■ Ο µήνας µε τις κάψες του και τ’ αλωνίσµατά του
Ο Ιούλιος, ο έβδοµος µήνας του χρόνου, στην Κρήτη ακούγεται ως ∆ευτερογούλης (Πρωτογούλης λέγεται ο Ιούνης) και τ’ όνοµά του το οφείλει σε µιαν εξέχουσα ρωµαϊκή προσωπικότητα, τον Ιούλιο Καίσαρα. Αυτόν που διοργάνωσε το ρωµαϊκό κράτος, αλλά και µεταρρύθµισε και καθιέρωσε το 46 π.Χ. σε όλη τη ρωµαϊκή επικράτεια το ιουλιανό ηµερολόγιο, που διατηρήθηκε στην Ελλάδα µέχρι τον Μάρτιο του 1923.
Όµως για τον λαό µας ισχύουν άλλοι κανόνες, οι κανόνες της ζωής και της επιβίωσης. Γι’ αυτό και σε κάθε µήνα έχει δώσει, όπως είδαµε, διάφορα δικά του ονόµατα, ανάλογα µε το περιεχόµενό του και τις ασχολίες µε τις οποίες τον τροφοδοτεί.
Έτσι και στην Κρήτη τον ακούµε Αλωνάρη, γιατί τότε αλωνίζονται τα σιταρόκριθα, Χορτοκόπο γιατί κόβεται το χόρτο, Γυαλιστή γιατί τότε ωριµάζουν τα σταφύλια και γυαλίζουν οι ρώγες και τέλος φουσκόµηνα γιατί φουσκώνουνε τα σύκα.
Ο Ιούλης είναι πολύ καυτός µήνας, γι’ αυτό:
Κακό το χιόνι του Μαρθιού κι η κάψα τ’ Αλωνάρη
κι αφού είναι έτσι αρχίζει από πολύ νωρίς του µήνα το αλώνισµα.
Μια δουλειά που επικεντρώνει το πολύ ενδιαφέρον των αγροτών µας, είναι η ώρα που ο γεωργός θα δρέψει τους καρπούς τόσων κόπων και θα εξασφαλίσει το ψωµί της οικογένειας. Μέχρι την ώρα που θα σακιαστεί ο καρπός και οι γεωργοί στην Κρήτη φοβούνται πολύ.
Φοβούνται τη φωτιά που µπορεί να προκαλέσουν οι καυτερές ακτίνες του ήλιου, φοβούνται το κακό µάτι και το ξέσπασµα κάποιας καταιγίδας. Ένα από τα τρία αυτά κακά µπορεί να συµβεί και τότε το αγαθό τους παύει να υπάρχει.
Μετά το αλώνισµα, το οποίο γίνεται µε άλογα ή βόδια που γυρίζουν στο αλώνι, έχει σειρά το λίχνισµα. Με τον ξύλινο λιχνιστήρα σηκώνονται ψηλά τ’ άχερα κατά κει που φυσά ο άνεµος, ώστε να τα παρασύρει παραπέρα και να µείνει στ’ αλώνι µόνο ο καρπός. Όταν τελειώσει το λίχνισµα, ο Κρητικός µαζεύει το στάρι ή το κριθάρι σωρό, το σταυρώνει µε το φτυάρι ή τον λιχνιστήρα και χαράζει γύρω από τον σταυρό ένα κύκλο για να φυλαχτεί η συγκοµιδή από κάθε βάσκανο µάτι λέγοντας:
Σταυρώστε το, σταυρώστε το να µην το πιάσει µάτι.
Καρφώνει µετά τον λιχνιστήρα στη µέση του σωρού, του πετά καρπό, ενώ εύχεται “Και του χρόνου”!
Πριν κάνουµε λόγο για τις γιορτές του µήνα θα πρέπει να πούµε πως:
∆ευτερογούλη αν γεννηθείς αντρειωµένος είσαι.
***
∆ευτερογούλη στροφεγγιές λαµπρότερες του χρόνου.
Και η µαντινάδα για επιβεβαίωση:
∆ευτερογούλη αστροφεγγιά κι αυγουστιανό φεγγάρι
να σε χαρεί η µάνα σου κι αυτός που θα σε πάρει.
*Απόσπασµα από το βιβλίο του αείµνηστου Μιχάλη Γρηγοράκη, ‘‘Κρητικά Λαογραφικά για τους Μήνες’’, εκδ. Χανιώτικα νέα, 2002
