Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Το Καρναβάλι στο πέρασμα του χρόνου

Το Καρναβάλι είναι μια ομάδα με συμβολικές μορφές, μιμητικές κινήσεις και μασκαράτες. Σκοπό έχει να γελοιοποιήσει κάθε ατομικό και κοινωνικό ψέμα, όπως και κάθε δυσάρεστο επακόλουθο.
Είναι μια κριτική στα γεγονότα και στα λόγια σε κάθε παράνομο και ανήθικο. Οι διάφορες γελοίες μορφές είναι σύμβολα που εκφράζουν την ψυχή του λαού κάθε εποχής.
Είναι μια κωμωδία, ένα περίπεσμα. Σε άλλες εποχές το Καρναβάλι ήταν μια διαφορετική γιορτή. Ηταν, θα λέγαμε, κάτι σαν συμβολική εκδίκηση του λαού, που είχε το δικαίωμα και έτσι ξεσπούσε για τις ταλαιπωρίες και τα βάσανα που τραβούσε από πολέμους και εξουσίες. Ακόμη με το μασκάρεμα ερχόταν σε αντίθεση ο λαός με ορισμένους θεσμούς, συνήθειες και ηθικούς κανόνες, που καταπατούσαν τα δικαιώματά του. Πίσω από το Καρναβάλι, κρύβονταν μυστικοί πόθοι, απόκρυφοι έρωτες, λαχτάρες, γιατί τα χρόνια εκείνα δεν ήταν ελεύθερη η ζωή. Μικροί και μεγάλοι περίμεναν με ανυπομονησία τις Απόκριες και οι νοικοκυρές έκαναν μεγάλες προετοιμασίες και προσπαθούσαν να είναι όλα έτοιμα, γιατί σε κάθε σπίτι εμαζεύονταν συγγενείς, κουμπάροι, φίλοι και γνωστοί και έτρωγαν, έπιναν, τραγουδούσαν και διασκέδαζαν όλη τη νύχτα. Οι πόρτες των σπιτιών ήταν ανοιχτές και οι μασκαράδες παρέες – παρέες έμπαιναν μέσα και είχαν εξαιρετική υποδοχή, με γέλια, καλωσορίσματα και ευχές.
Ολοι όρθιοι προσέφεραν κεράσματα, έκαναν την κριτική τους και προσπαθούσαν να μαντέψουνε τα πρόσωπα, τα οποία ήταν καλυμμένα με μάσκες τρυπημένες στα μάτια και στη μύτη.
Ολοι μασκαρεύονταν τότε, μεγάλοι και μικροί και συνήθως οι μεγάλοι έκαναν τους μικρούς (με ποδιές, σκούφους και σαλιάρες) και οι μικροί εμιμούντο τους μεγάλους. Μανάδες και μοδίστρες έραβαν από μέρες τις στολές και προσπαθούσαν να είναι ωραίες, τέλειες για κάθε περίπτωση. Οι νεώτεροι ετοίμαζαν τα καπέλα με σχήματα και χρώματα, επίσης και τις μάσκες, άλλες με χαρτί και ζωηρά χρώματα και άλλες κατασκευάζονταν με τα χέρια, γιατί στη μεταπολεμική εποχή δεν ήταν τα σημερινά μηχανοποιημένα εφόδια. Και το μικρό κεντηματάκι της γιαγιάς χρειάζεται σεβασμό, γιατί έχει πολλές βελονιές, μεγάλο κόπο.
Το Καρναβάλι περιελάμβανε πολλές μορφές. Μορφές ζώων που ταυτίζονταν με τον χαρακτήρα ανθρώπων, αρχόντων, κατακτητών. Ο Χίτλερ και οι κατακτητές Γερμανοί με τα βαριά άρβυλα και τα μεταλλικά πέταλα στο στήθος παρουσίαζαν τρομακτική μορφή και ήταν σαν να πούμε το πρώτο άρμα στο Καρναβάλι της παρέας. Αλλοι μασκαράδες προκαλούσαν θαυμασμό, γέλια, αλλά και φόβο: όπως ο Χάροντας με τα ολόμαυρα και άσπρα δόντια, ο παπάς με τα ράσα και ο γιατρός με το μουστάκι, την άσπρη ποδιά, τ’ ακουστικά στο στήθος και το βαλιτσάκι στο χέρι, η νοσοκόμα κ.ά.
Μια γριά καμπούρα με το μπαστουνάκι της και το μαύρο τσεμπέρι περπατούσε κούτσα -κούτσα. Ακολουθούσε μια χοντροκαμωμένη έγκυος που κρατούσε με τα δυο της χέρια την κοιλιά της και γύριζε δεξιά και αριστερά να προστατευτεί. Ενας μάγκας με μουστάκι, το σακάκι κρεμασμένο στον ώμο, το τσιγάρο στ’ αφτί και το κομπολόι στο χέρι, προχωρούσε τραμπαλίζοντας και φορούσε ρεπούμπλικα.
Ενας βοσκός με την κάπα του, κρατούσε μια ομορφογυρισμένη κατσούνα και περπατούσε καμαρωτά παίζοντας τα λέρια, παρέα με τη βοσκοπούλα, που για ζακέτα φορούσε μια αρνίσια ραμμένη στα μέτρα της προβιά με άσπρα και μαύρα μπαλώματα. Κορίτσια μπαλαρίνες, γυφτοπούλες με σουρωτές φούστες, το γαρίφαλο στ’ αφτί, τα χρυσά στον μπέτη, την τράπουλα στην τσέπη και στο χέρι το γυαλισμένο μπρούτζινο χαβάνι. Πλησίαζαν τον νοικοκύρη και έριχναν τα χαρτιά. Ο γανατζής καθισμένος έξω στο χαγιάτι εγάνωνε έναν μικρό τέντζερη για να δείξει την τέχνη του. Δεν έλειπε φυσικά και ο Καραγκιόζης, που σκόρπιζε το γέλιο με τα λόγια και τα καμώματά του, όπως και τα κουζουλοκόπελα που ξεκούφαιναν με τα γέλια, τους χορούς και τα πειράγματά τους. Κάθε παρέα είχε τον προστάτη της, με ύφος αυστηρό και τη βέργα στο χέρι. Αλίμονο σε όποιον τολμούσε ν’ αποκαλύψει τα πρόσωπα, έτρωγε της χρονιάς του.
Ετσι γιόρταζαν τις Απόκριες τα παλιά χρόνια οι άνθρωποι και άρχιζε με μεγάλη πίστη η νηστεία. Οσο αλλάζουν οι εποχές, αλλάζουν και οι συνήθειες, οι πόθοι, τα αισθήματα και οι προοπτικές και το Καρναβάλι παίρνει άλλη προσαρμογή, άλλη μεταμόρφωση. Τώρα το Καρναβάλι εγκαταλείπει τα παλιά σχήματα και αναζητά καινούργια. Περιέχει ζωντανές μορφές, με γλώσσα μιμητική και εκφραστική, που κινούν κι εκτελούν πράξεις και υπονοούμενα. Τώρα που η γενική παιδεία βασίζεται σε επιστημονικές αντιλήψεις, η κριτική γίνεται πιο ελεύθερη με πιο λεπτό καλλιτεχνικό και επιστημονικού γούστο. Το μασκάρεμα πιο φυσικό και οικείο, γίνεται τρόπος συμπεριφοράς, συμπλήρωμα της προσωπικότητας, αλλά και χρησιμοποιείται για να κρύβει παράνομες και ανήθικες προθέσεις. Ολόκληρη η κοινωνία δυστυχώς έγινε ένα μασκάρεμα με τραγικές συνέπειες.
Από την άλλη έγινε μια εμπορική επιχείρηση. Σαν προσπάθεια αναβίωσης ενός θεσμού σιγά – σιγά ξεθωριάζει, χωρίς ν’ αποκλείσουμε ότι υπάρχει διάθεση για καινούρια εκφραστικά σύμβολα που η κοινωνία μας έχει ανάγκη.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα