» Επίσηµη έναρξη στο Μπάρι της Ιταλίας
Ανταποκρινόµενος στην πρόσκληση του CIHEAM Bari έλαβα µέρος (04-05/06) στην Γενική Συνέλευση όπου ο οργανισµός (CIHEAM) έθεσε επίσηµα πλέον το έναυσµα για το δίκτυο των Ψυχανθών – Οσπρίων BEANS Meta Network (Better pulses for Environment, Agriculture, Nutrition and Societies) για την προώθηση της καλλιέργειας τους εντός των µεσογειακών συστηµάτων διατροφής.
Στην ουσία, ενα δίκτυο των δικτύων µε φιλοδοξία να µοιράσει γνώση, εργαλεία αλλά και πληροφορίες για τα ψυχανθή σε όλα τα επίπεδα. Μια πρωτοβουλία που σχεδιάστηκε απο το CIHEAM Bari και υποστηρίζεται απο µια σειρά απο σηµαντικούς εταίρους (FAO, PRIMA Foundation, ICARDA, Biodiversity CIAT, AOAD, IFAD, ACSAD , CMU, ILS. European Commission’s DG AGRI), και αντιπρόσωπους απο αρκετές χώρες (13 υπουργεία γεωργίας), ερευνητικά ινστιτουτα και πανεπιστήµια µε κοινό όραµα την επανεκτίµηση των καλλιεργειών αυτών ως περιφερειακό δηµόσιο αγαθό που εξυπηρετει ολόκληρες περιοχές, αγρότες, καταναλώτες αλλά και µελλοντικές γενιές. Οι περισσότεροι από τους παραπάνω παρεβρέθηκαν δια ζώσης και συµµετείχαν σε µια σειρά απο επιτροπές συζητήσεων (panel).
Μεταξύ των πολλών προσωπικοτήτων που έλαβαν µέρος θα ξεχωρίσω τον συµπαθέστατο και καθ’ολα σπουδαίο (επιστήµονα,ερευνητή και κυριώς άνθρωπο) Shin Kumar Agrawal (συντονιστή για την Νότια Ασία και Κίνα του ∆ιεθνούς Κέντρου Γεωργικής Έρευνας στις Ξηρές Περιοχές-ICARDA και υπεύθυνου για την έρευνα πάνω στα όσπρια) µε τον οποίο γνωριστήκαµε απο την πρώτη στιγµή που έφτασα στο αεροδρόµιο, συνυπήρξαµε στο ίδιο πάνελ (“Legumes as an alternative source of protein through CIHEAM and NARS projects”) και έχω πλεον την χαρά να µε τιµάει µε την φιλία του.
Αρχικά, έγινε εκτενής αναφορά στο MEDIET project. Ένα πρόγραµµα που στόχος του είναι η προώθηση της µεσογειακής δίαιτας ,χρηµατοδοτήθηκε απο το Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων και ∆ιεθνών συνεργασιών της Ιταλίας και στο οποίο συµµετείχαν 17 χώρες (όλες οι χώρες της περιοχής Μαγκρεµπ) και εξετάστηκαν 145 δείγµατα οσπρίων (απο 15 χώρες) ως προς τη θρεπτική, φαρµακευτική και αγροοικολογική τους αξία εστιάζοντας στην µεγάλη τους σηµασία στην ασφάλεια τροφιµών (λόγω του υψηλού πρωτεινικού περιεχόµενου)στην αειφορία αλλά και στην δηµόσια υγεία.
Οι συζητήσεις που ακολούθησαν στα επιµέρους πάνελ (για την µέχρι τώρα µικρή εµπειρία µου) ήταν τουλάχιστον “µη αναµενόµενες” και σίγουρα αρκετα ζωηρές . Η συνύπαρξη ανθρώπων απο διαφορετικά επιστηµονικά και γεωγραφικά υπόβαθρα σε µια προσπάθεια να κατανοηθεί πως αγροτικά-οικολογικά και κοινωνικοοικονοµικά συστήµατα αλληλεπιδρούν και πως αυτά µε τη σειρά τους δρούν στις ληφθείσες αποφάσεις του αγροδιατροφικού συστήµατος (ακόµα και σε τοπικό επίπεδο)ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Η ευκαιρία να έρθω σε επαφή µε το ερευνητικό έργο και την εµπειρία συναδέλφων γεωπόνων, τεχνικών τροφίµων, οικονοµολόγων και κοινωνιολόγων απο χώρες του λεγόµενου “αναπτυσσόµενου κόσµου” ήταν µοναδική σε σχέση µε ότι ήµουν συνηθισµένος. Σε αυτές τις χώρες η καινοτοµία δεν αποτελεί το ιερό δισκοπότηρο της έρευνας και η επιστήµη δεν είναι απαραίτητα προσδεδεµένη σε προγράµµατα (project driven science) αλλά στις ανάγκες ενός ολοένα αυξανόµενου πλυθησµού που βιώνει της συνέπειες της κλιµατικής καταστροφής και σε αρκετές περιπτώσεις ακραία γεωπολιτική αστάθεια. Εκεί, έννοιες που συχνά συνανταµε στην κατάθεση Ευρωπαιικών προγράµµατων όπως συµπερίληψη (inclusiveness) ισότητα στις ευκαιρίες µεταξύ φύλλων (gender equity) αποτελούν τη σκληρή αλήθεια της Ιστορίας όπως πολύ εύστοχα ανάφερε ο επίτροπος για το CIHEAM του υπουργείου γεωργίας του Μαρόκου Redouane Arrach. Ενω η παραγωγή τροφής µπορεί σε σηµαντικό βαθµό να γίνεται απο µικρούς παραγωγούς δοµικά προβλήµατα τους εµποδίζουν απο κάθε µορφή χρηµατοδότησης για να κάνουν επενδύσεις σε γη και απαραίτητα εργαλεία και τεχνολογίες που θα τους βοηθούσε να µεταρρυθµίσουν την αγροτική τους παραγωγή. Και όµως, όπως έθεσε ο υπεύθυνος για τα ψυχανθή του οργανισµού τροφίµων (FAO) Teodardo Calles µικρές επενδύσεις σε εξοπλισµούς αλλά και στην αλυσίδα διανοµής θα οδηγούσαν σε µεγάλες αλλαγές αλλά πολύ απλά καµιά τράπεζα δεν θα ενδιαφερόταν να τους στηρίξει (θα προτιµούσαν να χρηµατοδοτήσουν σε αγριβολταικά ή σε κάτι παρόµοιο µε πολλαπλάσιο επενδυτικό ενδιαφέρον αλλά πάντα υπο το µανδύα της πράσινης ανάπτυξης). Τον καθοριστικό ρόλο των γυναικών για κάθε ουσιαστική αλλαγή που ενώ είναι στην καρδία των αγροδιατροφικών συστηµάτων µια σειρά απο πολιτικά και πολιτιστικά εµπόδια τις κρατάν στο περιθωρίο επισήµανε ο διευθυντής του CIHEAM Zaragoza Raúl Compés López. Παράλληλα µε τον κοινωνικό αποκλεισµό των γυναικών απο την πρωτοπορία, ο κ. Lopez ως τροχοπέδη για κάθε ουσιαστική αλλαγή ανάφερε τη συνειδητή αδιαφορία των νέων να ασχοληθούν µε τη γεωργία για οικονοµικοκοινωνικούς λόγους (έλλειψη κέρδους αλλά και κοινωνική καταξίωσης-ότι συµβαίνει και σε εµάς δηλαδή). Χωρίς γυναίκες όµως και νέους όχι απλά δεν αλλάζει κάτι ,πεθαίνει. Τα επικοινωνιακά εργαλεία όπως το https://www.feedcommunity.net/ που σχεδιάστηκε στα πλαίσια του MEDIET project για να φιλοξενεί γνώση και ιδέες που θα µπορούσαν να φέρουν αλλαγές στην κοινότητα αλλά και στο πεδίο της αειφορίας και παρουσιάστηκε στο διήµερο είναι ένα εργαλείο που θα µπορούσε να προσελκύσει νεότερους ανθρώπους, δεν είναι όµως επαρκές τη στιγµή που η οικονοµική βιωσιµότητα µιας αγροτικής εκµετάλευσης δεν είναι εξασφαλισµένη.
Ολοκληρώνοντας, θα ηθέλα να προσθέσω πως µια εις βάθος διερεύνηση των αιτιών και της κινητήριας δύναµης που οδηγεί το σύγχρονο σύστηµα παραγωγής και κατανάλωσης στον σηµαντικό περιορισµό και απαξίωση των ψυχανθων (παρά την πέρα απο κάθε αµφισβήτηση θρεπτική και αγροοικολογική τους αξία), χρειάζεται. Θεωρώ, ότι στην κατεύθυνση αυτή η παραπάνω πρωτοβουλία (µαζί µε αρκετές άλλες) µπορεί να υποδείξει ποια χαρακτηριστικά οι σπόροι αυτοι πρέπει να ικανοποιούν, το οικονοµικοκοινωνικό πλαίσιο που µπορεί να δηµιουργήσει το εύφορο έδαφος για να τους προωθήσει και τις αλλαγές είναι απαραίτητες στην αλυσίδα επεξεργασίας και διανοµής τροφίµων για να βρουν τα όσπρια στο χωράφι αλλά και στο τραπέζι τη θέση που τους αναλογεί για µια βιώσιµη γεωργία αλλά και µια ισορροπηµένη και υγιεινή διατροφή.Είµαι πεισµένος ότι στους ταπεινούς αυτούς σπόρους, όπως και στα παραδοσιακά-µη βιοµηχανικά συστήµατα διατροφής, βρίσκεται το µέλλον ενός αειφόρου κόσµου. Αυτό που µένει είναι να τα ξαναανακαλύψουµε!
*Ο Γιώργος
Πρεκατσάκης είναι ερευνητής ΜΑΙΧ
