Ο Ειρηναίος Γαλανάκης µε την «Επανάσταση των Συνειδήσεων», (Εκδόσεις Ραδάµανθυς, 2018) χτύπησε έγκαιρα τις καµπάνες, προειδοποιώντας για το γεγονός ότι οι «µεγάλες» πολιτικές, οικονοµικές και τεχνολογικές επαναστάσεις αφήνουν µικρά κέρδη στον άνθρωπο, ενώ πολλές φορές µεγεθύνουν – αντί να µειώνουν – τα προβλήµατα των ανθρώπων. Θεωρεί πως απέναντι στη σύγχρονη κρίση, µπορεί να αντιπαρατεθεί µια βαθιά, προσωπική και συλλογική ανακαίνιση του ανθρώπου, ικανή να ξαναστήσει τον κόσµο σε στέρεα θεµέλια. Το έργο συγκεντρώνει τα κείµενα και τις οµιλίες του Ειρηναίου Γαλανάκη (ιδίως το εµβληµατικό κήρυγµα της Πεντηκοστής 1982), µαζί µε ανθολόγιο και σχολιασµό, σε µια έκδοση που τεκµηριώνει την πνευµατική και κοινωνική του παρακαταθήκη.
Ο Ειρηναίος συνοµιλεί µε σηµαντικούς στοχαστές του 20ού αιώνα, οι οποίοι είδαν πως η επιβίωση του ανθρώπου εξαρτάται από το αν θα πραγµατοποιηθεί µία ριζική µεταστροφή ιδεών και ιδανικών. Επιµένει ότι η αλλοτρίωση δεν είναι µόνο οικονοµική ή πολιτική· είναι τεχνική, πολιτισµική, υπαρξιακή—και η θεραπεία αρχίζει από τα βάθη της ψυχής του ανθρώπου. Όπως οι Λατινοαµερικανοί θεολόγοι (Gutiérrez, Boff, Sobrino), έτσι και ο Γαλανάκης επιµένει ότι η χριστιανική πίστη δεν είναι ιδιωτική υπόθεση, αλλά αφορά την κοινωνική δικαιοσύνη, την ειρήνη, την υπεράσπιση του ανθρώπου απέναντι σε κάθε µορφή καταπίεσης. Η γνωστή του δήλωση: «∆εν είµαι κοµµουνιστής, είµαι Χριστιανός· και σαν Χριστιανός δεν θα πάψω ποτέ να µιλώ για κοινωνική δικαιοσύνη» συνοµιλεί ευθέως µε τη βασική θέση της Θεολογίας της Απελευθέρωσης: το Ευαγγέλιο είναι πολιτικό στον βαθµό που είναι απελευθερωτικό.
Ο Ειρηναίος Γαλανάκης συµµερίζεται τον ριζοσπαστισµό της κοινωνικής διάστασης του Ευαγγελίου, όµως η γλώσσα του, το θεολογικό του οπλοστάσιο και η εστίασή του στο πρόσωπο (συνείδηση) και στην κοινότητα (λειτουργία, αγάπη, ειρήνη) τον τοποθετούν σε µία διαφορετική κατεύθυνση, σε σχέση µε τη Θεολογία της Απελευθέρωσης, µε έµφαση στην ανακαίνιση από τα µέσα προς τα έξω. Το γεγονός αυτό βέβαια, δεν τον εµπόδισε να ηγηθεί και να συµµετάσχει σε µαζικές και µαχητικές κινητοποιήσεις, κυρίως µε αντιπολεµικό χαρακτήρα, όπως στην περίοδο των νατοϊκών βοµβαρδισµών στη Σερβία και είναι κάτι παραπάνω από σίγουρο ότι δεν θα σιωπούσε µπροστά στο ολοκαύτωµα των Παλαιστινίων.
Ιδιαίτερα αιχµηρή είναι η κριτική του στη «µαζοποίηση» της εποχής: ο άνθρωπος, βοµβαρδισµένος από προπαγάνδα, στερείται τον χρόνο της περισυλλογής και καταντά «εµπόρευµα», επενδυόµενο κεφάλαιο αντί για πρόσωπο, µια πρόβλεψη που µοιάζει τώρα προφητική. Ο Ειρηναίος Γαλανάκης αντιτάσσει στην «κοινωνική ή ταξική συνείδηση» (που τη θεωρεί αναγκαία αλλά ανεπαρκή) την ατοµική συνείδηση ως ακρογωνιαίο λίθο της προσωπικότητας και προϋπόθεση κάθε αληθινής αλλαγής. Γι’ αυτό και επιµένει ότι οι µεγάλες πολιτικές τοµές αποτυγχάνουν όταν υποτιµούν την εργασία στο εσωτερικό του ανθρώπου: χωρίς ελεύθερη, φωτισµένη συνείδηση δεν στήνονται βιώσιµες δοµές δικαιοσύνης· χωρίς πρόσωπα δεν υπάρχουν κοινωνίες, µόνο µηχανισµοί.
Ο λόγος του Γαλανάκη είναι προφητικός και ποιητικός: κινείται από τα βιβλικά σύµβολα (Βαβέλ, Πεντηκοστή) στο πολιτισµικό αρχέτυπο (Προµηθέας) και µετατρέπει το κήρυγµα σε θεολογικό δοκίµιο. Η ρητορική του κορυφώνεται µε κάλεσµα σε κοινωνική δράση και αλληλεγγύη. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι το «∆είπνο της Αγάπης» στο Καστέλι Κισσάµου (Πεντηκοστή 1982): µια τεράστια κοινή τράπεζα, όπου Εκκλησία και λαός συναντώνται στην πράξη, εκεί όπου η θεολογία ενώνεται µε την κοινωνία. Αυτή είναι και η κεντρική ιδέα που αποτυπώνεται στο βιβλίο «Η Επανάσταση των Συνειδήσεων»: οι ιδέες να ενσαρκώνονται σε πράξεις.
Το βιβλίο σήµερα, δυστυχώς, είναι οδυνηρά επίκαιρο. Η παγκόσµια ανασφάλεια, ο τεχνολογικός ολοκληρωτισµός, η κλιµατική κατάρρευση, οι νέες µορφές πολέµου και παραπληροφόρησης, όλα αυτά ο Ειρηναίος Γαλανάκης τα είχε εντοπίσει ως συµπτώµατα αλλοτρίωσης που δεν θεραπεύονται µόνο µε πολιτικο-οικονοµικές µεταρρυθµίσεις. Χρειάζεται έλεγε «θεµελιακή επανοικοδόµηση του ανθρώπου, εγερτήριο ψυχών», ώστε να στηθούν νέες, δικαιότερες δοµές. Στο ίδιο πνεύµα, το βιβλίο προτείνει διάλογο ανάµεσα στις διάφορες θρησκείες και κοινή ηθική ευθύνη – ιδίως για τα εκρηκτικά ζητήµατα της Μέσης Ανατολής – ως απαραίτητο όρο ειρήνης.
Η παρούσα έκδοση των Εκδόσεων Ραδάµανθυς δεν προσφέρει µόνο τα σηµαντικά κείµενα του Ειρηναίου, µε την ανθολόγηση, το σχολιασµό και το φωτογραφικό υλικό (Σταµάτης Α. Αποστολάκης), καθώς και εκτενείς σηµειώσεις του επιµελητή. Η µορφή αυτή βοηθά τον αναγνώστη να δει το βιβλίο στον ιστορικό του χρόνο και να το συνδέσει µε συγκεκριµένες πράξεις και πρωτοβουλίες (Ορθόδοξος Ακαδηµία Κρήτης, κοινωνικά έργα, µαζικές συναθροίσεις, καλλιτεχνικές συµπράξεις, κινηµατικές δράσεις για τη ειρήνη, κ.λπ.).
Η «Επανάσταση των Συνειδήσεων», λοιπόν, δεν είναι απλώς ένα θεολογικό δοκίµιο· είναι ένα µανιφέστο ανθρωπιάς. Με γλώσσα προφητική και σκέψη βαθιά, ο Ειρηναίος Γαλανάκης µας καλεί να ξαναρχίσουµε από εκεί όπου όλα κρίνονται: από το εργαστήριο της συνείδησης. Κι από εκεί να ξαναστήσουµε από την αρχή κοινότητες, θεσµούς, πολιτισµό, έναν κόσµο που να αντέξει στις δοκιµασίες του αιώνα µας. Είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται ως προσευχή, ως διάγγελµα αλλά και ως σχέδιο δράσης.
Στοιχεία έκδοσης: Εκδόσεις Ραδάµανθυς, ISBN 978-618-5356-10-1. Περιλαµβάνει κείµενα/οµιλίες (1982–1984), Επιλεγόµενα, ανθολόγηση, φωτογραφίες και σχολιασµός κειµένων: Σταµάτης Α. Αποστολάκης, δάσκαλος-λαογράφος. Επιµέλεια έκδοσης-σηµειώσεις: Χρήστος Τσαντής
*Ο Χρήστος Τσαντής, είναι συγγραφέας, υπεύθυνος των Εκδόσεων Ραδάµανθυς
