Η ένταξη στη λίστα της ΟΥΝΕΣΚΟ της αρχαίας Κυδωνίας και των λοιπών Μινωικών ανακτόρων είναι µία ιστορική στιγµή για τις κρητικές αρχαιότητες και την ελληνική αρχαιολογία.
Έπειτα από χρόνιες προσπάθειες αυτοδιοίκησης, πανεπιστηµίων και πολιτικής ηγεσίας τα Μινωικά ανάκτορα της µεγαλονήσου εντάχθηκαν επιτέλους στον κατάλογο του οργανισµού
Η ιστορία του καταλόγου της ΟΥΝΕΣΚΟ ξεκινά από τις 23 Νοεµβρίου 1972.
«Η Γενική συνέλευση της ΟΥΝΕΣΚΟ στο Παρίσι κατάρτισε την καταστατική σύµβαση για τον Κατάλογο της Παγκόσµιας Κληρονοµιάς που τέθηκε σε ισχύ στις 17 ∆εκεµβρίου 1975. Το φιλόδοξο σχέδιο του Εκπαιδευτικού, Επιστηµονικού και Πολιτιστικού Οργανισµού των Ηνωµένων Εθνών ήταν να εντοπίσει, να µελετήσει και να διαφυλάξει µνηµεία, συγκροτήµατα και τοποθεσίες – είτε φυσικές είτε κατασκευασµένες από τον άνθρωπό – που έχουν εξαιρετική παγκόσµια αξία από ιστορικής, καλλιτεχνικής, επιστηµονικής, φυσικής, αρχαιολογικής ή ανθρωπολογικής απόψεως» (1).
Ο ρόλος της ΟΥΝΕΣΚΟ είναι στην ουσία η προστασία των τεχνητών ή φυσικών µνηµείων της υφηλίου. Λειτουργεί σαν µία επιπλέον ασπίδα στα φυσικά και ανθρώπινα αριστουργήµατα ώστε να συντηρούνται, να µελετούνται, να είναι επισκέψιµα, χωρίς όµως να υποστούν αλλοιώσεις ώστε να υπάρχουν µελλοντικά.
Επίσης πρέπει «ο Κατάλογος της Παγκόσµιας Κληρονοµιάς να είναι µια εξαιρετική απογραφή τόπων και έργων που περιέχουν τη διπλή ιστορία του ανθρώπου και του πλανήτη και παρέχει ένα εργαλείο για την κατανόηση της φύσης, του πολιτισµού και πάνω απ΄ όλα του προφανούς δεσµού που τους ενώνει. Εν συντοµία, ο κατάλογος αποτελεί µία περίληψη της ιστορικής εξέλιξης του πλανήτη» (2).
Η Κυδωνία -η αρχαία πόλη των Χανίων- έχει µία διαχρονική παρουσία στην ιστορία. Η πόλη είχε πάντοτε κατοίκους και δεν εγκαταλείφθηκε, ανεξαρτήτως της ισχύς και ακµής που αποκτούσε ή έχανε σε διάφορες ιστορικές περιόδους.
Οι ιστορικές µελέτες και οι αρχαιολογικές ανασκαφές είναι πολλές και συνεχίζονται για την αρχαία πόλη που συνεχίζουν να επιβεβαιώνουν τη µέγιστη σηµασία της.
Η ονοµασία της Κυδωνίας σύµφωνα µε τον θρύλο προήλθε από τον ιδρυτή της Κύδων (Κύδωνα). Φυσικά την ίδια λέξη σε πληθυντικό αριθµό την βρίσκουµε και για την περίπτωση της Μικρασιατικής πόλης Κυδωνίες ( Αϊβαλί) που την αποδίδουν στο φρούτο κυδώνι.
Κατά την Αραβοκρατία -όπως και τη Τουρκοκρατία- σύµφωνα µε πολλούς, άλλαξε το όνοµα της Κυδωνίας σε Χανιά, ενώ την περίοδο της ενετικής κατάκτησης η πόλη λεγόταν Κανέα (Canea).
∆υστυχώς οι πληροφορίες σχετικά µε το µυθικό πρόσωπο του Κύδωνα είναι λιγοστές.
Ο γράφων δε κατάφερε να βρει αρκετές πληροφορίες στην βιβλιογραφία για τον βίο και την ίδρυση της πόλης.
«Ο Κύδων ήταν υιός του Θεού Ερµού και της κόρης του Μίνωα Ακακαλίδος. Τον Κύδωνα τον είχε βυζάξει λύκαινα, όταν ήταν βρέφος, και το γάλα της λύκαινας τον έκαµε άγριο και δυνατό όταν µεγάλωσε κάτι από την αγριάδα του Κύδωνος, διετήρησαν οι απόγονοί» γράφει ο επιθεωρητής ∆ηµοτικών σχολείων Λάζαρος Πετρίδης (3).
Στον τόµο 3 της Ελληνικής Μυθολογίας -εποπτείας Κακριδή- αναφέρεται ότι «Στην Αρκαδία πίστευαν πως ο Κύδων, ο Γόρτυς και ο Κατρέας ήταν γιοί του Τεγεάτη και πως από την Πελοπόννησο ξεκίνησαν και οι τρεις για να εγκατασταθούν στην Κρήτη, όπου έδωσαν τα ονόµατά τους στην Κυδωνία, τη Γόρτυνα και τον Κατρέα, τις κρητικές πολιτείες»(4).
Σχετικά µε τους απογόνους το µόνο που γνωρίζουµε είναι πως«Ο Κύδων είχε µία κόρη την Ευλιµένη, Αυτήν την προόριζε για γυναίκα του Άπτερου, ενός από τους µεγάλους αρχηγούς της Κρήτης. Όµως ο Λύκαστος, άλλος αρχηγός, είχε αγαπήσει την Ευλιµένη και είχε πετύχει να ενωθεί µαζί της κρυφά. Εκείνο τον καιρό κάποιες πολιτείες, γειτονικές της Κυδωνίας ξεσηκώθηκαν εναντίον του Κύδωνα και τον έφεραν σε πολύ δύσκολη θέση.
Τότε ο Κύδων ζήτησε χρησµό για να µάθει πώς θα µπορούσε να νικήσει τους αντιπάλους του. Το µαντείο απάντησε πως γι΄αυτό το σκοπό έπρεπε να θυσιάσει µία παρθένα. Έτσι ο Κύδων έβαλε κλήρο και απ΄όλα τα κορίτσια του βασιλείου του ο κλήρος έπεσε στην κόρη τη δική του. Τότε ο Λύκαστος, που αγαπούσε την Ευλιµένη, για να τη γλιτώσει από το θάνατο, φανέρωσε πως η κόρη δεν ήταν πια παρθένα και δεν µπορούσε να προσφερθεί στους θεούς. Από τη στιγµή όµως που µαθεύτηκαν οι κρυφές σχέσεις, όλοι απαίτησαν το θάνατο της. Έτσι θυσιάστηκε η Ευλιµένη. Σαν την έσφαξαν, ο πατέρας είπε στον ιερέα να της ανοίξει και την κοιλιά για να δουν αν η κοπέλα ήταν έγκυος. Τότε ο Άπτερος ένιωσε πως ο Λύκαστος τον είχε προσβάλει προσωπικά, του έστησε καρτέρι και τον σκότωσε» (5).
∆εν καταφέραµε να βρούµε το τέλος του ήρωα ή µε ποια γυναίκα έκανε την Ευλιµένη.
Παρά ταύτα, κατανοούµε όµως, για ποιο λόγο ο Κύδων παρουσιάζεται σε ορισµένα νοµίσµατα να τρέφεται από µια λύκαινα (ή κατά άλλους αίγα). Ενώ η γνωστότερη µορφή του σε άλλα νοµίσµατα είναι να επεξεργάζεται ένα τόξο και να έχει δίπλα στα πόδια έναν σκύλο ή την λύκαινα που τον τάισε.
Η ύπαρξη του τόξου, συνάδει µε την κυνηγητική ενασχόληση, που ήταν διαδεδοµένη στο νησί, λόγω των εκτεταµένων ορεινών περιοχών του, αλλά και µε τις συχνές πολεµικές διαµάχες των κρητικών πόλεων αλλά και εξαιτίας ξένων εισβολέων.
Η κατασκευή µίας µυθικής ιστορίας ίδρυσης, ήταν κάτι το συνηθισµένο στην αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες όπως και οι Ρωµαίοι επειδή είχαν ανάγκη να εξηγήσουν την υπάρχουσα δύναµη των πόλεων τους και την ανάγκη εξάπλωσης τους έπλαθαν τους δικούς τους οικιστές που σχεδόν όλοι είχαν θεϊκή καταβολή.
Έπρεπε η πόλη να είναι κτισµένη από έναν θεό ή ηµίθεο ακριβώς για να γίνει σεβαστή σε εχθρούς και φίλους. Και να ακολουθήσει το “πεπρωµένο” της στα χρόνια.
Η ύπαρξη ενός θηλαστικού ζώου, που τρέφει τον γενάρχη µιας πόλης σε ένα δάσος, υπάρχει και στις περιπτώσεις της Ρώµης (Ρώµος – Ρωµύλος) και της Αθήνας (Θησέας) και πολλών άλλων.
Θα µπορούσε να επισηµάνουµε ότι η επιβίωση ενός βρέφους στο δάσος κάτω από την φροντίδα αγρίων ζώων επιβεβαιώνει την θεϊκή καταγωγή αλλά και την ισχυρή προσωπικότητα του ήρωα.
Αυτό οδηγεί την σκέψη µας στην σπουδαιότητα και στην µεγάλη ακµή που είχε η Κυδωνία κατά την αρχαία εποχή
Το όνοµα του Κύδωνα τιµάται ποικιλοτρόπως στα Χανιά. Αθλητικά σωµατεία, επιβατηγά πλοία, Μέσα Ενηµέρωσης, τουριστικές επιχειρήσεις, συντεχνίες, σύλλογοι έως και χώρος στάθµευσης αυτοκινήτων φέρουν το όνοµα του.
Ο µύθος του Κύδωνα επιβιώνει µαζί µε την πόλη που ίδρυσε πριν χιλιάδες χρόνια. Κάθε φορά που τον τιµούµε και τον µνηµονεύουµε, τιµούµε και µνηµονεύουµε την πόλη µας που υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει στο χρόνο.
Μιχάλης Σµυρλάκης
Πτυχιούχος Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστηµίου
