Ο καπνός από την καύση σκουπιδιών, ξερόκλαδων αλλά και από δασικές και άλλες πυρκαγιές έχει µακροπρόθεσµες επιπτώσεις στην υγεία µας
«Φονιάδες των λαών … εντοµοκτόνα!», αυτός ήταν ο τίτλος ενός άρθρου που έγραψα το µακρινό 2012 σε αυτήν εδώ τη στήλη (βλ. ‘‘Χ.Ν.’’ 27/6/2012). Αφορούσε την ανεπανόρθωτη βλάβη στην υγεία που προκαλεί το υπερβολικό ψέκασµα µε επικίνδυνα, ακόµη και απαγορευµένα φυτοφάρµακα και ζιζανιοκτόνα, χωρίς τα προβλεπόµενα µέτρα προστασίας και χωρίς να ακολουθούνται πιστά οι οδηγίες χρήσης. Σήµερα θα αναφερθώ σε µιάν άλλη απειλή της υγείας, που προέρχεται από το ανεξέλεγκτο κάψιµο ξερόκλαδων, σκουπιδιών και από τις πυρκαγιές, τις δασικές αλλά και των ΧΥΤΑ (χώροι υγειονοµικής ταφής απορριµµάτων ή χωµατερές).
Σε άρθρο του στα Χ.Ν. (βλ. Χ.Ν. 1/11/2023) ο Χηµικός και τέως Υπεύθυνος Αγοράς Τροφίµων Αναστάσιος Τριποδιανάκης έγραψε ότι «οι διοξίνες είναι οργανικές ενώσεις ύποπτες για καρκινογενέσεις, ιδιαίτερα τοξικές για τον άνθρωπο,… (και είναι) ανθεκτικές στη βιολογική αποικοδόµηση», δηλαδή ο οργανισµός µας ούτε τις διασπά ούτε τις αποβάλει. Και δυστυχώς σχετίζονται άµεσα µε τη διατροφή µας…
Σύµφωνα µε τον κ. Τριποδιανάκη, οι διοξίνες είναι λιποδιαλυτές ουσίες, που αποθηκεύονται στον λιπώδη ιστό των ζώων (θηλαστικών, πουλερικών, αλλά και ψαριών και οστρακοειδών).
Ο άνθρωπος λαµβάνει τη µεγαλύτερη ποσότητα διοξινών από την τροφή του, καταναλώνοντας ζωικά προϊόντα (γάλα, κρέας, τυροκοµικά) που προέρχονται από ζώα, τα οποία έχουν τραφεί µε ζωοτροφές οι οποίες έχουν επιµολυνθεί µε διοξίνες.
Η πρόσφατη πυρκαγιά στον ΧΥΤΑ της ∆Ε∆ΙΣΑ στο Ακρωτήρι, η παλαιότερη πυρκαγιά (βλ. ΧΝ 7/11/2023) σε χώρο επεξεργασίας και ταφής αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ), το συστηµατικό κάψιµο των κλαδιών από τα κλαδέµατα καθώς και ο καπνός από τα τζάκια και τις ξυλόσοµπες το χειµώνα, παράγουν καπνούς που περιέχουν διοξίνες.
Ωστόσο, όταν ακόµη βρισκόταν σε εξέλιξη η φωτιά στον ΧΥΤΑ, οι αρµόδιοι δήλωσαν ότι «δεν υπάρχει πρόβληµα από τον καπνό και την τοξικότητα λόγω του ανέµου που επικρατεί στην περιοχή».
Σε παλαιότερη µελέτη µετά από µια πυρκαγιά στον ΧΥΤΑ Ταγαράδων του ∆ήµου Θέρµης κοντά στη Θεσσαλονίκη, διαπιστώθηκε αυξηµένη συγκέντρωση διοξινών σε εξήντα τρόφιµα (γάλα, κρέας, αβγά και ελιές που προορίζονταν για παραγωγή ελαιόλαδου).
Η µελέτη έγινε µε τη συµµετοχή του Εργαστηρίου Φασµατοµετρίας Μάζας και Ανάλυσης ∆ιοξινών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστηµών «∆ηµόκριτος».
Πρόκειται για το µόνο διαπιστευµένο κατά ISO εργαστήριο το οποίο έχει ορισθεί ως το αρµόδιο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι µέλος του δικτύου Εργαστηρίων του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών για τον έλεγχο διοξινών, υπερφθοριωµένων ενώσεων και βρωµιωµένων επιβραδυντικών φλόγας.
Στην περίπτωση των Ταγαράδων, απαγορεύτηκε η κατανάλωση τροφίµων από τη µολυσµένη περιοχή µέχρι να επανέλθει στα φυσικά της επίπεδα η συγκέντρωση των επιβλαβών ουσιών. Καταστράφηκαν πάνω από 80.000 κιλά γάλακτος και θανατώθηκαν πάνω από 1.000 αιγοπρόβατα.
Σε κοπάδι στα 500 µέτρα από την πυρκαγιά γεννήθηκαν ζώα µε γενετικές ανωµαλίες σε ποσοστό 2,5%. ∆εν ανιχνεύτηκαν διοξίνες στα λαχανικά λόγω χαµηλής περιεκτικότητας σε λίπη.
Αντίθετα, οι ελιές που περιέχουν λιπίδια µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως δείκτες επιµόλυνσης µε διοξίνες ανάλογα µε την απόσταση από την εστία της πυρκαγιάς.
Κατά τη γνώµη µου, για να επιβεβαιωθούν οι δηλώσεις των αρµοδίων περί µη ύπαρξης προβληµάτων από την τοξικότητα του καπνού θα άξιζε να ζητηθεί από το αρµόδιο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς να µελετήσει τις περιοχές γύρω από την εστία της πυρκαγιάς ή προς την κατεύθυνση οποία κινήθηκε ο καπνός, λόγω των ανέµων, προκειµένου να διαπιστωθεί η διασπορά ή όχι διοξινών. Επισηµαίνεται ότι οι εν λόγω µελέτες δεν είναι δωρεάν.
Στην ηλεκτρονική ανάρτηση του άρθρου στο ιστολόγιό µου ενσωµατώνονται συστηµατικά υπερσύνδεσµοι προς τις πηγές που χρησιµοποιούνται.
**O Παναγιώτης Αλεβαντής είναι φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
