Η Ιστορική, Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης, παράλληλα µε τις άλλες εκδηλώσεις της, είχε προγραµµατίσει για το 2025 επισκέψεις και οµιλίες σε σχέση µε τα µινωικά ανακτορικά κέντρα, µε αφορµή την προσπάθεια ένταξής τους στον Κατάλογο Μνηµείων Παγκόσµιας Κληρονοµιάς της UNESCO.
Ως πρώτους σταθµούς πληροφόρησης όρισε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου / Κνωσό και τον αρχαιολογικό χώρο των Μαλίων. Το κόψιµο της πρωτοχρονιάτικης πίτας στις 9 Φεβρουαρίου συνδέθηκε µε το ανακτορικό κέντρο της Κνωσού. Η επίσκεψη στα Μάλια πραγµατοποιήθηκε την Κυριακή 20 Ιουλίου, σε συνδυασµό µε την επίσκεψη στην αρχαία Λύττο. Κατά συγκυρία, η προγραµµατισµένη εξόρµηση της ΙΛΑΕΚ συνέπεσε µε δύο πολύ σπουδαία και συνάµα πολύ σοβαρά γεγονότα. Το πρώτο είναι η πανηγυρική ένταξη 6 µινωικών ανακτορικών κέντρων στην UNESCO και το άλλο η παγκρήτια προσπάθεια διάσωσης του ιδιαίτερα σηµαντικού µινωικού µνηµείου στον λόφο Παπούρα Πεδιάδας, στην περιοχή του νέου αεροδροµίου Ηρακλείου.
Παρά τις πολύ ζεστές ηµέρες του Ιουλίου, η συµµετοχή µελών και φίλων της Εταιρείας υπήρξε αθρόα και ανταµείφθηκε από ανέλπιστο, καλοδεχούµενο και ευεργετικό αεράκι και στους δύο χώρους που επισκεφτήκαµε. Το πρωινό ξεναγηθήκαµε στο εντυπωσιακό ανακτορικό κέντρο των Μαλίων από τη γαλλίδα ανασκαφέα ∆ρα Maia Pomadère, προνοµιούχοι πλέον, όχι µόνο διότι µας ξενάγησε µία αρχαιολόγος κατεξοχήν ειδική για τον συγκεκριµένο χώρο, αλλά και διότι βρεθήκαµε σε ένα αρχαίο µνηµείο που µόλις είχε αποκτήσει το brand name της UNESCO. Ο ανασκαµµένος χώρος των Μαλίων δίδει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να περιδιαβεί όχι µόνο το ίδιο το ανάκτορο µε την κεντρική αυλή, καθώς και µέρος της ευρύτερης εγκατάστασης, που όλα µαζί απαρτίζουν το µινωικό ανακτορικό κέντρο των Μαλίων, που ήκµασε κατά την 3η και 2η χιλιετία π.Χ. και καταστράφηκε γύρω στο 1450 π.Χ. Η αναλυτική παρουσίαση των διαχρονικών αρχαιοτήτων εντυπωσίασε όλους τους συµµετέχοντες και η προσπάθεια της κ. Pomadère να µιλήσει στα ελληνικά της υπήρξε συγκινητική. Ξεχωριστή µνεία οφείλεται στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου και την προϊσταµένη ∆ρ Βάσω Συθιακάκη, που µας επέτρεψε να επισκεφτούµε σηµεία µη προσβάσιµα στο ευρύτερο κοινό και να παρακολουθήσουµε το έργο συντήρησης και ανάδειξης που επιτελείται στον χώρο.
Μετά το διάλειµµα για γεύµα σε ταβέρνα της περιοχής ανεβήκαµε στην αρχαία Λύττο. Την αρχαία πόλη είχε παρουσιάσει το 2024 σε διάλεξη της ΙΛΑΕΚ στα Χανιά ο καθηγητής Άγγελος Χανιώτης, συνδιευθυντής των ανασκαφών µαζί µε τον καθηγητή Αντώνη Κοτσώνα και τη ∆ρα Βάσω Συθιακάκη. Τα τελευταία χρόνια το παρελθόν της αρχαίας Λύττου αναδύεται σταθερά µέσα από πολύ σηµαντικά ευρήµατα που επικεντρώνονται σε δηµόσια κτήρια, επιτύµβια µνηµεία, βυζαντινό ναό και σε πλήθος επιγραφών και κινητών ευρηµάτων. Η πόλη έλεγχε την πρόσβαση από τη µεγάλη πεδιάδα του Ηρακλείου ( ένα µέρος της οποίας καταλαµβάνει το νέο αεροδρόµιο) προς τα λασηθιώτικα βουνά και είχε ως επίνειο τη Χερσόνησο. Η ίδια η ανασκαφή µε τα κατά χώραν ευρήµατά της και η διεξοδική παρουσίαση των διαφόρων σηµείων και επιπέδων από την ικανότατη και ενθουσιώδη αρχαιολόγο ∆ρα Σαµάνθα Ξηµέρη, συνεργάτιδα του κ. Κοτσώνα, καθήλωσαν τους πάντες.
Ιδιαίτερα σηµαντική υπήξε η τιµητική για την ΙΛΑΕΚ παρουσία του δηµάρχου Μινώας Πεδιάδας κ. Βασ. Κεγκέρογλου και των συνεργατών του, οι οποίοι, εκτός από το δροσερό νερό που µας πρόσφεραν, µας µίλησαν για το µνηµείο στην κορυφή του λόφου Παπούρα και τον άµεσο κίνδυνο της ταπείνωσης και ουσιαστικής καταστροφής του από την επιχειρούµενη εγκατάσταση ραντάρ, πύργων ελέγχου και διαφόρων προσκτισµάτων ολόγυρά του. Όταν βρεθήκαµε στην ακρόπολη της Λύττου διακρίναµε απέναντι τον λόφο Παπούρα, έναν από τους πολλούς λόφους που περιβάλλουν την πεδιάδα µε το νέο αεροδρόµιο, και για µια ακόµη φορά αναρωτηθήκαµε, συµφωνώντας µε τον κ. ∆ήµαρχο, γιατί δεν εξαντλείται ο έλεγχος για εναλλακτική λύση σε ένα από τα άλλα υψώµατα, αλλά πρέπει να θυσιαστεί το µνηµείο της Παπούρας, στο οποίο δεν έχει ούτε καν ολοκληρωθεί η ανασκαφική έρευνα. Μετά την απογοητευτική γνωµοδότηση του ΚΑΣ και τη σχετική απόφαση του ΥΠΠΟ, οι ελπίδες εναπόκεινται στην καθολική αντίδραση των δηµοτών αλλά και όλων των Κρητικών, όπως εκφράστηκε µε την πρόσφατη απόφαση του Περιφερειακού Συµβουλίου, και στο µεγάλο πλήθος των επιστηµόνων, ονοµαστών κρητολόγων, αλλά και νέων αρχαιολόγων, που υπέγραψαν υπέρ της διάσωσης και σωστής ανάδειξης του εµβληµατικού µνηµείου.
Γεµάτοι από µοναδικές εικόνες και εντυπώσεις, επιστρέψαµε αργά το βράδυ, ευγνώµονες απέναντι στις εξαιρετικές αρχαιολόγους – ξεναγούς µας και σε όλους που µας υποδέχτηκαν και µας φιλοξένησαν.
