Μιχάλης Ανδριανάκης, Χανιώτης διακεκριμένος αρχαιολόγος πανελλήνιας αναγνώρισης και διεθνούς αποδοχής, συγγραφέας πολλών βιβλίων
Εκδοση Ι.Π.Μ. Γωνιάς 2016
Ενα εξαιρετικού εκκλησιαστικού και λαϊκού ενδιαφέροντος βιβλίο για το ιστορικό μοναστήρι των μεγάλων πνευματικών αγώνων της ορθόδοξης πίστης και της ελευθερίας της Κρήτης από τους κατακτητές των διαφόρων εποχών.
Iδιαίτερα όμως, κατά της μακράς οθωμανικής κυριαρχίας. Μια αγωνιστική παράδοση που συνεχίστηκε στη γερμανική από αέρος και θαλάσσης καταιγιστική επίθεση του χιτλερισμού.
Με τις οδυνηρές συνέπειες για τον κρητικό λαό, που τις έζησε στην περιοχή Κολυμπαρίου μικρό παιδί. Που ο πόνος και ο θρήνος τότε ήταν μεγάλος για τις φοβερές καταστροφές οι οποίες έγιναν και στην ιστορική Μονή της Γωνιάς. Η οποία όπως γράφει στο ΕΙΣΟΔΙΚΟΝ του ο σεβασμιώτατος Αμφιλόχιος η Μονή Γωνιάς κατεστράφη 6 φορές. Αλλά στάθηκε κιβωτός της Ορθοδοξίας στην πίστη και την παράδοση του υπόδουλου γένους, συμπορευόμενη με τον λαό μας στις οδύνες και τις δοκιμασίες του.
Οπως “Η Παναγία η οδηγήτρια της Γωνιάς” σε τούτο τον καιρό των μεγάλων θρυμματισμών ευχόμεθα να μας οδηγήσει σε ξέφωτο, πέρα από την κρίση!
ΘΡΥΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Ναι τώρα σ’ έναν θρυμματισμένο κόσμο γύρω μας πώς μπορούμε να λειτουργήσουμε, να υπάρξουμε, να επαναεμψυχωθούμε; Ιδιαίτερα όταν τώρα οι αναμνήσεις του πλήθους των ελληνικών κρητικών πόνων από τις κατακτήσεις και τις καταστροφές από τους ισχυρούς και σκληρούς κατακτητές Δύσης και Ανατολής αναδύονται να μας πικραίνουν βαθιά. Οταν, μάλιστα αυτοί οι πόνοι γίνονται σήμερα και αύριο ακόμα πιο πολλοί, πιο απειλητικοί και πιο απάνθρωποι, μέσα στον τωρινό κόσμο των θρυμματισμένων γυαλιών που μας ματώνουν τα πόδια και μας σφαγιάζουν τις ελπίδες για μια πραγματικά ελεύθερη ζωή σ’ έναν εφιαλτικά ανελεύθερο κόσμο.
Εναν κόσμο που μας τον παρουσιάζουν ως σωτήριο, ενώ αυτός είναι τελικά κόσμος της συνεχούς απώλειας και των μεγάλων καταστροφών. Ιδιαίτερα στην Κρήτη των βάσεων, των σχεδιαζόμενων υπερβάσεων και των πεδίων βολής και επιβουλής.
Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ
Κρήτη: Από την ελληνική αρχαιότητα (Αχαιοί και Δωριείς) κατακτημένη και κυριευμένη από τη ρωμαϊκή ισχύ ως την ενετική και στη συνέχεια των Οθωμανών που άρχισε από το 1645. Ετος κατά το οποίο ο τουρκικός στόλος κατέπλευσε στη Μονή της Γωνιάς, όπου αποβίβασε τα στρατεύματα για να συνεχίσουν την εκστρατεία τους προς την πόλη των Χανίων.
Ο Ανθιμος Διακρούσης σε ποίημά του για την άλωση της Κρήτης γράφει: Σαν συγνεφιά εφάνησε, σα χιόνι ασπρολόγα/ που έφτασεν, εις την Γωνιά και έβαλε τη φλόγα/ πλεούμενα αμέτρητα σαν περιστέρια άσπρα/ κι όλο το πόρτο γέμωσεν ως ουρανός με τ’ άστρα…
Τότε τα τουρκικά πλεούμενα σαν περιστέρια άσπρα αποβιβάσανε στρατά από το Λιμανάκι κάτω από τη Μονή της Παναγιάς Οδηγήτριας Γωνιάς στο Κολυμπάρι…
Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ
Ωσπου 300 χρόνια, περίπου μετά, το 1941 από το Κολυμπάρι, πάλι, ως το Μάλεμε κ.λπ. μαύρα αεροπλάνα γερμανικά με μύρια αλεξίπτωτα χρωματιστά κατακτήσανε πάλι την Κρήτη…
Τότε ήμουν εκεί, μικρό παιδί και παρολίγο να έχω σκοτωθεί πάνω από το Κολυμπάρι…
Εκτοτε το Κολυμπάρι με επίκεντρο την Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Οδηγήτριας Γωνιάς συνακόλουθα με την Καλυδωνία της Αγίας Ειρήνης και όλα τα χωριά του Ακρωτηρίου αποτελούν από μένα τόπους αγάπης, θρησκευτικής ιερότητας και αγωνιστικής ευαισθησίας… Ιδιαίτερα για την ειρήνη του Χριστού και των ανθρώπων.
Ολα αυτά τα συναισθήματα από τότε με συνέχουν ζωηρά. Για να ξαναϊσχυροποιηθούν, πρόσφατα, όταν έφθασε στα χέρια μου το βιβλίο (176 σελίδων) που επιμελήθηκε και έγραψε τα κείμενά του ο διεθνούς κύρους αρχαιολόγος Μιχάλης Ανδριανάκης.
Η ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΝΑΓΙΑ
Αυτή η εξαιρετικά σημαντική έκδοση με τον γενικό τίτλο: “Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Οδηγήτριας Γωνιάς” περιλαμβάνει τα κεφάλαια: – Ιστορικά Στοιχεία – Με την ιστορία της Μονής σε όλες τις φάσεις λειτουργίας της και δράσεις των επισκόπων – μητροπολιτών ηγουμένων της και των μοναστών της. Αλλά και όλων των ευεργετών των πιστών της, τόσο των εντόπιων όσο και των πιστών της θαυματουργικότητας της οδηγήτριας την οποία επικαλούνται να τους οδηγήσει σε κρίσιμες καταστάσεις τους.
Βασικά η προσωνυμία “Οδηγήτρια” προέρχεται από το γεγονός που η Παναγία οδήγησε τους μοναχούς πού να κτίσουν (όπου είναι σήμερα) τον νέο ναό της.
Ενώ περιλαμβάνονται ο ναός του παλιού καθολικού με όλα τα παρεκκλήσια και προσκυνήματα στο μήκος του Ακρωτηρίου Σπάθα.
1645: Η ΑΠΟΒΑΣΗ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ
Επίσης, σε αυτό το μέρος της ιστορίας της Μονής περιλαμβάνονται παλαιότατες αγιογραφίες. Οπως στη μονή των αγίων Πέτρου και Παύλου όπως ο “ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΘΡΗΝΟΣ” (β’ μισό του 15ου αιώνα) και εις Άδου κάθοδος (β’ μισό του 14ου αιώνα). Επίσης περιλαμβάνεται χάρτης της Κρήτης (του Βενετού Μario Boscini 1651), Κώδικας αφιερώσεων της Μονής Γωνιάς, το Μετόχι της Αγίας Ειρήνης στη Μαραθοκεφάλα, 2 σχεδιάσματα της απόβασης των Τούρκων στη Μονή το 1645, ο κτητορικός κώδικας της μονής, πατριαρχικά σιγίλλια Καλλινίκου Β’ (1691) και Γρηγορία του Ε’ (1797).
Σ’ αυτό το σιγγίλιο περιλαμβάνεται η έκδοση αθεΐας για 2 παρεκκλήσια. Για να σημειωθεί στα κατατοπιστικά σημειώματα του αρχαιολόγου Μιχάλη Ανδριανάκη ότι: η μονή είχε ευημερία και μεγάλη περιουσία πριν από την Επανάσταση του ’62 αλλά μετά ο ηγούμενος Παρθένιος Ρασπάνης και ο επίσκοπος
ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ
Κισάμου Καλλίνικος μαζί με άλλους κληρικούς συνελήφθησαν. Ο Παρθένιος πέθανε στη φυλακή. Αλλά οι μοναχοί φρόντισαν και μεταφέρανε στην Υδρα για προστασία 40 μεγάλες εικόνες και 15 μικρές οι οποίες επιστράφησαν στη Γωνιά μετά την επανάσταση. Αλλά οι μοναχοί διασκορπίστηκαν και η μονή ερημώθηκε, αλλά το 1831 γύρισαν και εκλέξανε ηγούμενο τον Παρθένιο Φρουδάκη.
Αυτός τότε υπέγραψε στις Μαργαρίτες Μυλοποτάμου μαζί με άλλους κληρικούς και λαϊκούς έκκληση προς τους Ευρωπαίους ηγέτες σχετικά με την κατάσταση στην Κρήτη. Για να καταστεί η μονή Οδηγήτριας Γωνιάς σύμβολο εκκλησιαστικής Ορθόδοξης αντίστασης κατά πάντων εισβολέων και κατακτητών. Παρά το γεγονός ότι οι εκάστοτε κατακτητές καταστρέφανε τον Ναό της Παναγίας της Οδηγήτριας.
Ο ΠΑΡΘΕΝΙΟΣ
Πάντως η Μονή της Γωνιάς της Παναγίας της Οδηγήτριας, κυρίως, με τολμηρούς ηγουμένους της και μοναχούς υπήρξε κέντρο επαναστατικών συμμετοχών με συνέπειες της καταστροφής της, όπως κατά την επανάσταση του 1841 στα Χανιά.
Οπου η μονή φαίνεται ότι υπήρξε βάση της επανάστασης με συνέπεια την καταστροφή και ερήμωσή της. Με τον ηγούμενο Παρθένιο να αναγκαστεί να δραπετεύσει για να διαφύγει τη σύλληψή του. Ομως, αργότερα στην επανάσταση του 1858 ο Παρθένιος πέθανε εξαιτίας των ισχυρών πιέσεων του Βελή Πασά να υπογράψει έγγραφο αποκήρυξης των επαναστατών…
Αλλά όπως αναφέρει στη σελίδα 29 ο συγγραφέας του βιβλίου στο οποίο αναφερόμαστε σήμερα (με αφορμή την εορτή του Γενεσίου της Θεοτόκου, αλλά και με την τρομερή κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα) η συμβολή της Μονής Γωνιάς στα επαναστατικά κινήματα του 19ου αιώνα είναι σημαντική. π.χ. ο Παρθένιος Περίδης τον Φεβρουάριο του 1866 συγκέντρωσε στο Καθολικό της μονής 50 οπλαρχηγούς που ορκίστηκαν ν’ αγωνιστούν για την ελευθερία της Κρήτης.
ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ
Ωστόσο, πέρα από τη μακρά παράδοση πνευματικής και ελευθεριακής αντίστασης διακεκριμένων ηγουμένων και μοναχών της Ι.Μονής Οδηγήτριας Γωνιάς πολλοί από τους ευρύτερα αγωνισθέντες αδελφοί της Ι.Π. Μ. Γωνιάς πρόσφεραν πολλά στην ορθόδοξη εκκλησία, στη θρησκευτική και τη γενική παιδεία τόσο στην Κρήτη όσο στην Ελλάδα και στον έξω ελληνισμό.
Με αυτές τις μορφές που αναφέρονται στο τόσο σημαντικό βιβλίο με τα κείμενα του Μιχάλη Ανδριανάκη, αλλά και τη συνολική αισθητική οργάνωση όλων των εικόνων που συνδέονται με τα κείμενα: για την πρώτη, τη δεύτερη και τη σημερινή εξωτερική και εσωτερική όψη της Μονής Οδηγήτριας Γωνιάς για τις περίφημες εικόνες, για τα άμφια, τα κειμήλια και τα βιβλία θα αφιερώσω αργότερα δύο ακόμα άρθρα μου.
Γενικά σ’ ένα πυκνό κείμενό του με τίτλο “Εισοδικόν” ο Κισάμου και Σελίνου μητροπολίτης Αμφιλόχιος καταθέτει τον πνευματικό και ιστορικό λόγο του για το χιλιοφιλημένο από το κύμα του πελάγους αυτό βράχο της Παναγίας, τον αγιασμένο από τις ικεσίες, προσευχές και παρακλήσεις των οικητόρων και προσκυνητών του που κρατά αναμμένη την πίστη και την ελπίδα…
Με κάθε προσευχή του πιστού να είναι ένας χαιρετισμός μυστικός, ανέκφραστος και άρρητος, τον οποίο εμπιστεύεται εις την Παναγία και μόνο, ως το “μεθόριον” και ως “έχουσαν παρρησίαν πολλήν”, “πολλά γαρ ισχύει δέησις μητρός προς ευμένειαν δεσπότου”.
Για να γράψει στην αρχή του Εισοδικού του ο Κισάμου και Σελίνου Αμφιλόχιος για την ιστορική εξέλιξη της Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Οδηγήτριας Γωνιάς για τον κτήτορα της μονής του από την Αμάσεια της Κύπρου μοναχό Βλάσιο (που σήμερα είναι όσιος), ο οποίος από τις αρχές του 17ου αιώνα, κατόπιν οπτασίας και εντολής της Παναγίας άρχισε να κτίζει την Ι. Μονή «εις την θέση που βρίσκεται σήμερα». Το έργο του οποίου συνέχισε ο Ιερομόναχος Βενέδικτος Τζαγκαρόλας και ένας ευγενής των Χανίων ο Γεώργιος Μουρμούρης, ο οποίος χάρισε μεγάλη περιουσία εις την Μονή…
Διά τούτο συγκαταλέγονται και οι δύο εις τους κτήτορες. Το κτίσιμο άρχισε το 1618 και ο Ναός τελείωσε το 1634. Η Ι. Μονή είναι αφιερωμένη εις την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
ΟΙ ΑΛΑΛΗΤΟΙ ΣΤΕΝΑΓΜΟΙ ΜΑΣ…
Για να πει ακόμα στην αρχή του “Εισοδικού” ο Κισάμου και Σελίνου Αμφιλόχιος ότι: στο πέρασμα των αιώνων η σεβάσμια αυτή Ι. Μονή σε πείσμα του χρόνου και των καιρών και παρά τις πολλές ανά τους αιώνες επιδρομές, λεηλασίες και καταστροφές (κατεστράφη 6 φορές), στάθηκε Κιβωτός της Ορθοδοξίας στην πίστη και την παράδοσή της και αναδείχθηκε στοργική μάνα του υπόδουλου γένους στον τόπο αυτό.
Γαλούχησε και κράτησε την ελληνική παιδεία σε χρόνους και καιρούς σκοταδισμού, διατήρησε ασβέστη τη φλόγα για την ελευθερία και την ανάσταση του γένους. Συμπορεύτηκε με τον λαό μας στις οδύνες και τις δοκιμασίες του…
Για να μεταμορφώνει τον κόσμο, τον χρόνο και τον χώρο, να ευλογεί την καθημερινότητα του βίου μας. Προλαβαίνει συμφορές και σώζει από κινδύνους και κρίσεις. Ιδιαίτερα μάλιστα κατά τη σημερινή κρίσιμη από κάθε πλευρά εποχή που ο καθένας μας γνωρίζει αποκλειστικά την ποικιλία των αιτήσεων προς την Παναγία την Οδηγήτρια που δέχεται τους αλάλητους στεναγμούς της ψυχής του…
Τώρα, στον τόσο θρυμματισμένο και αιμάσσοντα κόσμο μας πού θα μας κατευθύνει η ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ Παναγία της Γωνιάς για έξοδο από τη βαθιά και μακρά πνευματική κοινωνική πολιτική και οικονομική κρίση των οποία έχουμε περιαχθεί;
