Η σχέση του Ελ. Βενιζέλου µε την Εµπορική Ναυτιλία ήταν ιδιαίτερη ισχυρή και ενορατική.
Ο Ελ. Βενιζέλος αντιλήφθηκε έγκαιρα τη πολλαπλή βαρύτητα της Εµπορικής µας Ναυτιλίας. Κατ’ αρχήν, ως µέσο επικοινωνίας των Ελλήνων στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ως πηγή εισοδήµατος και ως γεωπολιτικό όπλο.
Με τη συνεργασία του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών και Μελετών Ε. Βενιζέλος και του Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών αναδείχθηκαν οι προσπάθειες και τα νοµοθετήµατα των κυβερνήσεων του εθνάρχη για την ανάπτυξη και τη στήριξη της Ναυτιλίας.
Στο σηµείωµα κάνω περιληπτική παρουσίαση επιλεγµένων κεφαλαίων από το συλλογικό τόµο ‘‘Η Ελληνική Εµπορική Ναυτιλία στα χρόνια του Ελευθερίου Βενιζέλου’’.
Το βιβλίο περιέχει µύριες άγνωστες πτυχές της εξέλιξης της Ναυτιλίας ιδιαίτερα σηµαντικές για τους Χανιώτες.
Ισχυρό υποστηρικτικό δίκτυο
Ο Βενιζέλος είχε ισχυρούς δεσµούς µε εφοπλιστές, εµπόρους και τραπεζίτες που δραστηριοποιούνταν στην Μαύρη θάλασσα, την Αίγυπτο, το Λονδίνο και τη Μασσαλία. Θερµοί υποστηρικτές του Βενιζέλου ήταν µέλη της οικογένειας Εµπειρίκου από την Άνδρο.
Η οικογένεια Εµπειρίκου ήταν η πιο ισχυρή εφοπλιστική οικογένεια τις 2 πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα µε δραστηριότητες στο εξωτερικό. Το ισχυρό υποστηρικτικό δίκτυο που έκτισε ο Βενιζέλος µε Έλληνες της διασποράς τον στήριξε πολλαπλά στους πολεµικούς µας αγώνες.
Παγκοσµιοποίηση της Ελληνικής Nαυτιλίας
Η Ελληνική εµπορική ναυτιλία το 1910 όταν ήρθε στην εξουσία ο Βενιζέλος ήταν ανάµεσα στις 10 µεγαλύτερες της Ευρώπης. Η σηµαντική διαφοροποίηση ήταν ότι είχαµε έναν από τους µεγαλύτερους στόλους µεγάλων φορτηγών πλοίων. Σε αντίθεση µε τους στόλους της Γερµανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας που είχαν κυρίους κυρίως επιβατικά και υπερωκεάνια.
Ένα ιδιαίτερο σηµαντικό επίτευγµα για ένα µικρό και υποανάπτυκτο ευρωπαϊκό κράτος ηλικίας µόλις 80 ετών. Οι Βαλκανικοί πόλεµοι και ο Α Παγκόσµιος Πόλεµος επιβεβαίωσε τη διεθνοποίηση του ελληνικού στόλου και ο µεσοπόλεµος καθιέρωσε την εξάπλωσή του θάλασσες παρά τη µετάβαση από το ιστίο στον ατµό στις αρχές του αιώνα.
H γεωγραφική δραστηριότητα των ελληνικών πλοίων παρέµενε επικεντρωµένη στις ευρωπαϊκές θάλασσες τη Μεσόγειο και τη Μαύρη θάλασσα τη Βόρειο και τη Βαλτική θάλασσα. Τότε, λίγα ελληνικά πλοία ταξίδευαν στον Ατλαντικό και Ινδικό ωκεανό.
Ο Α’ παγκόσµιος πόλεµος προκάλεσε µεγάλες ανακατατάξεις στην ελληνική ναυτιλία περιορίζοντας τις παραδοσιακές αγορές ενώ παράλληλα παρέχεται η δυνατότητα µεταφοράς των δραστηριοτήτων της στο Ατλαντικό µε βάση το Λονδίνο.
Ο Βενιζέλος έγκαιρα είδε τις προοπτικές ανάπτυξης και την ανάγκη θεσµοθέτησης πλαισίων.
Για αυτό ανέλαβε Υπουργός Ναυτικών τα πρώτα χρόνια της πρωθυπουργίας του.
Ο συλλογικός τόµος
‘Η Ελληνική εµπορική ναυτιλία στα χρόνια του Ελ. Βενιζέλου’ ήταν ο τίτλος του συνεδρίου που συνδιοργάνωσαν το ‘Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών και Μελετών Ελ. Βενιζέλος’ και το ‘Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών’ από 31.1. έως 1.2.2020 στο Ίδρυµα Αικ. Λασκαρίδη.
Τα πρακτικά του συνεδρίου –12 ερευνητικές µελέτες- απαρτίζουν το οµότιτλο βιβλίο (300 σελίδες) µε την επιστηµονική επιµέλεια της καθηγήτριας Τζελίνας Χαρλαύτη. Όλες αναδεικνύουν διεξοδικά τις θετικές επιπτώσεις των µεταρρυθµίσεων που έγιναν από τις κυβερνήσεις Βενιζέλου αναφορικά µε την ναυτιλία, την αλιεία και τα λιµάνια µας. Το βιβλίο παρουσιάστηκε στην Παλαιά Βουλή τον Ιανουάριο 2025 και στην Ακαδηµία Εµπορικού Ναυτικού, στη Σούδα από τον Απ. ∆ελή ερευνητή του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών την 31.5.25.
Τα θεµέλια της Ναυτιλίας µας
Το 1912 ο Βενιζέλος συστήνει το Συµβούλιο Εµπορικής Ναυτιλίας για µεταρρυθµίσεις της νοµοθεσίας σχετικά µε την εµπορική ναυτιλία.
Το 1917 δηµιουργεί τη ∆ιεύθυνση Εµπορικού Ναυτικού στο Υπ. Ναυτικών η οποία το 1932 γίνεται Υφυπουργείο Εµπορικής Ναυτιλίας. ∆ηµιουργεί το Λιµενικό Σώµα το 1919 και τον Οργανισµό Λιµένα Πειραιά.
Το 1930 συστήνει την Πλοηγική υπηρεσία, κάνει διοικητική αναδιάρθρωση του Ναυτικού Αποµαχικού Ταµείου, συντάσσεται ο Κώδικας ∆ηµοσίου Ναυτικού ∆ικαίου. Το 1931 δηµιουργήθηκαν διεθνείς συµβάσεις διµερείς σχέσεις και αναδιοργανώθηκε η νοµολογία της ναυτιλίας.
Το 1930 ιδρύεται η πρώτη ∆ηµόσια Ναυτική Σχολή Πλοιάρχων στην Ύδρα. Ως απόφοιτος της γνωρίζω ότι η Σχολή ήταν ιδιωτική και λειτουργούσε µε ευθύνη Υδραίων καραβοκύρηδών από το 1749!
Εκσυγχρονισµός των θεσµών
Στη διάρκεια των κυβερνήσεων του Βενιζέλου δηµιουργήθηκε όλη η νοµοθεσία για…
την προστασία της ναυτικής εργασίας,
το εδεσµατολόγιο στα πλοία,
την 8ωρη εργασία,
τις συµβάσεις εργασίας,
τον Οίκο του Ναύτη,
την ιατροφαρµακευτική περίθαλψη,
την παλινόστηση των ναυτικών,
το γραφείο εύρεσης ναυτικής εργασίας
Η ναυτιλιακή πολιτική που διαµορφώθηκε και εφαρµόστηκε σε όλες τις κυβερνήσεις του Βενιζέλου συνέβαλε καθοριστικά στην µεσοπολεµική αλλά και µεταπολεµική ραγδαία ανάπτυξη της Ελληνικής Εµπορικής Ναυτιλίας.
Λιµενικές υποδοµές Ηρακλείου
Οι λιµενικές υποδοµές στα κύρια λιµάνια των νέων εδαφών που απέκτησε η Ελλάδα ήταν καθοριστικές για την ανάπτυξή τους. Οι κυβερνήσεις Βενιζέλου αναδιάρθρωσαν τις τεχνικές υπηρεσίες του κράτους, την στελέχωσή τους µε ικανούς µηχανικούς και σύστησαν το Υπ. Συγκοινωνιών που ανέλαβε όλα τα λιµενικά έργα και την ευθύνη της ανάπτυξης του λιµενικού συστήµατος.
Το λιµάνι του Ηρακλείου ήταν εκτεθειµένο στο ανοιχτό πέλαγος για αυτό ήταν απαραίτητη η κατασκευή λιµενοβραχίονα. Η δαπάνη ήταν υψηλή καθώς υπήρχαν συνεχείς ανάγκες συντήρησης και επισκευών. Έγινε µεγάλων διαστάσεων επέµβαση στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον η οποία µετέτρεψε το λιµάνι στο πιο σηµαντικό στην Κρήτη. Τα οφέλη στην οικονοµία του Ηρακλείου ήταν πολλαπλά, αφού πυροδότησε την εµπορική του ανάπτυξη και το κατέστησε κέντρο θαλασσίων µεταφορών.
Λιµένας Σούδας ή λιµένας Χανίων
Τα Χανιά ήταν το κύριο λιµάνι της Κρήτης το 19ο αιώνα µε το πολιτικό και οικονοµικό κέντρο του νησιού να µετατοπίζεται από το Ηράκλειο στα Χανιά.
Η µελέτη του Πέτρου Καστρινάκη σε 16 σελίδες (10ο κεφάλαιο) εξετάζει τρεις άξονες που σχετίζονται µε το λιµάνι των Χανίων από την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας καθώς και µετά την ένωσή µας και τις περιόδους που ο Βενιζέλος διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας.
Ο 1ος άξονας αφορά τη λειτουργία του λιµανιού των Χανίων και δίνει µία συγκριτική διάσταση του ρόλου του.
Ο 2ος άξονας εξετάσει την αναγκαιότητα των λιµενικών έργων και το δίληµµα για την ανάπτυξη των λιµανιών Χανίων και Σούδας.
Αναφέρει τις µακρές ενδιαφέρουσες συζητήσεις και προκαταρκτικές µελέτες για την κατασκευή σιδηρόδροµου που δεν έγινε ποτέ και θα ένωνε την ενδοχώρα µε τα λιµάνια µεταφέροντας γρηγορότερα από την ενδοχώρα τα εξαγώγιµα προϊόντα.
Ο 3ος άξονας µελετά τους ανθρώπους του λιµανιού στην πλειοψηφία τους Αφρικανοί µουσουλµάνοι. Μετά την αναχώρηση τους υπήρχαν επιπτώσεις στη λειτουργία του λιµανιού των Χανίων.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσπάθεια των Ρωσικών αρχών, επί Κρητικής Πολιτείας, να αποκτήσουν µία βάση στον κόλπο της Σούδας. Ευτυχώς το Σύνταγµα της Κρητικής Πολιτείας (άρθρο 1) απαγόρευε ρητά την απαλλοτρίωση εδάφους της. Τα παρασκήνια περιγράφονται σε 5 σελίδες του βιβλίου.
Η σχέση του Ελ. Βενιζέλου µε την Εµπορική Ναυτιλία ήταν ιδιαίτερη ισχυρή και ενορατική.
Ο Ελ. Βενιζέλος αντιλήφθηκε έγκαιρα τη πολλαπλή βαρύτητα της Εµπορικής µας Ναυτιλίας. Κατ’ αρχήν, ως µέσο επικοινωνίας των Ελλήνων στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ως πηγή εισοδήµατος και ως γεωπολιτικό όπλο.
Με τη συνεργασία του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών και Μελετών Ε. Βενιζέλος και του Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών αναδείχθηκαν οι προσπάθειες και τα νοµοθετήµατα των κυβερνήσεων του εθνάρχη για την ανάπτυξη και τη στήριξη της Ναυτιλίας.
Στο σηµείωµα κάνω περιληπτική παρουσίαση επιλεγµένων κεφαλαίων από το συλλογικό τόµο ‘‘Η Ελληνική Εµπορική Ναυτιλία στα χρόνια του Ελευθερίου Βενιζέλου’’.
Το βιβλίο περιέχει µύριες άγνωστες πτυχές της εξέλιξης της Ναυτιλίας ιδιαίτερα σηµαντικές για τους Χανιώτες.
Ισχυρό υποστηρικτικό δίκτυο
Ο Βενιζέλος είχε ισχυρούς δεσµούς µε εφοπλιστές, εµπόρους και τραπεζίτες που δραστηριοποιούνταν στην Μαύρη θάλασσα, την Αίγυπτο, το Λονδίνο και τη Μασσαλία. Θερµοί υποστηρικτές του Βενιζέλου ήταν µέλη της οικογένειας Εµπειρίκου από την Άνδρο.
Η οικογένεια Εµπειρίκου ήταν η πιο ισχυρή εφοπλιστική οικογένεια τις 2 πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα µε δραστηριότητες στο εξωτερικό. Το ισχυρό υποστηρικτικό δίκτυο που έκτισε ο Βενιζέλος µε Έλληνες της διασποράς τον στήριξε πολλαπλά στους πολεµικούς µας αγώνες.
Παγκοσµιοποίηση
της Ελληνικής Nαυτιλίας
Η Ελληνική εµπορική ναυτιλία το 1910 όταν ήρθε στην εξουσία ο Βενιζέλος ήταν ανάµεσα στις 10 µεγαλύτερες της Ευρώπης. Η σηµαντική διαφοροποίηση ήταν ότι είχαµε έναν από τους µεγαλύτερους στόλους µεγάλων φορτηγών πλοίων. Σε αντίθεση µε τους στόλους της Γερµανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας που είχαν κυρίους κυρίως επιβατικά και υπερωκεάνια.
Ένα ιδιαίτερο σηµαντικό επίτευγµα για ένα µικρό και υποανάπτυκτο ευρωπαϊκό κράτος ηλικίας µόλις 80 ετών. Οι Βαλκανικοί πόλεµοι και ο Α Παγκόσµιος Πόλεµος επιβεβαίωσε τη διεθνοποίηση του ελληνικού στόλου και ο µεσοπόλεµος καθιέρωσε την εξάπλωσή του θάλασσες παρά τη µετάβαση από το ιστίο στον ατµό στις αρχές του αιώνα.
H γεωγραφική δραστηριότητα των ελληνικών πλοίων παρέµενε επικεντρωµένη στις ευρωπαϊκές θάλασσες τη Μεσόγειο και τη Μαύρη θάλασσα τη Βόρειο και τη Βαλτική θάλασσα. Τότε, λίγα ελληνικά πλοία ταξίδευαν στον Ατλαντικό και Ινδικό ωκεανό.
Ο Α’ παγκόσµιος πόλεµος προκάλεσε µεγάλες ανακατατάξεις στην ελληνική ναυτιλία περιορίζοντας τις παραδοσιακές αγορές ενώ παράλληλα παρέχεται η δυνατότητα µεταφοράς των δραστηριοτήτων της στο Ατλαντικό µε βάση το Λονδίνο.
Ο Βενιζέλος έγκαιρα είδε τις προοπτικές ανάπτυξης και την ανάγκη θεσµοθέτησης πλαισίων.
Για αυτό ανέλαβε Υπουργός Ναυτικών τα πρώτα χρόνια της πρωθυπουργίας του.
Ο συλλογικός τόµος
‘Η Ελληνική εµπορική ναυτιλία στα χρόνια του Ελ. Βενιζέλου’ ήταν ο τίτλος του συνεδρίου που συνδιοργάνωσαν το ‘Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών και Μελετών Ελ. Βενιζέλος’ και το ‘Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών’ από 31.1. έως 1.2.2020 στο Ίδρυµα Αικ. Λασκαρίδη.
Τα πρακτικά του συνεδρίου –12 ερευνητικές µελέτες- απαρτίζουν το οµότιτλο βιβλίο (300 σελίδες) µε την επιστηµονική επιµέλεια της καθηγήτριας Τζελίνας Χαρλαύτη. Όλες αναδεικνύουν διεξοδικά τις θετικές επιπτώσεις των µεταρρυθµίσεων που έγιναν από τις κυβερνήσεις Βενιζέλου αναφορικά µε την ναυτιλία, την αλιεία και τα λιµάνια µας.
Το βιβλίο παρουσιάστηκε στην Παλαιά Βουλή τον Ιανουάριο 2025 και στην Ακαδηµία Εµπορικού Ναυτικού, στη Σούδα από τον Απ. ∆ελή ερευνητή του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών την 31.5.25.
*Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη ∆ιά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
Τα βιβλία ‘In the search of mythical Talos’, ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυµάµαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσµατικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
