“Η κλιματική κρίση δεν αντιμετωπίζεται αποσπασματικά με αόριστες υποσχέσεις ανθρακικής ουδετερότητας το 2050”
Διάβασα προ ημερών σε ρεπορτάζ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ το ακόλουθο: «…ίσως στον 22ο αιώνα να αντιστρέψουμε τις καταιγιστικές αλλαγές που ήδη εισπράττουμε. Έτσι, τα δισέγγονα μας θα έχουν ελπίδες να ζήσουν σε μια Ελλάδα που θα θυμίζει – κλιματικά – αυτήν πριν από 50 χρόνια». Αμέσως μου δημιουργήθηκαν δύο απορίες. Το κλίμα και η ρύπανση δεν είναι μόνο ελληνική αλλά παγκόσμια υπόθεση. Τα αέρια θερμοκηπίου δεν αναγνωρίζουν σύνορα. Πώς λοιπόν θα επιστρέψουμε μονομερώς στο κλίμα του 1970;
H μεγαλύτερη απορία μου όμως έχει να κάνει με τη δυνατότητα αναστροφής της κλιματικής αλλαγής. Υπάρχουν σοβαρές επιστημονικές δημοσιεύσεις που δείχνουν ότι το φαινόμενο είναι μη αναστρέψιμο σε κλίμακα ακόμη και χιλιετιών. Η Βασιλική Ακαδημία της Βρετανίας και η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ σε κοινή έκθεσή τους, επικαιροποιημένη το 2020, σημειώνουν: «Αν οι εκπομπές CO2 σταματούσαν τελείως, θα χρειάζονταν πολλές χιλιάδες ετών μέχρι να επιστρέψει το διοξείδιο του άνθρακα στην “προβιομηχανική” στάθμη λόγω της βραδύτατης μεταφοράς του στα βάθη των ωκεανών και της τελικής του ταφής στο θαλάσσιο ίζημα. Οι υψηλές θερμοκρασίες στην επιφάνεια της γης θα παραμείνουν για τουλάχιστον χίλια έτη». Με άλλα λόγια, όσο καθυστερούμε την ανάληψη σοβαρής κλιματικής δράσης, τόσο θερμότερος θα καταλήξει ο πλανήτης για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμη και αν κάποια στιγμή απαλλαγούμε τελείως από τα ορυκτά καύσιμα. Ο χρόνος τρέχει εις βάρος μας.
Κάποιοι μιλούν για μελλοντικές τεχνολογίες απομάκρυνσης του άνθρακα από την ατμόσφαιρα που θα διασώσουν το κλίμα. Τέτοιες τεχνολογίες, πλανητικής κλίμακας―όχι εργαστηριακής―, εκτός από την αναδάσωση, δεν υπάρχουν ακόμη και πιθανόν να μην υπάρξουν ποτέ. Ο εφησυχασμός που δημιουργούν είναι για την ώρα επιστημονικά αβάσιμος και επικίνδυνος.
Το κλιματικό πρόβλημα είναι κυρίως πρόβλημα πολιτικής. Και η πολιτική έχει έως τώρα αποδειχθεί δειλή μπροστά στα μεγάλα συμφέροντα των πολυεθνικών κολοσσών και ανίκανη στην ουσιαστική ανάληψη δράσης.
Πρόσφατη έκθεση της ομάδας Paris Equity Check έδειξε ότι τέσσερις χώρες που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, η Κίνα, η Ρωσία, η Βραζιλία, και η Αυστραλία, έχουν τέτοιους κλιματικούς στόχους που, αν υιοθετηθούν από όλες τις χώρες θα οδηγήσουν τη γη σε άνοδο μέσης θερμοκρασίας 5οC που θα είναι απολύτως καταστροφική. Ο Οργανισμός Διεθνούς Ενέργειας έχει δηλώσει με έμφαση ότι για να παραμείνουμε κάτω από 1,5οC πρέπει να σταματήσουμε αμέσως όλες τις έρευνες για νέες εξορύξεις ορυκτών καυσίμων. Οι περισσότερες χώρες όμως ακολουθούν αντίθετο δρόμο, μεταξύ τους και η Ελλάδα.
Η κλιματική κρίση δεν αντιμετωπίζεται αποσπασματικά με αόριστες υποσχέσεις ανθρακικής ουδετερότητας το 2050. Η σύγχρονη εντατική γεωργία είναι ικανή μόνη της να αυξήσει τη θερμοκρασία πέρα από τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού. Πολλές εταιρείες, όπως και οι διωκόμενες δικαστικά για εγκληματικές παραλείψεις Shell, ExxonMobil και BP, έχουν υποσχεθεί κλιματική ουδετερότητα το 2050. Ταυτόχρονα όμως, συνεχίζουν τις έρευνες και νέες εξορύξεις υδρογονανθράκων. Εταιρείες και κυβερνήσεις συχνά βασίζουν τις μελλοντικές τους κλιματικές υποσχέσεις σε τεχνολογίες απομάκρυνσης άνθρακα ή μείωσης της ηλιακής ακτινοβολίας που, όπως είδαμε, δεν υφίστανται. Κάποιοι κοροϊδεύουν κάποιους.
Τον περασμένο Φεβρουάριο, σύμφωνα με τον Guardian, η βασίλισσα Ελισάβετ παρενέβη μυστικά στη νομοθετική διαδικασία της Σκοτίας. Σύμφωνα με έναν νόμο που πρόσφατα ψηφίστηκε, η πολιτεία στη Σκοτία έχει το δικαίωμα απαλλοτρίωσης γης για τη διάβαση αγωγών που θα θερμαίνουν αστικές κοινότητες με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντί των ορυκτών καυσίμων. Η βασίλισσα, η οποία ανήκει στους μεγαλύτερους γαιοκτήμονες της Σκωτίας, πέτυχε την εξαίρεση απαλλοτρίωσης των ιδιόκτητων κτημάτων της. Μια μικρή υπόμνηση ότι δεν είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στον νόμο.
Οι χώρες G20, από το 2015 που υπέγραψαν τη Συμφωνία του Παρισιού, έχουν επιδοτήσει τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων με 3,3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Την ίδια στιγμή υπόσχονται νόμους και κλιματική ουδετερότητα.
Η κλιματική κρίση δεν είναι μεμονωμένο πρόβλημα. Συναρτάται απόλυτα με αυτό της βιοποικιλότητας. Τα δάση και τα έμβια είδη απορροφούν άνθρακα και αντιστρόφως οι υψηλές θερμοκρασίες απειλούν με εξαφάνιση πολλά είδη. Δεν λύνεις το ένα πρόβλημα αγνοώντας το άλλο. Και δεν αρκούν αυτοσυγχαρητήρια και υποσχέσεις για μελλοντική δράση. Οι κυβερνήσεις κάνουν λίγα με μεγάλη καθυστέρηση. Το πρόβλημα όμως δεν μπορεί να περιμένει ούτε είναι αναστρέψιμο σε μικρό χρονικό ορίζοντα.
Ολοι έχουμε ευθύνη για την κλιματική κρίση, αλλά αν το ζήτημα τεθεί στη βάση ατομικής ευθύνης, τότε είμαστε χαμένοι. Αν ένας πολίτης σταματήσει να τρώει βοδινό κρέας που ευθύνεται για εκπομπές αερίων θερμοκηπίου ή πάψει να χρησιμοποιεί πλαστικές τσάντες, αυτό δεν θ’ αλλάξει τίποτα. Εκείνο που θ’ αλλάξει τα πράγματα και θα συγκρατήσει τη θερμοκρασία σε κάπως ανεκτά όρια είναι η θαρραλέα εφαρμογή νομοθεσίας, ώστε η εταιρική αυθαιρεσία που απομυζά τον πλανήτη να τεθεί υπό έλεγχο. Και οι πολιτικοί και οι επιχειρηματίες είναι κάτοικοι του ίδιου ταλαιπωρημένου πλανήτη χωρίς δυνατότητα μετακόμισης.
*O Γιάννης Α. Φίλης είναι π. πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης
