Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Η καθημερινή ζωή των μουσικών στην αρχαιότητα

Αnnie Belis    Eκδόσεις ΠΑΠΑΔΗΜΑ
Στην αρχαιότητα καμία δραστηριότητα δεν μπορούσε να αγνοήσει τη μουσική, που διαπότιζε τον ελληνικό πολιτισμό πέρα για πέρα. Γι’ αυτό αν ήθελε να μην περνά για αμαθής ένας Αθηναίος και Ελληνας πολίτης του αιώνα του Περικλή, έπρεπε να ξέρει να τραγουδά και να παίζει λύρα. Ρεσιτάλ και διαγωνισμοί συγκέντρωναν τους καλλιτέχνες, μπροστά σ’ ένα πολυάριθμο και παθιασμένο κοινό.
Οπου γύρω από τη μουσική αναπτυσσόταν ένας ολόκληρος κόσμος που χωριζόταν σε στρώματα πολύ ξεχωριστά. Με τους πλανόδιους μουσικούς να χωρίζονται ξεχωριστά από τρεις δεξιοτέχνες που πλησίαζαν τις ανώτερες σφαίρες της εξουσίας και της… διαπλοκής.
Πάντως, η μουσική στην Ελλάδα είναι ένα γνώρισμα, για το οποίο οι αρχαίοι συγγραφείς συναγωνίζονται να υπογραμμίσουν πως ξεχωρίζει τους Ελληνες από τους βαρβάρους. Στο  τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. έχουμε ανάπτυξη των ιερών αγώνων με μουσικές δοκιμασίες στα Ισθμια, στα Νέμεα και στα Πύθια, εκτός από την Ολυμπία που δεν υπήρξε ποτέ μουσικός “αγών” εκτός από την πρόκληση – βεβήλωση του Νέρωνα το 66 μ.Χ..
Κρίναμε απαραίτητο να παρουσιάσουμε το ωραίο και ενδιαφέρον βιβλίο της Γαλλίδας Annie Belis, διευθύντριας ερευνών και καθηγήτριας Αρχαίας Μουσικής στην Πρακτική Σχολή Ανώτερων Σπουδών. Η Annie Belis (που ήταν πρώην μέλος της Γαλλικής Σχολής Αθηνών) είναι μουσικός και διευθύνει το συγκρότημα Κερύλος, που ερμηνεύει αρχαία μουσική, μεταγραμμένη από τη συγγραφέα που της ξαναδίνει ζωή παίζοντας πάνω σε αντίγραφα ελληνικών και ρωμαϊκών οργάνων (κιθάρας, λύρας, τύμπανων, αυλού ή φλογέρας).

Η ΟΛΥΜΠΙΑ ΧΩΡΙΣ ΜΟΥΣΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ
Τώρα, με την εκλογή του Μ. Θεοδωράκη στην Ακαδημία Αθηνών και την απόφαση του δήμου μας για δημιουργία Μουσείου Θεοδωράκη, θελήσαμε να δούμε τις απόψεις που εκφράζει η διεθνώς γνωστή αυτή καθηγήτρια για τους μουσικούς διαγωνισμούς που γίνονταν κατά τις περιόδους των μεγάλων αρχαίων αγώνων: Πύθια στους Δελφούς, που ήταν αφιερωμένα στον μουσηγέτη Απόλλωνα, Ισθμια στην Κόρινθο και Νέμεα στη Νέμεα.

Η ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Οπως γράψαμε στον πρόλογο, στην Ολυμπία δεν υπήρξε ποτέ μουσικός αγών, αντίθετα με τα άλλα 3 μεγάλα θρησκευτικά κέντρα που γίνονταν μουσικοί διαγωνισμοί – αγώνες. Αυτοί ήταν ανοιχτοί σε όλους τους Ελληνες και μόνο σ’ αυτούς. Με αποκλεισμό των ξένων, των αποκαλουμένων “βαρβάρων”. Και τούτο γιατί (αντίθετα με την εποχή μας) «οι γιορτές αυτές ένωναν προπάντων σε τακτικά διαστήματα την κοινότητα των Ελλήνων στο σύνολό της, για να μετέχει, σαν τέτοια, σε θρησκευτικές, καλλιτεχνικές και αθλητικές εορταστικές εκδηλώσεις. Που αυτές αποτελούσαν τo σύμβολο και τo ομόσπονδό της στοιχείο».

ΣΕ ΠΕΙΣΜΑ ΤΩΝ ΑΔΙΑΚΟΠΩΝ ΔΙΧΟΝΟΙΩΝ
Όπως παρατηρούσε ο Ηρόδοτος, οι Έλληνες με τον τρόπο αυτό, και σε πείσμα των αυξανόμενων διχονοιών τους, δήλωναν πως ανήκαν στην ίδια κοινότητα, αίματος, γλώσσας, παιδείας, εθίμων και λατρείας. Έτσι, βρισκόταν συγκεντρωμένος «όλος ο Ελληνισμός».
Πράγμα που δεν ισχύει σήμερα ούτε στην Ελλάδα, ούτε στον σύγχρονο ευρωπαϊκό κόσμο μας. Γιατί, μέσα στην καταλυτική πραγματικότητα της διαρκούς παγκοσμιοποίησης και διαστημοποίησης των σύγχρονων υπερτεχνολογικών μας πολιτισμών, δεν προάγονται οι ιδεολογίες αίματος, γλώσσας κ.λπ., οι οποίες απο-ιδεολογικοποιούνται.

Ο ΝΕΟΣ ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ
Για να είναι κυρίαρχες οι σύγχρονες ιδεολογίες της αυτοδύναμης περιφέρειας μέσα στην οποία συναναπτύσσονται και συλλειτουργούν κοινότητες, ομάδες και άτομα (σε κάθε αυτοδύναμη περιφερειακή οντότητα) με άλλο αίμα, γλώσσα, συνήθειες, ήθη, έθιμα. Παρόλα αυτά όμως, που αποτελούν και εκφράζουν τον νέο τόπο και χρόνο της διαπολιτιστικής μας απελευθέρωσης (και μαζί της νέας καταναγκαστικότητάς μας) ξαναδημιουργείται η ανάγκη για μια σημερινή ψυχική και επικοινωνιακή προσέγγιση με την ελληνική, διαχρονική μας παράδοση και συνείδηση γλώσσας, παραδόσεων, εθίμων.
Που τις φέρνουν “επί τω αυτώ” για την αναζήτηση του βάθους της δικής μας, παγκόσμιας, στην αξία της, πολιτισμικής πορείας. Χωρίς τούτο, να σημαίνει πως, έτσι δε θα μπορούμε να λειτουργήσουμε σαν καλοί Ευρωπαίοι πολίτες ή πολίτες του κόσμου, ακόμα και του… διαστήματος.

ΟΙ ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΕΟΡΤΑΣΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Τι λέει, όμως, η αξιόλογη καθηγήτρια για τους τρόπους που οι Έλληνες γιόρταζαν τους μουσικούς των διαγωνισμούς, στα κέντρα των εορτών των μεγάλων ιερών και προσκυνημάτων τους;
Η Annie Belis γράφει στις σελίδες 152 – 153 – 154 πως:
«Οι Έλληνες γιόρταζαν τους μουσικούς τους διαγωνισμούς με πολυτέλεια και επισημότητα. Πριν από τη διεξαγωγή τους προκηρυσσόταν μια ιερή ανακωχή μέσα σε όλο τον ελληνικό κόσμο. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις σταματούσαν σημαδεύοντας, για ένα τουλάχιστον διάστημα την ομόνοια, επιτρέποντας σε όλους τους διαγωνιζόμενους ή τους προσκυνητές να μετακινηθούν με ασφάλεια.

ΤΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΟ ΓΕΓΟΝΟΣ
Τα Πύθια των Δελφών με την οριστική τους μορφή οργανώθηκαν το 586 ή το 582 π.Χ. και γίνονταν κάθε 4 χρόνια, την τρίτη χρονιά της Ολυμπιάδας. Αποτελούσαν ένα μείζον πολιτιστικό και καλλιτεχνικό γεγονός που εξακολουθούσε να θεωρείται σε όλη την αρχαιότητα το σπουδαιότερο του ελληνικού κόσμου.
…Οι εκδηλώσεις γίνονταν τον Αύγουστο – Σεπτέμβρη έξι μήνες μετά από την αναγγελία από τους “σπονδοφόρους” της ιερής ανακωχής που ονομαζόταν “πυθική ημερομηνία”. Ήταν η πιο επίσημη από τις απολλώνιες γιορτές».
Ο δε μουσικός διαγωνισμός ήταν ο πιο σπουδαίος και αυτός. Σ’ αυτόν η κατάκτηση του τίτλου ήταν η πιο δύσκολη, έστω κι αν η αιτία γι’ αυτόν ήταν η περιοδικότητα του.
Δεν εδήλωναν συμμετοχή σ’ αυτόν παρά μόνο οι μουσικοί πολύ μεγάλης ολκής και μερικές φορές άτομα που είχαν, ήδη αποκτήσει το φωτοστέφανο της δόξας. Και που οι θεατές απολάμβαναν για πολλές μέρες την τέχνη τους βλέποντας τη μεταξύ τους αναμέτρηση. Στα Νέμεα και στα Ισθμια οι διαγωνισμοί ήταν λιγότερο λαμπροί, μα όχι λιγότερο επίζηλοι.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ
Το βιβλίο “Η καθημερινή ζωή των μουσικών στην αρχαιότητα” παρουσιάζει τον ρόλο, την πνευματικότητα, τη θρησκευτικότητα και την κοινωνική διάσταση της μουσικής ζωής στην Αρχαία Ελλάδα. Έχει πολύτιμες πληροφορίες τις οποίες πρέπει να μάθουν οι σημερινοί Έλληνες που δεν απολαμβάνουν όπως οι αρχαίοι προγονοί μας το μουσικό κάλλος των διαγωνισμών που ήταν αφιερωμένοι σε Θεούς – Θεές και ιδιαίτερα στον Θεό της μουσικής που ήταν (μυθολογικά) και πρώτος νικητής στον αγώνα δρόμου στην Αρχαία Ολυμπία.

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗ ΖΩΗ
Το βιβλίο με 358 σελίδες περιλαμβάνει Εισαγωγή και 8 κεφάλαια. Τα εξής:
• Εκμάθηση του επαγγέλματος του μουσικού
• Γυναίκες μουσικοί
• Τα μικρά επαγγέλματα της μουσικής
• Οι δεξιοτέχνες
• Οι μουσικοί διαγωνισμοί
• Μουσική γραφή: Συνθέτες και σημειογράφοι
• Τα μουσικά όργανα και τα μουσικά επαγγέλματα. Η ανθρώπινη φωνή
• Μουσική, πολίτες και κοινωνία
• Επιλογές, σημειώσεις
Ένα ωραίο βιβλίο για την αξία της μουσικής στη ζωή μας διαχρονικά.

Ο ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΣ ΚΑΙ ΜΕ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΧΑΝΙΑ
Ο νέος επίτιμος ακαδημαϊκός που ανακήρυξε προ ημερών, η Ακαδημία Αθηνών, είναι ο Χανιώτης -στην καταγωγή και στην ψυχή- διάσημος μουσκοσυνθέτης, αγωνιστής και οραματιστής, Μίκης Θεοδωράκης.
Παράλληλα με τη εκλογή του στο ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας, το Δημοτικό Συμβούλιο Χανίων ενέκρινε τη μελέτη ανακατασκευής της πατρικής οικίας του μεγάλου Ελληνα συνθέτη στον Γαλατά Χανίων, για να γίνει Μουσείο Θεοδωράκη.
Από παλιά μάς συνδέει μια πνευματική φιλία, με κοινό όραμα την ειρήνη, την τέχνη, την αγωνιστικότητα.
Συνεργαστήκαμε από την πλευρά του αείμνηστου Χρήστου Λαμπράκη για τη διοργάνωση του Διεθνούς Σοσιαλιστικού Συνεδρίου, με συμμετοχή του Φρανσουά Μιτεράν, στην Ορθόδοξη Ακαδημία, με την πολύτιμη και ιδιαίτερα αποτελεσματική συμβολή – διοργάνωση του δρ Αλέξανδρου Παπαδερού…
Ενώ στη συνέχεια, συνταυτιστήκαμε σε πολλές δημιουργικές πολιτιστικές δραστηριότητες. Εκείνη την εποχή έγραψα, στην πρώτη σελίδα στα “Χανιώτικα νέα”, «Να τιμήσει τον Μίκη Θεοδωράκη ο Δήμος Χανίων» και να γίνει Μουσείο το πατρικό, του σπίτι στο Γαλατά. Γιατί όπως είχαμε αλληλο-“εξομολογηθεί” σε πολυανθρώπινες στιγμές συζητήσεών μας, είχαμε δηλώσει την απόφαση ότι ανήκουμε στο έργο μας καλλιτεχνικά και πνευματικά αλλά σωματικά (ιδιαίτερα εν θανάτω) ανήκουμε στα Χανιά…
Προσωπικά χάρηκα, χαρά μεγάλη, τόσο για την εκλογή του στην Ακαδημία Αθηνών όσο και για τη σημαντική απόφαση του Δήμου μας να δημιουργήσει το Μουσείο Θεοδωράκη.
Πραγματικά, όπως έγραψαν τα “Χανιώτικα νέα” στο φύλλο της 28ης Νοεμβρίου 2013, «το Μουσείο Θεοδωράκη θα γίνει πόλος έλξης επισκεπτών».
Ομως, με την ευκαιρία των δύο αυτών γεγονότων, ιδιαίτερης πνευματικής και πολιτιστικής σημασίας, εμείς αφιερώνουμε σήμερα, τη σελίδα με “Την ευθύνη του πνεύματος” στον Μίκη Θεοδωράκη ο οποίος συνδέεται τόσο άμεσα γεννετικά, με το θέμα “Η καθημερινή ζωή των μουσικών στην αρχαιότητα”…


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα