«Η λέξη µνηµόσυνο προέρχεται από την αρχαία ρίζα «µνήµη» που σηµαίνει ανάµνηση, θύµηση, συνδυασµένη µε το επίθηµα «σύνο/σύνον» που σηµαίνει, το σχετικό µε… Στην προκειµένη περίπτωση, εννοεί το σχετικό µε πράξη ή τελετή. Έτσι, το µνηµόσυνο είναι η ειδική τελετή που γίνεται για την ανάµνηση και την ανάπαυση των ψυχών. Είναι δηλαδή προσευχή µνήµης προς το Θεό, όχι για να θυµηθεί Εκείνος, αλλά για να δείξουµε ότι δεν ξεχνάµε εµείς».
Υπάρχουν στιγµές στη ζωή σου που ο χρόνος σταµατά. Κλείνει για πάντα µια πόρτα κι ένας αναστεναγµός βαραίνει τον αέρα. Κάποιος αγαπηµένος σου φεύγει κι εσύ µένεις πίσω, χαµένος στο «πριν» και στο «µετά», προσπαθώντας να καταλάβεις τι σηµαίνει αυτή η απουσία. Όµως, η Ορθόδοξη πίστη µας, δεν βλέπει το θάνατο σαν το απόλυτο τέλος, αλλά σαν πέρασµα. Σαν ένα µυστικό µονοπάτι που οδηγεί στην αιωνιότητα. Και γι’ αυτό, δεν αφήνει την ψυχή να πορευτεί µόνη της. Τη συνοδεύει µε ψαλµούς, µε λόγια, µε θυµίαµα και µε το φως από τα κεριά και τα καντήλια, σαν πράξη υπενθύµισης, ελπίδας και πίστης, στο φως του Χριστού. Κι ΄όπως τα λόγια και οι ψαλµοί αγκαλιάζουν την ψυχή, έτσι και το φως διώχνει το σκοτάδι της µοναξιάς και της λήθης. Το φως είναι η αντίσταση στο σκοτάδι του θανάτου. Είναι η εικόνα της αθανασίας. Στην ορθόδοξη παράδοση το φως είναι η ίδια η παρουσία του Θεού. «Εγώ ειµί το φως του Κόσµου» (Κατά Ιωάννη), είπε ο Χριστός.
Το 40ήµερο µνηµόσυνο –σύµφωνα µε το χριστιανισµό- είναι η τελευταία στάση πριν η ψυχή παρουσιαστεί ενώπιον του δηµιουργού της. Και όπως ο Χριστός, που έµεινε 40 µέρες στη γη πριν την Ανάληψή Του, έτσι και η ψυχή, σαράντα µέρες και σαράντα νύχτες, περιπλανιέται, λένε οι πατέρες, επισκέπτεται τα µέρη που αγάπησε, τους ανθρώπους που αγκάλιασε, τις πράξεις της, τις καλές και τις άσχηµες. Κι αφού περάσουν οι 40 µέρες, φτάνει στο κατώφλι του ουρανού και περιµένει µε δέος τη συνάντηση µε το τελευταίο «φως». Εκείνο το «φως» που θα καθορίσει την πορεία της προς την αιωνιότητα και που στην Ορθόδοξη Υµνολογία συµβολίζει τη Θεία Φανέρωση και τη σωτηρία της. Και οι ζωντανοί, την ηµέρα του µνηµόσυνου, στέκονται µε κερί αναµµένο στη µνήµη της, όχι για να την κρατήσουν πίσω, αλλά για να τη συνοδεύσουν µπροστά, µε προσευχή και αγάπη. Το 40ήµερο µνηµόσυνο κι αν µοιάζει µε µια δεύτερη κηδεία κι αν είναι µια σιωπηλή επιστροφή στον πόνο του αιώνιου αποχωρισµού, ωστόσο, από εκείνη τη µέρα, βήµα βήµα, η απώλεια αρχίζει να γίνεται µνήµη που ποτίζει την καρδιά και –σιγά σιγά- από τις ρίζες του πένθους, θα αρχίσει να φυτρώνει εκείνη η ήρεµη συµφιλίωση µε την απουσία και µε την απώλεια.
Μα τι είναι στ’ αλήθεια το µνηµόσυνο για εκείνους που µένουν πίσω; Μήπως είναι µια βαθιά ανάσα, µέσα στη σιωπή του πένθους; Μήπως είναι η στιγµή που το δάκρυ δεν τρέχει µόνο από πόνο, αλλά κι από ευγνωµοσύνη για τα βλέµµατα, για τις αγκαλιές, για τα «ευχαριστώ» και για τα «σ’ αγαπώ», αλλά και για όλες τις στιγµές µε τον χαµένο αγαπηµένο; Μήπως είναι και η µνήµη µιας αγάπης που δε γνωρίζει από τάφους και δε θάβεται, αλλά περνά πέρα από το φθαρτό και στέκεται όρθια απέναντι στο χρόνο και στη λήθη; Μήπως είναι και µια προσπάθειά ξαναπροσέγγισης του κόσµου, χωρίς εκείνον που χάθηκε; Και επειδή στα µνηµόσυνα, η µνήµη δεν ανήκει µόνο στους συγγενείς, µήπως όλοι οι εκτός οικογένειας που παρίσταται, δεν είναι εκεί µόνο για να τιµήσουν τον άνθρωπο που έφυγε, αλλά και για να ενωθούν ουσιαστικά µε τους ανθρώπους που πενθούν την απώλειά του; Και… µήπως γι’ αυτούς, το µνηµόσυνο είναι ένας καθρέφτης όπου ο καθένας βλέπει το δικό του µέλλον κι έτσι µεγαλώνει µέσα του η συµπόνοια; Πολλές οι αναρωτήσεις και ο καθένας έχει τις απαντήσεις του…
Όπως και να ‘χει, η χριστιανική θρησκεία, για τον άνθρωπο που «έφυγε», λέει: «Αιωνία η µνήµη αυτού». Και όλοι, είτε πιστεύουν είτε όχι, νοµίζω συµφωνούν ότι η παραπάνω φράση, δεν είναι µόνο ευχή. Είναι και υπόσχεση. Ότι αυτοί που µένουν πίσω, δε θ’ αφήσουν το χαµένο αγαπηµένο τους να ξεχαστεί. Θα τον κρατήσουν ζωντανό, όχι µόνο στις φωτογραφίες και στα ενθύµια, αλλά και στη συµπεριφορά τους και στην καρδιά τους και στην προσευχή τους, µέχρι που η καρδιά θα γίνει πιο δυνατή από την απώλεια και η αγάπη θα ξεπεράσει το θάνατο. Και τότε η απουσία θα γίνει παρουσία και η µνήµη θα πάψει να είναι θλίψη και θα γίνει το νήµα που θα τους συνδέει για πάντα µαζί του. Γιατί… η ψυχή δε χάνεται… Απλώς αλλάζει ουρανό…
*(Για τη µητέρα µου, που «έφυγε» από κοντά µας πριν 40 µέρες)
Μαρία Σαρρή- Σαββάκη ∆ασκάλα Ειδικής Αγωγής- Συγγραφέας
