■ H περίπτωση του ΤΟΕΒ Βαρυπέτρου και η κατάσταση σήµερα
Το αρδευτικό δίκτυο ΤΟΕΒ Βαρυπέτρου αποτελεί εδώ και πέντε δεκαετίες το βασικό σύστηµα διανοµής αρδευτικού νερού στην ευρύτερη περιοχή του κάµπου της Αγυιάς µε συνολική αρδευτική έκταση πάνω από 12.000 στρ. Στην περιοχή καλλιεργούνται κυρίως εσπεριδοειδή, αβοκάντο, ελιές και κηπευτικά. Για περισσότερα απο 2000 µέλη η ενασχόληση µε την γεωργία αποτελεί είτε αποκλειστική πηγή εισοδήµατος είτε ένα δυναµικό συµπληρωµατικό εισόδηµα που σαν αποτέλεσµα έχει την παραµονή του πληθυσµού στην ύπαιθρό και διαφυλάσσει από την ερηµοποίηση των χωριών. Από την εποχή της αρχικής λειτουργίας τους έως και τις µέρες αποτελεί µοχλό ανάπτυξης του πρωτογενούς τοµέα του νοµού, µε ακαθάριστα έσοδα εκατοµµυρίων ευρώ που συνεισφέρουν στην τοπική οικονοµία.
Ο σχεδιασµός του δικτύου υλοποιήθηκε µε τα πιο σύγχρονα µοντέλα της εποχής, τα οποία εφαρµόζονται έως σήµερα και αποτελεί πρότυπο λειτουργίας. Χαρακτηρίζεται ως µη παρεµβατικός καθώς η κύρια πηγή υδροδότησης είναι κάποιο µέρος των εκφορτίσεων των πηγών της «Κολύµπας». Για τον σχεδιασµό του λήφθηκαν υπόψη α) ∆ιαθέσιµοι υδατικοί πόροι, β) Εφαφολογικά χαρακτηριστικά, γ) Μετεωρολογικές συνθήκες, δ) Καλλιέργειες ε) Τοπογραφία κ.α.
Τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά του δικτύου είναι τα εξής
Βαρυτικός αγωγός µεταφοράς από την πηγή «Κολύµπα» στο αντλιοστάσιο
Αντλιοστάσιο στο οποίο έχουν τοποθετηθεί 11 αντλίες και ισάριθµοι ηλεκτροκινητήρες συνολικής παροχής 3866.
Γεώτρηση παροχής 300
Χαλύβδινοι καταθλιπτικοί αγωγοί διαµέτρων από D300 έως D800 συνολικού µήκους 4300 µέτρων περίπου.
Τέσσερις δεξαµενές συνολικής χωρητικότητας 17100 (Βόρεια χαµηλή=8000 , Βόρεια υψηλή=700,Νότια χαµηλή=5400,Νότια υψηλή=3000)
Υπόγειο σωληνωτό δίκτυο από από D80 έως D600 συνολικού µήκους 58000 µέτρων περίπου.
Το αρδευτικό δίκτυο του ΤΟΕΒ Βαρυπέτρου, είναι ένα αρδευτικό δίκτυο υπό πίεση δηλαδή αποτελείται από ένα σύστηµα υπόγειων αγωγών ακτινωτής διάταξης που µεταφέρει το νερό από το σηµείο υδροδότησης µέχρι τις υδροληψίες. Εκεί έρχονται να συνδεθούν τα ατοµικά αρδευτικά συστήµατα των αγροτών προκειµένου να αρδεύσουν τα αγροτεµάχιά τους. Τα συλλογικά δίκτυα υπό πίεση λειτουργούν µε µια από τις ακολούθους µεθόδους: µε ελεύθερη ζήτηση, µε διανοµή εκ περιτροπής (πρόγραµµα) και µε περιορισµένη ζήτηση. Στην περίπτωση του συγκεκριµένου δικτύου ο σχεδιασµός έχει γίνει βάσει της µεθόδου της ελεύθερης ζήτησης. ∆ηλαδή είναι βασισµένο σε µια πιθανολογική προσέγγιση µίµησης της διαδικασίας έναρξής και λήξης της άρδευσης. Όταν αυτό δεν συµβαίνει το σύστηµα δεν λειτουργεί σωστά µε αποτέλεσµα την µη ορθολογική άρδευση των καλλιεργειών.
Συνοψίζοντας η λειτουργία του ΤΟΕΒ βασίστηκε στην βαρυτική µεταφορά νερού από την «Κολύµπα» στο αντλιοστάσιο και έπειτα µέσω άντλησης στις τέσσερις περιµετρικές δεξαµενές. Από εκεί µέσω κλειστών αγωγών στις υδροληψίες όπου ο παραγωγός όποτε επιθυµεί ανοίγει και κλείνει την παροχή του.
Πρόβληµα θεσµικό και διοικητικό στη διαχείριση των Εγγειοβελτιωτικών Έργων.
Συγκεκριµένα, η διαχείριση των συλλογικών έργων γίνεται από τους οργανισµούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ και ΓΟΕΒ). Οι οργανισµοί αυτοί επικουρούνταν από την Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων του Υπουργείου Γεωργίας που είχε και τη γενική εποπτεία της σωστής λειτουργίας των έργων. Η ψήφιση όµως του νόµου που διέπει τη διαχείριση των υδατικών πόρων σε συνδυασµό µε το νόµο 2218/94, «Περί Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης» και το νόµο 2503/97 «Περί ∆ιοίκησης, Οργάνωσης, Στελέχωσης της Περιφέρειας και άλλες διατάξεις» έχουν δηµιουργήσει ένα πλέγµα αρµοδιοτήτων σε διάφορους φορείς (Υπ. Ανάπτυξης, ΥΠΕΧΩ∆Ε, Υπ. Γεωργίας κα.) µε αποτέλεσµα, λόγω και της µη έκδοσης βασικών προεδρικών διαταγµάτων, την εµφάνιση δυσλειτουργιών στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Με τον νόµο περί αποκέντρωσης καταργήθηκαν οι περιφερειακές υπηρεσίες των Εγγείων Βελτιώσεων του Υπουργείου Γεωργίας και οι αρµοδιότητές τους περιήλθαν στις υπηρεσίες της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης (Ν.Α). Με τις αλλαγές αυτές σε επίπεδο περιφέρειας δεν υπάρχει υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας που να συντονίζει τις υπηρεσίες της Ν.Α. στα θέµατα διαχείρισης των υδατικών πόρων και διοίκησης-λειτουργίας των Εγγειοβελτιωτικών έργων. Αποτέλεσµα αυτού του γεγονότος είναι να ανακύπτουν συχνά προβλήµατα συντονισµού στη διαχείριση των υδατικών πόρων, όπως προγραµµατισµού µελετών και διοίκησης-λειτουργίας των έργων. Ο συνδυασµός των παραπάνω µε την κλιµατική αλλαγή και τα φαινόµενα λειψυδρίας έχουν φτάσει το περιθώριο λειτουργίας των TOEB σε οριακό σηµείο απειλώντας ευθέως την βιωσιµότητα των ανθρώπων που ασχολούνται µε την γη. Εικόνες όπως αυτές που βλέπουµε το τελευταίο διάστηµα από την λίµνη της Αγυιάς και την κατάσταση των πηγών είναι αδιάψευστοι µάρτυρες των παραπάνω.
Η κατάσταση σήµερα θέτει σε κίνδυνο τόσο το την λειτουργία του δικτύου όσο και των περιουσιών των παραγωγών. Η εφαρµογή προγράµµατος προέκυψε λόγω της µη επάρκειας του νερού για κάλυψη 24ωρου κάτι που καθιστά προβληµατική την άρδευση σε µία περιοχή κατεξοχήν αγροτική. Φαινόµενα όπως υπερκατανάλωση νερού και διαρκώς ανοιγµένων παροχών (λόγω πανικού/ελλιπής ενηµέρωσης ) σε χωράφια οδηγούν σε συνθήκες χαµηλής πίεσης , εγκλωβισµού αέρα στο δίκτυο και βλάβες λόγω του γεµίσµατος/αδειάσµατος του δικτύου. Βασική θέση του Οργανισµού διαχρονικά αποτελεί η ύπαρξη επαρκών υδατικών αποθεµάτων στις πηγές περιµετρικά της λίµνης τόσο για την εξασφάλιση των απαιτούµενων ποσοτήτων αρδευσης όσο και για την διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής. Είναι ανάγκη η λύση να δοθεί σήµερα για την διασφάλιση της φετινής σοδειάς και να µην επαναληφθεί στο µέλλον. Η θεωρία του «ανεξάντλητου υδροφορέα» και των ανεξέλεγκτων αντλήσεων δεν µπορεί να αποτελέσει βάση συζήτησης, ειδικά µετά την φετινή εικόνα. Η ύπαρξή, η λειτουργία και ο ρόλος των ΤΟΕΒ οι οποίοι διοικούνται από αγρότες, χρηµατοδοτούνται από τα µέλη τους (χωρίς κρατική συνεισφορά) για να διασφαλίζουν τα συµφέροντα των ανθρώπων της υπαίθρου δεν µπορούν να υποκατασταθούν από κανένα Φορέα που προϋποθέτει την κατάργηση τους.
*Ο Απόστολος Στυλ. Βουλγαράκης είναι
Πρόεδρος ΤΟΕΒ Βαρυπέτρου
ΜSc Γεωπόνος Γ.Π.Α.
