Εκατοµµύρια Ουκρανοί πολίτες που έχουν εγκαταλείψει την χώρα τους λόγω της ρωσικής εισβολής, εξακολουθούν να βρίσκονται σε χώρες της ΕΕ υπό καθεστώς προσωρινής προστασίας. Οι πολίτες αυτοί έχουν πληγεί σοβαρά από την ρωσική επιθετικότητα και φοβούνται να επιστρέψουν στις εστίες τους. Εντούτοις η ΕΕ τους προστατεύει έστω και προσωρινά.
Σύµφωνα µε τα διαθέσιµα στοιχεία της Eurostat, στις 31 Μαρτίου 2025, λίγο περισσότεροι από 4,26 εκατοµµύρια πολίτες εκτός της ΕΕ που εγκατέλειψαν την Ουκρανία, ως συνέπεια της ρωσικής επιθετικής πολεµικής επιχείρησης και εισβολής κατά της Ουκρανίας, τελούσαν υπό καθεστώς προσωρινής προστασίας στην ΕΕ.
Οι χώρες της ΕΕ που φιλοξενούν τον µεγαλύτερο αριθµό δικαιούχων προσωρινής προστασίας από την Ουκρανία ήταν η Γερµανία (1.184 890 άτοµα, 27,8 % του συνολικού αριθµού στην ΕΕ), η Πολωνία (997. 120, 23,4 %) και η Τσεχία (365.055, 8,6 %).
Σε σύγκριση µε τα τέλη Φεβρουαρίου 2025, ο συνολικός αριθµός των ατόµων που τελούσαν υπό προσωρινή προστασία στην ΕΕ στα τέλη Μαρτίου µειώθηκε κατά 45.455 (-1,1 %). Οι µεγαλύτερες µειώσεις καταγράφηκαν στην Τσεχία (-32.695, -8,2 %), τη Σουηδία (-20.505, -43,2 %) και τη Λιθουανία (-4 845, -9,9 %).
Οι µειώσεις αυτές εξηγούνται σε µεγάλο βαθµό από τη λήξη του καθεστώτος προσωρινής προστασίας τον Μάρτιο του 2025. Ορισµένα άτοµα ενδέχεται να εξαιρούνται προσωρινά ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία ανανέωσης.
Ο αριθµός των ατόµων που τελούν υπό προσωρινή προστασία αυξήθηκε σε 18 χώρες της ΕΕ, µε τις µεγαλύτερες απόλυτες αυξήσεις να παρατηρούνται στη Γερµανία (+7 090, +0,6 %), την Πολωνία (+2 330, +0,2 %) και την Ισπανία (+2 275, +1,0 %).
Σε σύγκριση µε τον πληθυσµό κάθε χώρας της ΕΕ, το υψηλότερο ποσοστό δικαιούχων προσωρινής προστασίας ανά χίλιους κατοίκους παρατηρήθηκε στην Τσεχία (33,5), την Πολωνία (27,2) και τη Λετονία (26,4), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό σε επίπεδο ΕΕ ήταν 9,5 ανά χίλιους κατοίκους.
Στις 31 Μαρτίου 2025, οι Ουκρανοί πολίτες αντιπροσώπευαν πάνω από το 98,4 % των δικαιούχων προσωρινής προστασίας στην ΕΕ. Οι ενήλικες γυναίκες αποτελούσαν σχεδόν το ήµισυ (44,7 %) των δικαιούχων. Οι ανήλικοι αντιπροσώπευαν σχεδόν το ένα τρίτο (31,7 %), ενώ οι ενήλικες άνδρες αποτελούσαν λιγότερο από το ένα τέταρτο (23,6 %) του συνόλου.
Τα στοιχεία που παρουσιάζονται, αναφέρονται στην χορήγηση του καθεστώτος προσωρινής προστασίας βάσει της απόφασης εφαρµογής 2022/382 του Συµβουλίου, της 4ης Μαρτίου 2022, για τη διαπίστωση της ύπαρξης µαζικής εισροής εκτοπισµένων προσώπων από την Ουκρανία λόγω της επιθετικής πολεµικής ενέργειας της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και για τη θέσπιση προσωρινής προστασίας.
Στις 25 Ιουνίου 2024, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο ενέκρινε την απόφαση για παράταση της προσωρινής προστασίας των ατόµων αυτών από τις 4 Μαρτίου 2025 έως τις 4 Μαρτίου 2026.
Προσωρινή προστασία
Η προσωρινή προστασία είναι ένα έκτακτο µέτρο για την παροχή άµεσης και προσωρινής προστασίας σε περίπτωση µαζικής εισροής ή επικείµενης µαζικής εισροής εκτοπισµένων προσώπων
από χώρες εκτός της ΕΕ που δεν µπορούν να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους. Η οδηγία για την προσωρινή προστασία του 2001 παρέχει στην ΕΕ ένα εργαλείο για την αντιµετώπιση τέτοιων καταστάσεων.
Εφαρµόζεται όταν το Συµβούλιο, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής, αποφασίζει ότι υπάρχει µαζική εισροή, ιδίως εάν υπάρχει κίνδυνος το κανονικό σύστηµα ασύλου να δυσκολευτεί να ανταποκριθεί στη ζήτηση που προκύπτει από την άφιξη εκτοπισµένων προσώπων, µε κίνδυνο αρνητικών επιπτώσεων στην αποτελεσµατική λειτουργία του συστήµατος ασύλου.
Ενεργοποίηση της οδηγίας για την προσωρινή προστασία
Η οδηγία για την προσωρινή προστασία, η οποία εκδόθηκε µετά τις συγκρούσεις στην πρώην Γιουγκοσλαβία, ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά από το Συµβούλιο ως απάντηση στην άνευ προηγουµένου εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, µε σκοπό την παροχή ταχείας και αποτελεσµατικής βοήθειας στους ανθρώπους που φεύγουν από τον πόλεµο στην Ουκρανία.
Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, η στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει δηµιουργήσει µια κατάσταση µαζικής άφιξης εκτοπισµένων από την Ουκρανία που δεν µπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Λόγω της κλίµακας των εκτιµώµενων αφίξεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε σαφή κίνδυνο ότι τα συστήµατα ασύλου των χωρών της ΕΕ δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τις αιτήσεις εντός των καθορισµένων προθεσµιών.
Αυτό θα επηρεάσει αρνητικά την αποτελεσµατικότητα των εθνικών διαδικασιών ασύλου και θα θίξει τα δικαιώµατα των ατόµων που υποβάλλουν αίτηση για διεθνή προστασία.
Ακολουθώντας την πρόσκληση των υπουργών Εσωτερικών, στις 2 Μαρτίου 2022, η Επιτροπή πρότεινε να ενεργοποιηθεί η οδηγία για την προσωρινή προστασία.
Στις 4 Μαρτίου 2022, το Συµβούλιο ενέκρινε οµόφωνα την απόφαση που παρέχει το δικαίωµα προσωρινής προστασίας σε όσους φεύγουν από τον πόλεµο στην Ουκρανία.
