Εύμορφη τέχνη
Σε αντι-σώματα με χλωρή μνήμη
Μνήμη Μ. Κακαβελάκη
Αντισώματα τροχιοδρομούν τη λογική/ Σε άλλη λογική για ν’ αντιδρά/ Σε κάθε επιβολή και ποθογόνο σκέψη/ Αντισώματα πορεία χημική/ Για άμυνα σ’ αυτό το σώμα/ Που κινδυνεύει κάθε στιγμή/ Από αποφάσεις και μη αποφάσεις/ Από λόγο και σιωπή/ Από κίνηση και ακινησία/ Πρόσωπο χωρίς πρόσωπο που/ Να γυρνά ασήμαντα πίσω/ Από κάθε πρόσωπο/ Γεννώντας αντισώματα. Δημήτρης Κακαβελάκης «Αντι-σώματα» (1)
Η προσωπικότητα του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗ προβάλλεται εντός μου. Δραματικά και ο στωικός αντικαθρεπτισμός αντικειμενοποιείται περιφραστικά: o Δημήτρης είναι η μεγαλύτερη εν ζωή πνευματική υπόσταση της Κρήτης (για να τ’ αναπτύξω θα χρειαζόμουν ένα πολυσέλιδο βιβλίο) σήμερα θα αρκεστώ παραβολικά σε αποφθέγματα από το «οι σημειώσεις του καθρέπτη» του Πωλ Βαλερύ (2) ξεκινώ από την τελευταία στο βιβλίο.
ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΠΡΩΤΗ
«πόσο σπάνια στοχάζεται κανείς σε βάθος χωρίς ν’ αναστενάξει/ Στο έπακρο κάθε στοχασμού υπάρχει ένας στεναγμός». Αναρωτιέμαι πόσοι επαναληπτικά αναπόφευκτοι στεναγμοί μπορούν να βγαίνουν από τα κατάβαθα της ύπαρξής σου, Δημήτρη Κακαβελάκη που πρόσφατα και μέσα σε μια εβδομάδα έχασες, δυο αγαπημένα σου πρόσωπα την αδελφή σου Ειρήνη Καβρού, το γένος Κακαβελάκη και τη σύζυγό σου Μαρία Κακαβελάκη, το γένος Τσιφτσή. Η εκδημία τους ανασύρει βαθιά οδύνη και τα συλλυπητήρια ουσιαστικά λόγο παρηγοριάς για τα αστείρευτα ψυχικά αντισώματα τη λήθη. Αντισώματα από αναμνήσεις στην ακινησία του θανάτου, η ανάκληση του «πρόσωπο χωρίς πρόσωπο που γυρνά ασταμάτητα πίσω από κάθε πρόσωπο, γεννώντας αντισώματα». Αντισώματα αγάπης Δημήτρη, γιατί έδωσες αγάπη στη ζωή σου και την παίρνεις πίσω σίγουρα από λιγότερους μα από ανθρώπους που εκτιμούν ότι δεν κράτησες τον πνευματικό σου πλούτο, αυτής της εναγώνιας προσπάθειας για την ανύψωση του ανθρώπου, ερμητικά κλειστά στα –όποια- εγωιστικά πλαίσια του σπουδαίου ποιητή. Ανοίχτηκες στην κοινωνία, και αυτοί που το είδαν, το βλέπουν, θα συνεχίσουν να το βλέπουν, τώρα που περνάς τα δύσκολα εσύ και η οικογένειά σου, της υπαρξιακής, ηθικής και συναισθηματικής απώλειας, ξέρεις ότι δε θα δεχτείς αυτές τις στιγμές ως αντίβαρο της μακρόχρονης δοτικότητας σου αντίστοιχο παρήγορο λόγο, μα η ουσιαστική πνευματική συμπάσχουσα συμπαράσταση από λίγους κοινωνούς της συναισθηματικής ενορατικότητας θα σε συνοδεύει στα υπόλοιπα τέρμινα της βασανισμένης αξιοπρεπούς ζωής σου και –ναι- είναι αυτή η πανάκριβη ως παρακαταθήκη αξιοπρέπεια που σου έδωσε σ’ όλα τα χρόνια της συντροφικής συνύπαρξης σας η αείμνηστη σύζυγος σου Μαρία.
ΜΑΡΙΑ Δ. ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗ
Ο έρωτας μια μόνο λέξη/ερμηνεύει τα που δεν ταιριάζουνε/ Να γίνουν νέοι κόσμοι/ μέσα από μακρά προσυμβίωση/ Ένα φωτοζώο που φωτίζει/τα σκοτάδια/ Που καλύπτουν/τους ορίζοντες του κήπου αθανασίας/ Που ως απόλυτος χώρος/και χρόνος υπάρχει αιώνια/ Στον έρωτα/μιας μόνο λέξης «φωτο-ζώο» από την ποιητική συλλογή του Δημήτρη
ΕΣΥ ΜΙΑ ΜΟΝΟ ΛΕΞΗ
Η προσυμβίωση υπήρχε -προφανώς- με την έννοια των συμπλεύσεων η συμβίωση του Δημήτρη και της Μαρίας ξεκίνησε το 1952 το 1953 παντρεύτηκαν, απέκτησαν δυο παιδιά, τον Ανδρέα και τον Κωνσταντίνο, αξιώθηκε η Μαρία να δει να μεγαλώνει ο εγγονός τους Δημήτρης. Η Μαρία, μαζί του στις χαρές και στα βάσανα αλλά και κοντά από ένα σημείο και πέρα συνέβαλλε και με γραμματειακή υποστήριξη στο γραφείο δημοσίων σχέσεων που ήταν υπεύθυνος ο Δημήτρης να παράξει ιδιαιτερα υποστηρικτικό έργο. Οι σπουδές της στη Γαλλία με μεταπτυχιακό στην αισθητική ήταν καθοριστικές στην ποιοτική συμβίωση τους αλλά και αναμφισβήτητα επέδρασε στην ανάδειξη των ποιητικών παιδαγωγικών χαρακτηριστικών των παιδιών του ζεύγους. Ο Δημήτρης στον «έρωτα, μιας λέξης μόνο» διατυπώνει «Χωρίς εσένα». Και τώρα που ο λόγος χάθηκε η σιωπή ανακαλεί τη μνήμη το «πρόσωπο χωρίς πρόσωπο» που έγραφε την αγαπημένη για σένα προσωπικότητα.
ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ
ΠΩΛ ΒΑΛΕΡΥ: Ό,τι αγαπάμε είναι εξ ορισμού, κατά κάποιον τρόπο άγνωστο. Σ αγαπώ, άρα δε σε γνωρίζω. Άρα σε χτίζω, σε φτιάχνω κι εσύ, ξεφτιάχνεσαι. Σε καθιστώ σπίτι μου, δίχτυ μου φωλιά μου ένα εικονογραφημένο υφαντό για να σκεπαστώ, για να κρύψω μέσα του αυτό που νομίζω ότι έχω βρει, για να κρυφτώ απ’ τον εαυτό μου. Εν τέλει, για να κρυφτώ… εντός μου. Τον Δημήτρη τον γνώρισα το 1983 όταν ξετύλιγαν μαζί με τον αείμνηστο μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου, Ειρηναιο Γαλανακη τα σχέδια πολιτισμικής αναβάθμισης της Κισσάμου. Είχαμε πάει μαζί στην Καληδονία όπου μου παρουσίασε τα μεγαλόπνοα σχέδια για το Ακρωτήρι της Ειρήνης, ακολούθησαν κινήσεις όπως το βραβείο Πάλμε, ο αγώνας για το Κρητικό θέατρο και πλήθος άλλων δραστηριοτήτων, από κοντά η αγαπημένη του Μαρια, τον υποστήριζε. Η ίδια, πραγματικά διακριτική, κολόνα για τον ευαίσθητο δημιουργικό άνθρωπο, στις επιλογές του, που ήταν συνήθως πιο προχωρημένος από το κοινωνικοπολιτιστικό πλαίσιο όχι μόνο της Κρήτης, αλλά και της Αθήνας που ζούσαν και ήταν αυτή η γυναίκα σύντροφος που ενέπνεε με τις ματιές τις φωτογενούς εξιστόρησης χωρίς λόγια, αντιγράφω από το «πεδιάδες ματιών» (3) …με εξιστόρηση με ιστόρηση και μεθ-ιστόρηση/ Με το διαστημόπλοιο του Νου/ Να διασχίζει έρημες πεδιάδες ματιών/ Που ψάχνουν αφώτιστα/Εκεί που απλώνονται και χάνονται Όλες οι εξιστορήσεις. Ανακαλώ τη συναισθηματική μου μνήμη, τις επισκέψεις μου στο εργαστήρι του φίλου μου και κουμπάρου, άξιου βραβευμένου ζωγράφου ΗΛΙΑ ΧΑΡΙΣΗ στην οδό Δαφνομήλης και Ισαύρων, τόσες επισκέψεις, τόσες κουβέντες, ένα απαύγασμα ζωής με τις όποιες διαφοροποιήσεως, εγγεγραμμένες στο οικείο χωροχρόνο των μεταφοιτητικών μας χρόνων και τη συγκατοίκηση μας στον Στρέφη επί της Σκυλίτση 21… Μερικές φόρες επισκέφτηκα το σπίτι του ζεύγους Κακαβελάκη, ακριβώς δίπλα στον ανηφορικό δρόμο της Ισαύρων με τα κουραστικά σκαλάκια που οδηγούσε στον περιφερειακό του Λυκαβηττού. Η κυρία Μαρία, αρχόντισσα, ευγενής, καλοσυνάτη, χωρίς φλυαρίες και αστεϊσμούς, κάλυπτε φιλόξενα το χρόνο του υπερπολυάσχολου φίλου μου Δημήτρη. Ήταν μια διακριτικά ανοιχτή αγκαλιά όπως τη χαρακτήρισε στον πρόσφατο επικήδειο, η πρόεδρος των αισθητικών Ελλάδας συγγραφέας Τιμοθέα Πατσίκα. Αγαπητή, πώς μπορούμε να αποχωριστούμε την πραότητα, την καλοσύνη σου, την ανοιχτή σου αγκαλιά, που χώραγε μέσα όλους μας. Έφυγες από τη ζωή μας Μαρία Κακαβελάκη. Υπήρξες πρόεδρος του σωματείου διπλωματούχων αισθητικών, με τη μεγάλη καρδιά και τους πιο σημαντικούς αγώνες για την κατοχύρωση του κλάδου της αισθητικής. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας σου οργανώθηκε και πραγματοποιήθηκε το Α’ Πανελληνιο συνέδριο Αισθητικής και αναβαθμίστηκε το επάγγελμα σε ανωτάτη βαθμίδα σπουδών ΤΕΙ. Αλλά συγχρόνως με όλα αυτά τα δύσκολα, συ σκόρπιζες γύρω σου αγάπη και παραδοχή για όλες μας. Ήταν η μόνη εποχή που ο ανταγωνισμός, μας ήταν άγνωστη λέξη. Καλό ταξίδι, φεύγεις και παίρνεις τη χρυσή εποχή της αισθητικής.
ΕΓΚΩΜΙΑ ΧΛΩΡΗ ΜΝΗΜΗ
Για το Δημήτρη εχω ασχοληθεί πολλες φορές αναδεικνύοντας κάθε φορα και άλλες πτυχές, σήμερα θα διατυπώσω το μέγιστο προτέρημα του να θυμάται, να εκτιμά και με ιστορική δικαιοσύνη να επιβραβεύει. Από τις αναδιπλώσεις (4) …οι άξιες κάθε ματιάς προς τα πίσω/ Σ ένα υπέρτατο κι ώσπου Να λειτουργήσει η απέραντη απόσταση/ Χρόνου εκτόξευσης σε Χώρο έκρηξης. Πυρπολούνται ύλες οι υποστάσεις/ Χλωρής μνήμης που μένει/ Με κορμούς μαύρους να θρηνούν/ Τις μεταπράξεις εκρίζωσης/ κόσμων ολόκληρων/ Που αναδιπλώνονται/ μέσα/ στη συστολή του χαμού τους. Αυτή η ιδιότητα του Κακαβελάκη να ανακαλεί τη χλωρή μνήμη μου έδωσε έμπρακτα δείγματα που είναι συνυφασμένα και με τη σπουδαία προσωπικότητα του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗ συνθέτη μουσικής και μουσικολόγου (για την ιδιότητά του αυτή θα ασχοληθούμε σε επόμενο κείμενο). Προς το παρόν του σφίγγω το χέρι για την απώλεια των δικών του ανθρώπων, ιδιαίτερα της μητέρας του Μαρίας που μάλιστα όπως έμαθα της στάθηκε τις τελευταίες 50 μέρες στον «Ευαγγελισμό», ειλικρινά τα συλλυπητήρια μου και αντί για λουλούδια στο μνήμα της μητέρας του, ένα επιτύμβιο επίγραμμα του Κράτητος Θηβαίου (4ος – 3ος αιώνας π.Χ.) Όσα έμαθα, οσα στοχάστηκα κι οσα στις Μούσες εμαθήτευσα, Αυτά κρατώ. Αλλά τα πλούτη τα πολλά τ’ άρπαξε η ματαιότητα. Τελειώνω με την τρίτη και τετάρτη σημείωση του Βαλερύ -μέσω του ανθρώπου, το ακατόρθωτο ασκεί πίεση πάνω στο πραγματικό. -οι σκέψεις που κρατάμε για τον εαυτό μας χάνονται, λήθη αποκαλύπτει ότι ο εαυτός μας ότι το εγώ, είναι κανείς.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (1) Aντι-Σώματα: Η ποιητική συλλογή του Δ. Κακαβελάκη που εκδόθηκε το 2014 από τις εκδόσεις “Ερεισμα” του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΧΑΙΡΙΔΗ με φωτογραφία εξωφύλλου του ΜΙΧΑΛΗ ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗ. (2) Πωλ Βαλερύ “Οι σημειώσεις του καθρέπτη” μικρού διάστασης έκδοση του 1995 εκδ. “Ροές”. (3) Πεδιάδες ματιών από την ποιητική συλλογή “ΕΣΥ Μια μόνο λέξη” εκδόσεις “Μανδραγόρας” 2012 εξώφυλλο το τρίτο μέρος από τη Σύνθεση σε κόκκινο (τρίπτυχο) 1977 ακρυλικό σε μουσαμά 130Χ270 του ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΚΟΚΚΙΝΙΔΗ (καθηγητής στην ΑΣΚΤ Αθηνών την δεκαετία του ‘70 που σπούδαζα εκεί. (4) “Αναδιπλώσεις…” στη συλλογή “Α-τ-αξία γήινης αγάπης” εκδ. “Μανδραγόρας” 2012, Εξώφυλλο έργο του Νiκου Κυπραiου.
