» Ποια η θέση του γιατρού;
Νέο κεφάλαιο για την Ιατρική επιστήµη ανοίγει η Τεχνητή Νοηµοσύνη. Εισέρχεται στην «µετακλινική εποχή», όπου τη διαµορφώνουν οι αλγόριθµοι και τα µεγάλα δεδοµένα. Τι σηµαίνει όµως αυτό για το γιατρό; Ποια η θέση του στην εποχή των αλγορίθµων και της Τεχνητής Νοηµοσύνης;
«Η Ιατρική, ένα µείγµα εµπειρίας, τέχνης και επιστήµης, εξελίσσεται διαχρονικά µε βάση τις αντίστοιχες ιστορικές συνθήκες και δυνατότητες.
Η Κλινική Εποχή –αυτή που βασίστηκε στην επιδέξια παρατήρηση, τη διαγνωστική σκέψη και τη θεραπευτική πράξη του ιατρού– κυριάρχησε από την εποχή του Ιπποκράτη µέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα. Σήµερα, όµως, στεκόµαστε στο κατώφλι µιας νέας εποχής: της Μετακλινικής Εποχής, όπου οι αλγόριθµοι, η τεχνητή νοηµοσύνη και τα µεγάλα δεδοµένα δεν πλαισιώνουν απλώς την ιατρική πράξη· τη διαµορφώνουν».
Τα παραπάνω αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Πάνος Βάρδας, οµότιµος καθηγητής Καρδιολογίας, Πανεπιστήµιο Κρήτης, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας (2012-2014).
Η Μετακλινική Ιατρική προσδιορίζεται ως η επέκεινα τη Κλινικής Ιατρικής περίοδος όπου, ο αποφασιστικός ρόλος του ιατρού ως κύριος διαγνώστης και θεραπευτής προοδευτικά θα συρρικνώνεται, µπροστά στις υπέρ- άνθρωπες (superhuman) δυνατότητες της Τεχνητής Νοηµοσύνης.
Η µετάβαση δεν είναι θεωρητική ούτε µελλοντική — είναι ήδη παρούσα, αναφέρει ο κ. Βάρδας. Συστήµατα τεχνητής νοηµοσύνης (ΑΙ) χρησιµοποιούνται σήµερα για την ανάλυση απεικονιστικών εξετάσεων, για την πρόβλεψη καρδιακών συµβαµάτων, για τη διαλογή επειγόντων περιστατικών και για την ανίχνευση γενετικών προδιαθέσεων.
«Η ιατρική γνώση, κάποτε συγκεντρωµένη σε βιβλιοθήκες και εγχειρίδια, σήµερα κυκλοφορεί σε πραγµατικό χρόνο µέσα από υπολογιστικά νευρωνικά δίκτυα, που αναλύουν χιλιάδες δεδοµένα ανά δευτερόλεπτο».
Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ
Αυτή η επανάσταση µάς φέρνει ενώπιον µιας θεµελιώδους ερώτησης: Ποια είναι η θέση του ιατρού σε έναν κόσµο όπου οι αλγόριθµοι µπορούν να είναι ταχύτεροι, ακριβέστεροι και πιο «αντικειµενικοί»;
Η απάντηση, δηλώνει ο κ. Βάρδας, δεν είναι να απορρίψουµε την τεχνολογία, αλλά να ανασχηµατίσουµε την ιατρική πράξη µε βάση τις νέες συνθήκες. «Η Μετακλινική Εποχή δεν αντικαθιστά τον άνθρωπο· τον καλεί να µετεξελιχθεί. Η ιατρική πλέον δεν είναι µόνο πράξη γνώσης. Είναι πράξη µεταγνώσης: ικανότητα κατανόησης του πώς η πληροφορία παράγεται, πώς αξιολογείται, πώς φιλτράρεται, και κυρίως, πώς µετατρέπεται σε ανθρώπινη φροντίδα.
Ο ρόλος του γιατρού µετατοπίζεται. Από διαγνώστης, γίνεται συντονιστής νοηµοσύνης: συνδυάζει ανθρώπινη κρίση και υπολογιστική ισχύ, ερµηνεύει αποτελέσµατα µε κλινικό ένστικτο, και προσδίδει σε κάθε αριθµό το βάρος του ατοµικού ανθρώπινου πόνου. Η αλγοριθµική σκέψη δεν αντικαθιστά την ιατρική σοφία· την απαιτεί σε ανώτερο επίπεδο».
ΤΟ ∆ΕΥΤΕΡΟ ΕΡΩΤΗΜΑ
Σύµφωνα µε τον κ. Βάρδα, η τεχνητή νοηµοσύνη δεν είναι πανάκεια. Οι αλγόριθµοι είναι τόσο καλοί όσο τα δεδοµένα που τους τροφοδοτούν. «Ενδέχεται να ενισχύσουν τις υπάρχουσες προκαταλήψεις, να υποτιµήσουν ατοµικές ιδιαιτερότητες, ή να µετατοπίσουν την ηθική πυξίδα της ιατρικής από την προσωπική φροντίδα προς την ψυχρή βελτιστοποίηση. Εδώ βρίσκεται το κεντρικό δίληµµα: Πώς εξισορροπούµε την υπολογιστική ισχύ µε την ανθρώπινη αξία;
Σε αυτή την πρόκληση, η έννοια της Μετακλινικής Ιατρικής αναδεικνύεται ως η γέφυρα. ∆εν πρόκειται για τεχνικό όρο. Είναι ένα νέο φιλοσοφικό και επιστηµολογικό πλαίσιο, όπου η κλινική τέχνη εµπλουτίζεται µε αλγοριθµική επίγνωση, µε έµφαση στην ανθρώπινη ίαση και όχι µόνο στη βιολογική αποκατάσταση. Στην καρδιά της Μετακλινικής Ιατρικής βρίσκεται η αναγνώριση ότι η ιατρική δεν είναι ούτε τεχνολογία ούτε εµπειρία — είναι σχέση».
ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΝΑ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΕΣ
Η ανάγκη για εκπαίδευση των νέων ιατρών σε αυτή τη νέα εποχή είναι επείγουσα, προσθέτει ο καθηγητής. «∆εν αρκεί να γνωρίζουν την ανατοµία ή τη φαρµακολογία· πρέπει να κατανοούν πώς λειτουργεί ένα νευρωνικό δίκτυο, πώς εντοπίζεται η µεροληψία σε έναν αλγόριθµο, και κυρίως, πώς προστατεύεται η αξιοπρέπεια του ασθενούς σε έναν κόσµο όπου οι αποφάσεις ενδέχεται να λαµβάνονται από µηχανές.
Η µετακλινική εποχή δεν είναι δυστοπία. Είναι ευκαιρία. Ευκαιρία για µια βαθύτερη, πιο στοχαστική ιατρική, όπου η τεχνολογία απελευθερώνει τον γιατρό από τη γραφειοκρατία και του επιτρέπει να αφιερωθεί ξανά στο ουσιώδες: τον άνθρωπο.
Αν ο 20ός αιώνας ανήκε στην κλινική πράξη, ο 21ος ανήκει στη µετακλινική ιατρική. Μια νέα επιστήµη επούλωσης της ψυχής και του σώµατος, µε βάση τις ασύλληπτες δυνατότητες των αλγορίθµων της Τεχνητής Νοηµοσύνης και της ανθρώπινης ενσυνείδησης».