέονται με ένα ευρύ δίκτυο κέντρων προ-επώασης καινοτόμων επιχειρηματικών ιδεών (pre-incubators), την αξιοποίηση του μηχανισμού διάγνωσης των αναγκών της αγοράς εργασίας στο πεδίο της επιχειρηματικότητας αλλά και τη σύσταση ενός χρηματοδοτικού μηχανισμού που θα υποστηρίζει τις επιχειρήσεις στα πρώιμα στάδια λειτουργίας τους. Παράλληλα με τη στήριξη πρωτοβουλιών που κυοφορούνται για τη δημιουργία τεχνολογικών κέντρων καινοτομίας με εγκατάσταση-μετεγκατάσταση επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας, τη προσέλκυση και συγκέντρωση κεφαλαίων επένδυσης σε καινοτόμες επιχειρήσεις και τη ανάπτυξη δράσεων καλλιέργειας κουλτούρας καινοτόμου και υγιούς επιχειρηματικότητας (π.χ η διενέργεια μαθητικών διαγωνισμών καινοτομίας και επιχειρηματικότητας) αναμένεται να συμβάλλουν στις στοχεύσεις που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Σε κάθε περίπτωση οι προκλήσεις της 4ης ΒΕ είναι εδώ και η Περιφέρεια Κρήτης είναι έτοιμη να τις μετατρέψει σε περιφερειακά συγκριτικά πλεονεκτήματα.
