Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Η τελευταία διακυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου

Στις 18 Μαρτίου 1936 απεβίωσε στο Παρίσι, σε ηλικία 72 ετών, ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Με αφορμή τη φετινή επέτειο, δημοσιεύουμε κείμενο του γενικού διευθυντή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Νικόλαου Παπαδάκη, όπου περιγράφονται στιγμές από την προσωπική και δημόσια δράση του Ελευθερίου Βενιζέλου κατά την τελευταία περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από τον ίδιο (1928-1932). Πρόκειται για ένα σύντομο απόσπασμα, χωρίς τις υποσημειώσεις του, από το κεφάλαιο με τίτλο «Η αμφισβήτηση» της βιογραφίας «Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Άνθρωπος, ο Ηγέτης» (τόμος Β΄, σελ. 1.025-1.031). Η δίτομη έκδοση κυκλοφορεί, σε β΄ έκδοση, από το Ίδρυμα και τις εκδόσεις της Εστίας.

Πορτρέτο του Ελευθερίου Βενιζέλου, με το χαρακτηριστικό κασκόλ
Πορτρέτο του Ελευθερίου Βενιζέλου, με το χαρακτηριστικό κασκόλ

Ενας πρωθυπουργός σε περίοδο οικονομικής κρίσης
Το 1929 ξέσπασε η παγκόσμια οικονομική κρίση με δραματικές συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία. Στην Ελλάδα η κρίση άρχισε να εκδηλώνεται το 1931. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ο πρόεδρος του ΠΙΚΠΑ Απόστολος Δοξιάδης εξέπεμψε σήμα κινδύνου προς τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Τα χρήματα κόντευαν να τελειώσουν και χιλιάδες παιδιά, που είχε υπό την προστασία του το Ίδρυμα, κινδύνευαν να μείνουν χωρίς τροφή και περίθαλψη. Στη δίνη της οικονομικής κρίσης ο κρατικός προϋπολογισμός αδυνατούσε να σηκώσει άλλα βάρη. Ο Βενιζέλος σήμανε συναγερμό, απευθυνόμενος σε διοικητές τραπεζών και οργανισμών, βιομήχανους, εφοπλιστές και σε πολλούς εύπορους Αθηναίους.

Η οικία Βενιζέλου στις οδούς Λουκιανού και Βασιλίσσης Σοφίας. Χτίστηκε από τη δεύτερη γυναίκα του Ελενα. Μετά τον θάνατό του η Ελενα την πούλησε στο αγγλικό δημόσιο, σήμερα είναι η κατοικία του Βρεττανού πρέσβη
Η οικία Βενιζέλου στις οδούς Λουκιανού και Βασιλίσσης Σοφίας. Χτίστηκε από τη δεύτερη γυναίκα του Ελενα. Μετά τον θάνατό του η Ελενα την πούλησε στο αγγλικό δημόσιο, σήμερα είναι η κατοικία του Βρεττανού πρέσβη

Δεν μπορούμε, τους είπε, να αφήσουμε τα παιδιά να πεινούν και να κυκλοφορούν γυμνά, όπως δεν μπορούμε να εγκαταλείψουμε στη μοίρα τους και εκείνους «οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν ἀρκετὰ γιὰ νὰ φᾶνε […] οὔτε ἀρκετὰ νὰ σκεπασθοῦν ἀναλόγως πρὸς τὸ κρύο». Στην κατάμεστη αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», ο Βενιζέλος διευκρίνισε προς τους συγκεντρωμένους, που είχαν αποδεχθεί την πρόσκλησή του, ότι δεν βρίσκονταν εκεί για να μελετήσουν το πρόβλημα, όπως είχε προτείνει ο αρχιεπίσκοπος, αλλά για να το λύσουν. Σε επιτακτικό τόνο, ζήτησε να ανοιχτεί αμέσως ένας κατάλογος και ο προκαθήμενος της Εκκλησίας να καλεί έναν έναν τους συγκεντρωμένους να καταθέσουν τον οβολό τους. Σημείωσε ότι έπρεπε να προηγηθούν οι πλούσιοι, διότι εάν συνέβαινε το αντίθετο τότε οι πιο εύποροι, επικαλούμενοι λόγους διακριτικότητας, πραγματικούς ή προσχηματικούς, θα κατέθεταν λιγότερα χρήματα για να μην προσβάλουν εκείνους που είχαν μικρότερη οικονομική επιφάνεια. Και έσπευσε να δώσει πρώτος το παράδειγμα. Προσέφερε 50.000 δραχμές ο ίδιος και 300.000 εκ μέρους της γυναίκας του, Έλενας Σκυλίτση.
Μέχρι να χτιστεί το νέο σπίτι του ζεύγους στην οδό Λουκιανού, κατοικία σήμερα του εκάστοτε Βρετανού πρέσβη, με έξοδα βεβαίως της Έλενας, ο Βενιζέλος έμενε σε ξενοδοχεία: τον χειμώνα στο «Πτι Παλαί», στο κτίριο του οποίου σήμερα στεγάζεται η ιταλική πρεσβεία, και το καλοκαίρι στο «Πεντελικόν» της Κηφισιάς. Για τις μετακινήσεις του χρησιμοποιούσε ιδιωτικό αυτοκίνητο και ο οδηγός του, Γιάννης Νικολάου, πληρωνόταν από το ταμείο της οικογένειας. Οι περιορισμοί που επέβαλλε στον εαυτό του ίσχυαν και για το προσωπικό του πολιτικού και του ιδιαίτερου γραφείου του: τους απαγόρευε να χρησιμοποιούν κρατικά αυτοκίνητα. Ο ιδιαίτερος γραμματέας του Στέφανος Στεφάνου διηγείται τα βάσανά του όταν τα καλοκαίρια, κάθιδρος και φορτωμένος με φακέλους, ανέβαινε με λεωφορείο, δύο φορές τη μέρα, από την Αθήνα στην Κηφισιά. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις ο Στεφάνου ή το προσωπικό επιτρεπόταν να χρησιμοποιούν μια παλιά Ρενό της Έλενας, με τον απαράβατο όρο να πληρώνουν τη βενζίνη από την τσέπη τους.

Το σχολείο στα Εξαμίλια Κορινθίας, κτίριο διατηρητέο, ένα από τα πολλά σχολεία που κτίστηκαν την περίοδο 1928-1932
Το σχολείο στα Εξαμίλια Κορινθίας, κτίριο διατηρητέο, ένα από τα πολλά σχολεία που κτίστηκαν την περίοδο 1928-1932

Το δωρικής λιτότητας γραφείο του Βενιζέλου περιγράφει ο Ιταλός πρεσβευτής στην Αθήνα, Τζουζέπε Μπαστιανίνι:
«Έμοιαζε με κελλί μοναχού. Ένα τραπέζι, τρεις τηλεφωνικές συσκευές, μία πολυθρόνα και τρία καθίσματα, γεμάτα από έγγραφα, βιβλία και εφημερίδες, με ένα ανθοδοχείο γεμάτο λουλούδια, αποτελούσαν την επίπλωση του προεδρικού εκείνου γραφείου».
Απαραίτητο συμπλήρωμα της πολυθρόνας ήταν ένα σκαμπό όπου ακουμπούσε τα πόδια του που υπέφεραν από κιρσούς, δυσάρεστα απομεινάρια της φλεβίτιδας. Εκεί δεχόταν υπουργούς, διπλωμάτες, δημοσιογράφους, αλλά και τους απλούς επισκέπτες.

Το “σχολείο Βενιζέλου” στην Καισαριανή, κτίστηκε εξ ολοκλήρου με έξοδα της Eλενας Βενιζέλου
Το “σχολείο Βενιζέλου” στην Καισαριανή, κτίστηκε εξ ολοκλήρου με έξοδα της Eλενας Βενιζέλου

Πάντα συνομιλούσε μαζί τους χωρίς να κάθεται πίσω από το γραφείο του. Το πρόγραμμά του ήταν ρυθμισμένο με ακρίβεια λεπτού. Είναι ενδεικτική η καταγραφή των ραντεβού και των υποχρεώσεων μιας τυχαίας μέρας:
«9:45 κ. Πανοῦτσος· 10:00 Ἱερὰ Σύνοδος· 10:35 εἰς ὑπουργεῖον Ναυτικῶν· 11:15 προσωπικὸν λεωφορείων αὐτοκινήτων (πολιτ. Γραφεῖον)· 4:00 κ. Παπανδρόπουλος· 4:15 κ. Σπ. Ἀγαπητός· 5:00 κ. Κριεζής, ἀρχιτέκτων· 5:45 ὑπουργεῖον Ἐξωτερικῶν· 6:00 Θέατρο Κοτοπούλη-Ἐρωτόκριτος· 8:30 Γεῦμα εἰς τὴν Ἰταλικὴν πρεσβείαν».
Το παραβίαζε όμως σε δύο περιπτώσεις: για να δεχθεί κάποιον δυστυχισμένο απόμαχο ή τους γερασμένους πια, όπως και ο ίδιος, συναγωνιστές του της εποχής των κρητικών επαναστάσεων. Παλιοί καπετάνιοι όπως ο Καλογερής, ο Μαλανδράκης, ο Μάντακας, ο Χναράς, με την παραδοσιακή κρητική περιβολή και εντυπωσιακές γενειάδες, εισέρχονταν στο γραφείο του πρωθυπουργού, χωρίς κανένας να διανοηθεί να τους εμποδίσει. Μόλις τους αντίκριζε, ο Βενιζέλος πετιόταν σαν ελατήριο από τη θέση του και όλα τα ραντεβού πήγαιναν πίσω – και ας περίμεναν πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων ή υπουργοί.

Τα εγκαίνιά του μαιευτηρίου “Μαρίκα Ηλιάδη”, που είναι γνωστό ως “Eλενα”,  το οποίο χτίστηκε με δαπάνες της μεγάλης Eλληνίδας ευεργέτιδας
Τα εγκαίνιά του μαιευτηρίου “Μαρίκα Ηλιάδη”, που είναι γνωστό ως “Eλενα”,
το οποίο χτίστηκε με δαπάνες της μεγάλης Eλληνίδας ευεργέτιδας

Το ζεύγος Βενιζέλου μεταφέρθηκε στο καινούργιο σπίτι το 1932. Η μεγαλοαστή Έλενα φρόντισε να το γεμίσει με προσωπικό. Εκείνος τους αντιμετώπιζε με απλότητα και διακριτικότητα, ενώ τους απευθυνόταν πάντα στον πληθυντικό. Όταν ήθελε ένα ποτήρι νερό, δεν χτυπούσε το κουδούνι αλλά πήγαινε ο ίδιος στη βρύση. Οι τυπικότητες και ο πληθυντικός έπαυαν αμέσως, όταν κάποιο μέλος του προσωπικού αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα ή ασθένεια. Σε δύο περιπτώσεις, φρόντισε ο ίδιος για την εισαγωγή τους στο νοσοκομείο, όπου τους επισκεπτόταν συχνά· και, όταν θεραπεύτηκαν, έστειλε το αυτοκίνητό του να τους επιστρέψει σπίτι. Το φαγητό ήταν το ίδιο για όλους, κάτι ασυνήθιστο για τα ήθη της εποχής, ενώ όσοι από το προσωπικό τον συνόδευαν στα ταξίδια του στο εξωτερικό έμεναν σε καλό δωμάτιο στο ίδιο ξενοδοχείο. Στις επισκέψεις του στις μεγάλες πρωτεύουσες έβρισκε πάντα καιρό να πεταχτεί σε ένα από τα γνωστά καταστήματα, για να αγοράσει ένα πουλόβερ ή κασκόλ. Δεν άφηνε όμως παραπονεμένο τον συνοδό του. Του ζητούσε να διαλέξει ένα «μάλλινο» και του το πρόσφερε ως δώρο. Την απλοχεριά του αυτή δεν μπόρεσε ποτέ να την καταλάβει η Έλενα. Έτσι, στις γιορτές, όταν μοίραζε δώρα σε όλους στο σπίτι, το έκανε κρυφά από τη γυναίκα του.
Οι επανειλημμένες του διακηρύξεις για τις ατέλειες του κοινωνικού συστήματος, η πίστη του ότι ο πλούτος είναι χρήσιμος εφόσον επιτελεί κοινωνική λειτουργία και η προσωπική του στάση απέναντι στο χρήμα φανέρωναν τις ηθικές βάσεις της κοινωνικής του θεωρίας.

Η καρδιά της Ελενας Βενιζέλου φυλάσσεται σε λάρνακα στον ναό του μαιευτηρίου «Ελενα»
Η καρδιά της Ελενας Βενιζέλου φυλάσσεται σε λάρνακα στον ναό του μαιευτηρίου «Ελενα»

Οι δωρεές, οι ευεργεσίες, οι υποτροφίες για σπουδές στην Αμερική και την Ευρώπη από το ταμείο του ζεύγους ήταν πολλές και ποικίλες. Το 1928, πριν γίνει ξανά πρωθυπουργός, ένας καταστροφικός σεισμός έπληξε την Κόρινθο. Αμέσως διέθεσε από το προσωπικό του ταμείο 50.000 δραχμές, ενώ ταυτόχρονα έγραψε στην Έλενα στο Παρίσι να συμβάλει οικονομικά στην ανοικοδόμηση της πόλης. Με την επιστολή του δεν εκδήλωνε μόνο τη συμπάθειά του για το κακό που είχε πλήξει τους κατοίκους της Κορίνθου, αλλά και μια εντυπωσιακή για την εποχή ανησυχία σχετικά με τις κακοποιήσεις που υφίσταται η φύση από τον άνθρωπο, η οποία, όπως γράφει, τον αντεκδικείται, «διότι δὲν τὴν ἀφήνει ἥσυχην. Ἀλλὰ διαρκῶς τὴν πληγώνει μὲ τὴν μηχανικήν σκαπάνην καὶ συνήθως τῆς ἀφαιρεῖ τὴν ὡραιότητά της». Η ανταπόκριση της Έλενας ήταν συγκλονιστική. Διέθεσε το μεγαλύτερο ποσόν από όλους τους Έλληνες. Αντίθετα, ένας άλλος πολύ πλούσιος, ο ανακτορικός πρωθυπουργός του 1915, Στέφανος Σκουλούδης, πρόσφερε μόλις 5.000 δραχμές. Ο μητροπολίτης Κορίνθου Δαμασκηνός, έπειτα από απαίτηση των κατοίκων, του επέστρεψε με αγανάκτηση τη δωρεά ως απαράδεκτη.

Ο Βενιζέλος με τα εγγόνια του, Λευτέρη, Νικήτα και Χαρίκλεια
Ο Βενιζέλος με τα εγγόνια του, Λευτέρη, Νικήτα και Χαρίκλεια

Στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, ο Βενιζέλος ένιωθε μεγάλη στεναχώρια όταν, περιοδεύοντας ως πρωθυπουργός στην επαρχία, απέρριπτε αιτήματα φορέων, τα οποία δεν μπορούσε να ικανοποιήσει ο κρατικός προϋπολογισμός. Οι συνοδοί του στοιχημάτιζαν, με κλειστά μάτια, για την επόμενη κίνησή του: ο πρόεδρος έβγαζε από το σακάκι του το καρνέ των επιταγών και προσέφερε για κοινωφελείς σκοπούς. Το καλοκαίρι του 1931 επισκέφθηκε το σχολείο του Λουτρακίου, που είχε υποστεί σοβαρές ζημιές από τους σεισμούς. Χωρίς χρονοτριβή, αποφάσισε, μέχρι να αποπερατωθεί το νέο διδακτήριο, να ενοικιαστεί ένα κατάλληλο οίκημα· το ενοίκιο το κάλυψε η Έλενα. Δεν έχουμε σχολείο, του παραπονέθηκαν οι πρόσφυγες στην Καισαριανή. Το ταμείο της Έλενας έδωσε και πάλι τη λύση: αγοράστηκε ένα οικόπεδο, όπου και χτίστηκε ένα από τα ωραιότερα σχολεία της εποχής, που έμεινε γνωστό με το όνομα «Σχολείο Βενιζέλου».
Η Μαρίκα Ηλιάδη ήταν η αγαπημένη φίλη της Έλενας Βενιζέλου. Ο θάνατός της τη συγκλόνισε. Αποφάσισε να κάνει ένα μεγάλο δώρο στην Ελληνίδα μάνα. Το 1928 θεμελιώθηκε και τον Φεβρουάριο του 1933 εγκαινιάστηκε το μαιευτήριο «Μαρίκα Ηλιάδη», το γνωστό, σήμερα, «Έλενα». Ήταν το μεγαλύτερο και πιο σύγχρονο μαιευτήριο των Βαλκανίων. Η δαπάνη για την ανέγερσή του, την οποία ανέλαβε εξ ολοκλήρου η μεγάλη Ελληνίδα ευεργέτιδα, ανήλθε στο τεράστιο για την εποχή ποσό των 30 εκατομμυρίων δραχμών. Στα εγκαίνια ο δήμαρχος Αθηναίων, Σπύρος Μερκούρης, που ανήκε στην αντιβενιζελική παράταξη, πρόσφερε ένα γειτονικό δημοτικό οικόπεδο για την επέκταση του νέου μαιευτηρίου. Ακολούθησε μια αμήχανη σιωπή δευτερολέπτων, την οποία διέκοψε ο Βενιζέλος. Κοίταξε τη γυναίκα του με ένα βλέμμα γεμάτο τρυφερότητα και αυθόρμητα της ζήτησε να ολοκληρώσει την ευεργεσία. Εκείνη απάντησε καταφατικά και ο Βενιζέλος, με έκδηλη ικανοποίηση, είπε ότι το χρήμα πρέπει να υπάρχει για να εξυπηρετεί τους ανθρώπους. Τα κιτρινισμένα στελέχη των επιταγών, με ονόματα που τα περισσότερα είχαν την κατάληξη «-άκης», μαρτυρούν την έγνοια του για τους συμπατριώτες του, ιδιαίτερα τους συναγωνιστές του από τις κρητικές επαναστάσεις.

Ευαισθησίες και ενδιαφέροντα
Ο Βενιζέλος μπορούσε με άνεση να ανεβαίνει στα υψηλά δώματα της διεθνούς διπλωματίας και ταυτόχρονα να ασχολείται με την τρέχουσα πολιτική ή τις μικρολεπτομέρειες της προσωπικής και της οικογενειακής του ζωής. Σε αντίθεση με άλλους ηγέτες, έβρισκε τον χρόνο να γράφει τα πάντα με το χέρι του. Δεν υπαγόρευε τις σκέψεις του ούτε κατέφευγε σε λογογράφους. Μόνος του σχεδίαζε τους λόγους που θα εκφωνούσε, κρατούσε σημειώσεις από τις συνομιλίες του και μετά, όταν χρειαζόταν, κατάρτιζε υπομνήματα για το περιεχόμενό τους. Με σχολαστικότητα ευχαριστούσε ο ίδιος, με ιδιόγραφα επισκεπτήρια, τους απλούς πολίτες που του έστελναν ευχές για τη γιορτή του, ένα βιβλίο ή ένα καλάθι χόρτα από την Κρήτη. Πριν από κάθε τραπέζι, φρόντιζε πάντα να στείλει λουλούδια στην οικοδέσποινα.

Επισκεπτήρια κάρτα του Βενιζέλου με ευχαριστήριο σημείωμά του
Επισκεπτήρια κάρτα του Βενιζέλου με ευχαριστήριο σημείωμά του

Την ώρα που στη Χάγη οι διαπραγματεύσεις για τις πολεμικές επανορθώσεις είχαν φτάσει σε κρίσιμο σημείο τους, δεν διέφυγε της προσοχής του ότι στο Παρίσι είχε κυκλοφορήσει το βιβλίο του υποναυάρχου Καστέ Στρατηγικές θεωρίες. Αμέσως έγραψε στον γιό του Σοφοκλή να το αγοράσει και να του το στείλει. Και, μολονότι κατάκοπος από τις διαπραγματεύσεις, ένα Σαββατοκύριακο πήρε το τρένο και ταξίδεψε 500 χιλιόμετρα, μέχρι την Τρουβίλ, για να δώσει αυτοπροσώπως ένα δώρο στην εγγονή του Δέσποινα που γιόρταζε. Λίγες μέρες αργότερα πληροφορήθηκε ότι ο ανιψιός του, Γιώργος Σαριδάκης, ήταν σοβαρά άρρωστος· γεμάτος αγωνία γράφει στον Σοφοκλή να βρει έναν καλό γιατρό, να τον οδηγήσει για θεραπεία στο Βιλάρ της Γαλλίας ή στο Νταβός της Ελβετίας και να πληρώσει όλα τα έξοδα της νοσηλείας. Έδειχνε συγκινητικό ενδιαφέρον για όλη την οικογένεια και έτρεφε παθολογική αγάπη για τα εγγόνια του: τη Δέσποινα, κόρη του Σοφοκλή, και τον Λευτέρη, τον Νικήτα και τη Χαρίκλεια, παιδιά του Κυριάκου.
Ο Λευτεράκης ήταν το πρώτο αγόρι και έφερε το όνομά του. Ήταν φυσικό να κερδίσει ξεχωριστή θέση στην καρδιά του παππού. Τον ακολουθούσε παντού: στον Εθνικό Κήπο, στα εγκαίνια εκθέσεων, σε συναντήσεις. Κάποια μέρα, ο Λευτεράκης διέκοψε τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου. Ο παππούς παρακάλεσε τον αντιπρόεδρο Ανδρέα Μιχαλακόπουλο να προεδρεύσει, πήρε αγκαλιά τον εγγονό του και κατευθύνθηκαν μαζί στα μαγαζιά για να του αγοράσει ένα αυτοκινητάκι. Οι αντίπαλοί σας, του είπε ένας υπουργός, σας κατηγορούν ότι έχετε καθίσει στο σβέρκο των Ελλήνων. Να που βρέθηκε κι ένας άνθρωπος να καθίσει στο δικό σας σβέρκο!

Ο Βενιζέλος με τον μικρό Λευτέρη
Ο Βενιζέλος με τον μικρό Λευτέρη

Τον Οκτώβριο του 1932, έναν μήνα μετά τις εκλογές, κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα Τρελαντώνης της Πηνελόπης Δέλτα. Ο Βενιζέλος, μολονότι είχε αρκετές έγνοιες, καθώς κανένα κόμμα δεν διέθετε επαρκή δύναμη για να σχηματίσει κυβέρνηση και οι διαβουλεύσεις ήταν πυρετώδεις, έσπευσε να προμηθευθεί το βιβλίο. Λίγες μέρες μετά, και έχοντας διαβάσει τη βιβλιοκριτική του Σπύρου Μελά στο Ελεύθερον Βήμα, σε εξαιρετική διάθεση, βρέθηκε στο σπίτι της Δέλτα. «Τὸ διάβασα μονορούφι», της είπε. «Εἶχα σκοτοῦρες, εἶχα ἀυπνία. Πῆρα τὸν Τρελαντώνη πάλι, γέλασα, ξέχασα τὶς σκοτοῦρες μου καὶ κοιμήθηκα».
Ο Βενιζέλος δεν αγαπούσε μόνο τον Σαίξπηρ, τον Θουκυδίδη και τους άλλους κλασικούς. Διάβαζε με μεγάλο ενδιαφέρον τα έργα των σύγχρονων Ελλήνων συγγραφέων, ενώ παρακολουθούσε ανελλιπώς και τη διεθνή βιβλιογραφία. Όταν το 1929 κυκλοφόρησε ο τέταρτος τόμος του έργου του Ουίνστον Τσόρτσιλ The World Crisis, με τίτλο Τhe Aftermath, το οποίο αναφέρεται και στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρασιατική Καταστροφή, το δώρισε στη Δέλτα, με σημειωμένες τις σελίδες 379-438, στις οποίες είχε υπογραμμίσει, μάλιστα «μὲ μελάνη τὰ πιὸ χτυπητὰ μέρη».
Ήταν μανιώδης αναγνώστης. Η πλούσια βιβλιοθήκη του, με τους 25.000 τόμους, φανέρωναν ένα Βενιζέλο διανοούμενο, με ευρύτητα ενδιαφερόντων, όπως διαπίστωνε ο Σπυρίδων Θεοτόκης που είχε αναλάβει την ταξινόμησή της. Τον Ιανουάριο του 1927 κάποιος ανώνυμος δώρισε στον Σύλλογο προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων χρεόγραφα και μετρητά ύψους ενός εκατομμυρίου δραχμών, με σκοπό να αξιοποιηθούν για υποτροφίες δασκάλων και μουσικών. Πολλά χρόνια αργότερα αποκαλύφθηκε ο ανώνυμος χορηγός: ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Ένα βράδυ, στα τέλη του 1930, ο Βενιζέλος είχε μια συνάντηση με το διοικητικό συμβούλιο του Συλλόγου Περισυλλογής Δημοτικών Τραγουδιών (που μετά το 1935 ονομάστηκε Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο), στο οποίο μετείχαν προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Ιάκωβος Δαμαλάς, η Πηνελόπη Δέλτα, ο Φίλιππος Δραγούμης, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Περικλής Μαζαράκης και ο Αντώνιος Μπενάκης. Βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη μια εκστρατεία ηχογράφησης ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, την οποία η κυβέρνηση είχε επιχορηγήσει με 500.000 δραχμές. Πίσω από την προσπάθεια βρισκόταν το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, η φωνογραφική εταιρεία Pathé, ο ελληνιστής Ιμπέρ Περνό και η μουσικολόγος Μέλπω Μερλιέ. Η συζήτηση ξύπνησε τις μνήμες και τη μουσική ευαισθησία του πρωθυπουργού, που αποκάλυψε στους συνομιλητές του ότι ένα από τα ριζίτικα της Κρήτης είχε πάψει να τραγουδιέται με τον τρόπο που τραγουδιόταν όταν ο ίδιος ήταν νέος. Άρκεσε αυτό για να πέσουν όλοι πάνω του και, με πολλά παρακάλια, να τον πείσουν να το τραγουδήσει ο ίδιος. Ακολούθησαν αναβολές και αγωνιώδεις προσπάθειες της Δέλτα μέχρι ο Βενιζέλος να βρεθεί, τον Ιανουάριο του 1931, με πλήρη μυστικότητα, στα υπόγεια του θεάτρου «Αλάμπρα», όπου οι φωνολήπτες της Pathé ηχογράφησαν τη γεμάτη πάθος βαθιά φωνή του στα ριζίτικα «Ο Χάρος» και «Ο Διγενής».
Επιτρεπόταν άραγε η κυβέρνηση να ενισχύσει τον αγώνα για τη διάσωση της μουσικής παράδοσης του τόπου; Όχι, απάντησε η αντιπολίτευση που καταψήφισε την οικονομική ενίσχυση του Συλλόγου. Δύο φορές όχι, απάντησε ο εμπαθής αντιπολιτευόμενος Τύπος, εφόσον μάλιστα ο ίδιος ο πρωθυπουργός αποφάσισε να ενισχύσει την προσπάθεια με τη φωνή του. Για τον τενόρο με τη γεροντική φωνή έγραψε η Καθημερινή, που όσοι τον άκουσαν έσπευσαν στα γειτονικά φαρμακεία να προμηθευθούν αντιεμετικά χάπια, όπως συμπλήρωνε η Εσπερινή. Με μια επιστολή της η Πηνελόπη Δέλτα αποπειράθηκε να εξηγήσει το εγχείρημα. Η Καθημερινή «διόρθωσε» τη δημοτική της, διότι αποτελούσε «ὀχληρὰν παραφωνία» για την εφημερίδα. Σήμερα, ο δίσκος με την υπογραφή του είναι τοποθετημένος σε ένα έπιπλο-γραμμόφωνο της Pathé, στην Οικία-Μουσείο Ελευθερίου Βενιζέλου στη Χαλέπα.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

1 Comment

  1. Επιτελους το Ιδρυμα του Ελ.Βενιζέλου ας ανοιξει τις πύλες του προς το κοινό με διοργανώσεις-εκδηλωσεις γύρω από την προσωπικότητα του Ελ.Βενιζέλου όπως κ την εποχη που εζησε!!!!!!!!!!!Το Μουσείο-οικεια του Ελ.Βενιζέλου πρέπει να γίνει περαιτερω γνωστο στο κοινο κ ειδικα τωρα με την ιδρυση του νεου Αρχαιολογικου Μουσειου Χανιων ωστε να αυξησει την επισκεψιμοτητα!!!!!!!!!

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα