»… και οι Παρακλήσεις προς την Υπεραγία Θεοτόκο
“τοῦτο δὲ τὸ γένος οὐκ ἐκπορεύεται
εἰ µὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστεὶᾳ”
Η Μητέρα του Φωτός, η Παναγία µας, γιορτάζει στη λαµπρότερη εποχή του χρόνου – Έφτασε η ευλογηµένη νηστεία του ∆εκαπενταύγουστου.
Η Νηστεία του ∆εκαπενταύγουστου και οι Παρακλήσεις προς την Υπεραγία Θεοτόκο
«Πρεσβεία θερµή, καί τεῖχος ἀπροσµάχητον· ἐλέους πηγή, τοῦ κόσµου καταφύγιον· ἐκτενῶς βοῶµεν σοί, Θεοτόκε ∆έσποινα, προφθασον· καί ἐκ κινδύνων λύτρωσαι ἠµᾶς· ἡ µόνη ταχέως προστατεύουσα…»
Καλή και ευλογηµένη να είναι όλη αυτή η περίοδος και να έχουµε όλοι τις µεσιτείες της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Η νηστεία είναι εντολή του Θεού. Η πρώτη. Η πιο παλιά από όλες. Την έδωσε στον Αδάµ µέσα στον παράδεισο.Το νόηµα της νηστείας ήταν: να µάθει ο άνθρωπος µέσω αυτής την υπακοή στο Θεό και την πάλη κατά του διαβόλου.
Ο Χριστός, τόνισε ακόµα περισσότερο την αξία της νηστείας, λέγοντας πως “τοῦτο δὲ τὸ γένος οὐκ ἐκπορεύεται εἰ µὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστεὶᾳ”. ∆ηλαδή, µε τη νηστεία πολεµάµε τον διάβολο και τον νικάµε.
Η νηστεία από την 1η Αυγούστου έως και την 14η Αυγούστου αρχικά ήταν διηρηµένη σε δύο τµήµατα, εκείνο που προηγείτο της εορτής της Μεταµορφώσεως του Σωτήρος µας (6 Αυγούστου) και εκείνο της Κοιµήσεως της Θεοτόκου. νηστεύουµε προς τιµήν της Υπεραγίας Θεοτόκου, ενώ κατά τον 10ο αιώνα, συνενώθηκαν σε µια. Η νηστεία είναι αυστηρή, καθώς ψάρι τρώµε µόνο στην εορτή της Μεταµορφώσεως του Σωτήρος. Η Νηστεία αυτή, κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, γίνεται προς τιµήν της Θεοτόκου, που και εκείνη ενήστευσε πριν από την Κοίµησή Της. Κατά την παράδοση, η Μητέρα του Ιησού Χριστού, όπως αναφέρεται στην εκκλησιαστική παράδοση, πληροφορήθηκε, τρεις ηµέρες πριν, για τον επικείµενο θάνατό της από έναν άγγελο και άρχισε να προετοιµάζεται κατάλληλα. Προσευχήθηκε στο Όρος των Ελαιών και ενηµέρωσε τους Αποστόλους.
Τι λένε οι Πατέρες για την νηστεία:
“∆εν αρκεί η αποχή από τροφές, αλλά ας νηστεύσωµε νηστεία αρεστή στο Θεό. Αληθινή νηστεία είναι η εγκράτεια της γλώσσας, η αποχή από το θυµό, αποχωρισµός από τις επιθυµίες, από την συκοφαντία, το ψέµα, την επιορκία”. (Μ. Βασίλειος)
“Νήστευε, όχι µόνο από ψωµί, κρασί, κρέατα, και άλλες τροφές, αλλά περισσότερο από κακούς λογισµούς”. (Νείλος Αγκύρας)
“Αυτός είναι ο σωστός τρόπος να νηστεύουµε, η επίδειξη καλών έργων, η ελεύθερη από πάθη γνώµη”. (Κύριλλος Αλεξανδρείας).
∆εν τρως κρέας; Τότε, “τα µάτια σου, ας µη φάνε την ακολασία. Η ακοή σου, ας µη δέχεται κακολογίες και διαβολές. Το στόµα, ας νηστεύσει από αισχρά λόγια και λοιδορίες. Αφού δεν είµαστε σαν τα ζώα, γιατί πρέπει να δαγκώνουµε και να τρώµε τους αδελφούς µας;” (Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστοµος).
Τέλος, για οποιεσδήποτε δυσκολίες που µπορεί να συναντήσουµε κατά τη διάρκεια της Νηστείας, είναι απαραίτητο να συµβουλευόµαστε τον Πνευµατικό µας, ο οποίος θα µας καθοδηγήσει και θα µας διευκολύνει στην προσπάθειά µας, επιτρέποντας (ανάλογα µε την περίπτωση) σε ορισµένους να καταλύσουµε κάποια επιπλέον τρόφιµα (π.χ. το λάδι).
Επιπλέον, το χρονικό διάστηµα του ∆εκαπενταυγούστου είναι µια περίοδος του Εκκλησιαστικού έτους, κατά την οποία η ορθόδοξη ψυχή στρέφει τα µάτια µε βαθειά κατάνυξη προς την Υπεραγία Θεοτόκο. Επί δεκαπέντε ηµέρες, πριν από την εορτή της Κοιµήσεως, σηµαίνουν οι καµπάνες την ώρα του δειλινού και τα πλήθη των πιστών πάνε να ψάλλουν τον Μικρό και τον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα.
Ανάλογη κατάνυξη έχει βέβαια και η περίοδος των Χαιρετισµών της Παναγίας. Ενώ στους Χαιρετισµούς κυριαρχεί ο υµνολογικός τόνος, η δοξολογία των απείρων χαρίτων της «Μητρός του Θεού γενοµένης», στους Παρακλητικούς Κανόνες κυρίαρχος τόνος είναι το πένθος και η οδύνη της βαρυαλγούσης ψυχής του πιστού που ζητά παράκληση και παρηγοριά από την Παναγία.
Οι Παρακλητικοί Κανόνες, ο Μικρός και ο Μέγας ή απλώς η Μικρή και η Μεγάλη Παράκληση (δια των ύµνων αυτών οι πιστοί παρακαλούν την Παναγία να ακούσει και να ικανοποιήσει τα αιτήµατά τους) ψάλλονται, εναλλάξ, δηλαδή την µία µέρα ψάλλεται η Μεγάλη και την άλλη η Μικρή.
Οι δύο Παρακλήσεις, πλην του Κανόνος, περιλαµβάνουν στην Ακολουθία τους και Ψαλµούς, δεήσεις υπέρ των ζώντων πιστών, υπέρ των οποίων τελούνται, και Ευαγγελική περικοπή. Το περιεχόµενό τους είναι ικετευτικό, συγκινεί τους πιστούς, διδάσκει και προτρέπει αυτούς να προστρέχουν µε θάρρος και εµπιστοσύνη πάντοτε προς την Κυρία Θεοτόκο, την Μεγάλη Μητέρα τους, για να βρίσκουν παρηγοριά και να λαµβάνουν βοήθεια στις ανάγκες τους.
Η δε διάκριση των Παρακλήσεων σε Μικρή και Μεγάλη οφείλεται αποκλειστικώς και µόνον στην έκταση, το µέγεθος των τροπαρίων. Τα τροπάρια, δηλαδή, της Μικρής Παρακλήσεως είναι µικρότερα και συντοµότερα από εκείνα της Μεγάλης .
Η Μικρή Παράκληση είναι ποίηµα κάποιου υµνογράφου, ο οποίος κατ’ άλλους µεν ονοµάζονταν Θεοστήρικτος και ήταν Μοναχός, κατ’ άλλους δε Θεοφάνης. Όπως φαίνεται, όµως, πρόκειται περί του ιδίου προσώπου, ο οποίος έγινε Μοναχός και από Θεοφάνης µετονοµάσθηκε σε Θεοστήρικτος.
Η Μεγάλη Παράκληση είναι έργο του Θεοδώρου του Β΄, του ∆ουκός, Βασιλέως της Νικαίας, του επονοµαζόµενου Λασκάρεως, ο οποίος έζησε περί τα µέσα του 13ου αιώνος και είναι πολύ µεταγενέστερος του Θεοστηρίκτου.
Προς την Κυρία Θεοτόκο ας ψάλλουµε και εµείς µε πίστη και εκ βάθους καρδίας τις ιερές Παρακλήσεις και µαζί µε τους ιερούς υµνωδούς, ας επαναλαµβάνουµε:
«Βλέψον ιλέω όµµατί σου και επίσκεψαι την κάκωσιν, ην έχοµεν, και δεινών συµφορών και βλάβης και κινδύνων και πειρασµών ηµάς λύτρωσαι, αµερήτω σου ελέει», µε την ακράδαντη βεβαιότητα ότι «δεν θα παρίδη την πενιχράν δέησίν µας, τον κλαυθµόν και τα δάκρυα και τους στεναγµούς µας, αλλά θα πληρώση τας αιτήσεις µας», για να δοξάζουµε Αυτήν µετά πόθου πάντοτε.
Μὴ καταπιστεύσῃς µε, ἀνθρωπίνη προστασία, Παναγία ∆έσποινα, ἀλλὰ δέξαι δέησιν, τοῦ ἱκέτου σου· θλίψις γὰρ ἔχει µε, φέρειν οὐ δύναµαι, τῶν δαιµόνων τὰ τοξεύµατα, σκέπην οὐ κέκτηµαι, οὐδὲ ποῦ προσφύγω ὁ ἄθλιος, πάντοθεν πολεµούµενος, καὶ παραµυθίαν οὐκ ἔχω πλήν σου· ∆έσποινα τοῦ κόσµου, ἐλπὶς καὶ προστασία τῶν πιστῶν, µή µου παρίδῃς τὴν δέησιν, τὸ συµφέρον ποίησον.
Εν ευλαβεία , προσερχόµενη εις την χαριτόβρυτων περιόδων της νηστείας του ∆εκαπενταυγούστου, οπότε η Εκκλησία καλεί τους πιστούς εις ἔµπρακτον µετάνοια, προσευχή, νηστεία και πνευµατική εγρήγορσιν εν προετοιµασία της εορτής της Κοιµήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Ευχόµεθα όπως η Θεοµήτωρ, Μητέρα του Κυρίου και Σκέπη του κόσµου, κατασκηνώσει την Χάριν Της επὶ πάσαν οικίαν πιστών• να ιατρεύῃ τα τραύµατα της ψυχής, να ενισχύει των ανθρώπων εν το καθηµερινό του αγώνα, και να καθοδήγει προς την οδών της σωτηρίας.
Είθε η νηστεία ταύτη να καρποφορήσει εν πνευµατικήν αναγέννησιν, ειρήνη καρδίας και αναζωπύρωσι της ελπίδος εις Χριστόν. Η χάρις και η σκέπη της Παναγίας ας επισκιάσει πάσα ψυχή ος δρόσος θείας παρακλήσεως.
Γράφει,
ο Αρχιµανδρίτης του Οικουµενικού Θρόνου
π. ΜΕΛΧΙΣΕ∆ΕΚ ΑΜΠΕΛΙΚΑΚΗΣ εφηµέριος Στερνών
