Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Μπαμπά, θα μου “βαβάσεις”;

Θαυμαστές λειτουργίες του εγκέφαλου μας ενεργοποιούνται όταν μαθαίνουμε κάτι νέο σε εξαιρετικά περιβάλλοντα.

Οι συνέπειες της καινοτομίας, της αποκλίνουσας προσέγγισης και της έκπληξης στον εγκέφαλο μας είναι μοναδικές.
Κι είναι άμεσες και μακροχρόνιες!
Μια σειρά ευρημάτων υποστηρίζουν ότι η καινοτομία στη μάθηση ενισχύει το αίσθημα ανταμοιβής, προωθεί την εξερεύνηση και διευκολύνει την κωδικοποίηση της μνήμης εργασίας.
Το αποτέλεσμα είναι να ενισχύεται η αντίληψη των μαθητών και να επιταχύνει τις αποκρίσεις τους.
Μελέτες που έγιναν τον 21ο αιώνα δείχνουν ότι η εξερεύνηση ενός νέου περιβάλλοντος προάγει τη μακροχρόνια ενίσχυση στον ιππόκαμπο, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της κωδικοποίησης της μνήμης
Στο σημείωμα παρουσιάζω περιστατικά τα οποία επιβεβαιώνουν τη σημαντική επίδραση της καινοτομίας, της αποκλίνουσας προσέγγισης και της έκπληξης στη μάθηση.

Μπαμπά, θα μου “βαβάσεις”;

Η σκηνή σε πτήση εσωτερικού την περασμένη εβδομάδα.
Ένα νήπιο κορίτσι ζητάει από τον πατέρα του να της διαβάσει το εντυπωσιακό χρωματιστό φυλλάδιο οδηγιών που βρίσκεται στη θήκη του καθίσματος της.
«Μπαμπά, θα μου “βαβάσεις” αυτό;»
Υποκύπτοντας στην επιμονή της ο πατέρας της άρχισε να διαβάζει απλοποιώντας τα νοήματα όσο μπορούσε.
Η μικρή παρακολουθούσε με μεγάλο ενδιαφέρον.
Όταν προσγειωθήκαμε, η αναμονή για την αποβίβαση φαινόταν μεγάλη σε όλους μας.
Η μικρή συνεπιβάτης μας βρήκε λύση σοφή…
«“Βάβασε” μου, να περάσει η ώρα, να κατέβουμε…».
Κι ο πατέρας της συνέχισε να περιγράφει το περιεχόμενο του πλαστικοποιημένου φυλλαδίου της αεροπορικής εταιρείας.
Οι πρωτόγνωρες συνθήκες αφ’ ενός, και το ιδιαίτερο περιεχόμενο του φυλλαδίου αφ ετέρου, σχετικό για την εγκατάλειψη του αεροπλάνου, διέγειραν μια ξεχωριστή λειτουργία του ιππόκαμπου του μικρού κοριτσιού.
Ο βαθμός διέγερσής της ήταν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να καταγράψει το επεισόδιο στην μακρόχρονη μνήμη της.

Τα σκυλιά του Pavlov και οι αξιολογητές

Συνάδελφοι του Ρώσου νευρολόγου Παύλωφ τον επισκέφτηκαν για να παρατηρήσουν το πείραμά του της εξαρτημένης μάθησης.
Στο διάσημο πείραμα τα σκυλιά είχαν εθιστεί ότι όταν ακούγεται μια καμπάνα ακολουθούσε φαγητό. Έτσι το άκουσμα της καμπάνας τους προκαλούσε σιελόρροια ακόμη και αν δεν τους δινόταν φαγητό.
Η επίσκεψη των αξιολογητών κατέληξε σε φιάσκο.
Τα εκπαιδευμένα σκυλιά, δεν έδειξαν την εξαρτημένη τους απόκριση παρ’ όλες τις προσπάθειες του Παύλωφ.
Ο λόγος; Οι άγνωστοι επισκέπτες αποσπούσαν την προσοχή των σκύλων τόσο πολύ που “ξέχασαν” να δείξουν την εξαρτημένη απόκριση τους. Ο Pavlov ονόμασε αυτή την απόκριση των σκύλων του “διερευνητική αντίδραση” ή “Ποιοι είναι αυτοί;”.
Πιστεύω ότι παρόμοια αντίδραση θα παρατηρηθεί αν για παράδειγμα μπουν αξιολογητές σε αίθουσα διδασκαλίας μαθητών του Δημοτικού Σχολείου.
Αυτό γίνεται επειδή ο εγκέφαλός μας προσπαθεί να ανιχνεύσει με ταχύτητα και να επεξεργαστεί νέα ερεθίσματα.
Αυτή η λειτουργία ήταν πάντοτε ζωτικής σημασίας για να προσαρμοστούμε στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, και να αναγνωρίσουμε ευκαιρίες και κινδύνους.
Νέα ερεθίσματα ή προσεγγίσεις δημιουργούν ευκαιρίες μάθησης. Για κάποιους μαθητές έχουν ευεργετικά αποτελέσματα και για άλλους να αποτελέσουν απειλή. Αυτό έδειξαν πρόσφατες έρευνες και το περιστατικό που περιγράφω παρακάτω.
Γενικά η καινοτομία προκαλεί ποικιλία εγκεφαλικών αντιδράσεων που έχουν άμεση επίδραση στη γνώση και τη συμπεριφορά.

Η αντίδραση των εφήβων

Μια ομάδα εφήβων μαθητών μας δεν αντιδρούσε θετικά σε παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας της έκθεσης. Αποφάσισα να δοκιμάσω, την περασμένη εβδομάδα, μια διαφορετική προσέγγιση.
Τα στοιχεία που χρησιμοποίησα περιλάμβαναν καινοτομία και απόκλιση ικανά να προκαλέσουν την έκπληξη τους.
Η διαφοροποίηση της ανταπόκρισης τους παρουσιάστηκε άμεσα, μόλις διορθώθηκαν οι εκθέσεις τους. Κάποιοι έφηβοι ωφελήθηκαν άμεσα, κάποιοι έμειναν ανεπηρέαστοι και σε μια περίπτωση είχαμε οπισθοχώρηση.
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι επειδή τα νέα ερεθίσματα ενεργοποιούν τα ίδια κυκλώματα με τα συναισθηματικά ερεθίσματα, η καινοτομία ενισχύει τις αντιληπτικές τους διαδικασίες και διευκολύνει την απόδοση. Τα νέα ερεθίσματα μπορούν να διευκολύνουν τις αποκρίσεις, αλλά τα αποτελέσματα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από άλλους παράγοντες.
Ερευνητές υποστηρίζουν ότι η αποκλίνουσα παρουσίαση παρά η καινοτομία, αυτή καθεαυτή, είναι αποτελεσματική λίγα λεπτά μετά την παρουσίαση.

Καινοτομία, απόκλιση και έκπληξη

Σε πολλές μελέτες τα ευρήματα από την απόκλιση, την έκπληξη και την καινοτομία συγχέονται. Ελπίζω μελλοντικές μελέτες να διαχωρίσουν τις επιπτώσεις της καινοτομίας, της απόκλισης και της έκπληξης.
Τα αποτελέσματα της απόκλισης συμβαδίζουν περισσότερο με διέγερση κι αύξηση της ετοιμότητας.
Ενώ τα αποτελέσματα της καινοτομίας του ερεθίσματος συμβαδίζουν περισσότερο με αυξημένη προσοχή, δηλαδή αύξηση της αντιληπτικής ευαισθησίας.
Ορισμένες επιδράσεις της καινοτομίας έχουν βρεθεί σε έρευνες που διερευνούν την εξερεύνηση νέων περιβαλλόντων.

 

Συμπερασματικά

– Κάθε νέο ερέθισμα πυροδοτεί έναν καταρράκτη αντιδράσεων στον εγκέφαλο μας.
– Καινοτομία και ερεθίσματα που αποκλίνουν από την κανονικότητα ελκύουν την προσοχή των μαθητών μας με αποτέλεσμα να κινητοποιούνται για εξερεύνηση και μάθηση.
– Προσοχή απαιτείται καθώς η ταυτόχρονη πρόσληψη μιας καινοτόμου ιδέας, μιας αποκλίνουσας παράστασης σε ένα αναπάντεχο περιβάλλον μπορεί να μην είναι ευπρόσδεκτη από όλους.
– Η παραβίαση των προσδοκιών ενός μαθητή προκαλεί αντιδράσεις που επιβαρύνουν υπερβολικά τους μαθητές με ιδιαίτερες ικανότητες.
– Οι μαθητές μας μαθαίνουν εύκολα με υγιή ανταγωνισμό, αν εκτίθενται σε καινοτόμα και αποκλίνοντα ερεθίσματα.

 

*Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα